ΖΙΖΑΝΙΟΛΟΓΙΑ

ΟΡΙΣΜΟΣ Ζιζάνιο: Κάθε φυτό που αναπτύσσεται εκεί όπου και όταν δεν είναι επιθυμητό. Οι ιδιότητες των ζιζανίων που τους δίνουν την ικανότητα αναπαραγωγής είναι : α. το ότι διαθέτουν ιδιαίτερα αποτελεσματικούς μηχανισμούς πολλαπλασιασμού και διασποράς τους β. το ότι έχουν ευρεία προσαρμοστικότητα και κυρίως μεγάλη ικανότητα ανταγωνισμού με τα καλλιεργούμενα φυτά γ. το ότι καταπολεμούνται δύσκολα μετά την εγκατάσταση τους ΖΗΜΙΕΣ ΑΠΌ ΖΙΖΑΝΙΑ Απορρόφηση νερού Απορρόφηση θρεπτικών στοιχείων Ανταγωνισμός μικρών φυταρίων καλλιέργειας

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Προστασία από διάβρωση Προστασία από παγετό Συμβάλλουν στην ισορροπία οικολογικών συστημάτων Βιοποικιλότητα Χρησιμοποιούνται ως πηγή ενέργειας Αυξάνουν την γονιμότητα του εδάφους Αποτελούν πηγή γενετικού υλικού Χρησιμοποιούνται για τις φαρμακευτικές και αρωματικές τους ιδιότητες Χρησιμοποιούνται ως λαχανικά και ως τροφή ζώων Χρησιμοποιούνται ως καλλωπιστικά φυτά Χρησιμοποιούνται ως φυτά μείωσης ευτροφισμού

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΚΑΤΑΤΑΞΕΙΣ ΖΙΖΑΝΙΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΥΚΛΟΥ Ετήσια Διετή τον 1ο χρόνο σχηματίζουν ροζέτα με τα φύλλα τους, τον 2ο ανθίζουν, δημιουργούν σπόρους και νεκρώνονται π.χ. αγριοκαρότο, Πολυετή π.χ. βελιουράς, αγριάδα, κύπερη ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΙ Χειμερινά π.χ. αγριοβρώμη, χαμομήλι Θερινά π.χ. βλήτο, μουχρίτσα ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΣΧΗΜΑ ΤΟΥ ΦΥΛΛΟΥ Πλατύφυλλα Στενόφυλλα

Σημασία ταξινόμησης και αναγνώρισης ζιζάνιων Η ταξινόμηση απαραίτητο εργαλείο στην εκτίμηση της ζημιάς και στην επιλογή του κατάλληλου τρόπου αντιμετώπισης ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΔΟΣΗΣ ΤΩΝ ΖΙΖΑΝΙΩΝ Με σπόρο Με τον άνθρωπο Με καλλιεργητικά εργαλεία Με μεταφορά χώματος Με πολλαπλασιαστικό υλικό

ΠΟΛΥΕΤΗ ΑΓΡΙΑΔΑ Cynodon dactylon Poaceae Καλλωπιστικό χλοοτάπητες πλεονεκτήματα - μειονεκτήματα Φαρμακευτικό ΖΙΖΑΝΙΟ ΔΥΣΚΟΛΟΕΞΟΝΤΩΤΟ σπόρου ΦΡΕΖΑΡΙΣΜΑ – ΕΞΑΠΛΩΣΗ – ΠΟΤΙΣΜΑ Προκαλείται έντονη αναβλάστηση και ανάπτυξη με γοργούς ρυθμούς οπότε επιδεινώνεται η προσβολή Ευαισθησία Ανταγωνισμός με ψυχανθή Μηδική, τριφύλλια, καλοκαιρινό φρεζάρισμα χωρίς πότισμα

ΒΗΛΙΟΥΡΑΣ Sorgum halepense Πολυετές ζιζάνιο Poaceae Αυτοφυές της Μεσογείου C4 fφυτό Πολλαπλασιασμός εγγενώς και αγενώς με πολύ μεγάλο δυναμικό Μεγάλη προσαρμοστικότητα σε διάφορα περιβάλλονταΜεγάλη παραγωγή σπόρου (100 κιλά ανά στρέμμα) με φυτρωτική ικανότητα 60-75% μετά και από 5 έτη Επίσης πολύ σημαντική παραγωγή ριζωμάτων μήκους 40 – 90 εκ ανά καλλιεργητική περίοδο Τα ριζώματα σε βάθος μεγαλύτερο των 20 εκ είναι δυσκολοεξώντοτα σε ζιζανιοκτόνα και ακραίες συνθήκες θερμοκρασιών

Μεγάλη παραγωγή σπόρου (100 κιλά ανά στρέμμα) με φυτρωτική ικανότητα 60-75% μετά και από 5 έτη Επίσης πολύ σημαντική παραγωγή ριζωμάτων μήκους 40 – 90 εκ ανά καλλιεργητική περίοδο Τα ριζώματα σε βάθος μεγαλύτερο των 20 εκ είναι δυσκολοεξώντοτα σε ζιζανιοκτόνα και ακραίες συνθήκες θερμοκρασιών Ευαισθησία Ανταγωνισμός με ψυχανθή Μηδική, τριφύλλια, καλοκαιρινό φρεζάρισμα χωρίς πότισμα, η φθινοπωρινό σε βάθος

ΚΥΠΕΡΗ Cyperus rotundus Αναπαραγωγή κυρίως με κονδύλους και δευτερεύοντος με σπόρους και ριζώματα Διαφορά με αγροστώδη ότι τα ανεπτυγμένα φυτά της κύπερης έχουν φύλλα διατεταγμένα σε 3 σειρές ενώ τα αγροστώδη σε δύο και ότι επίσης έχουν βλαστό τριγωνικό και γεμάτο χωρίς γόνατα ενώ τα αγροστώδη έχουν κυλινδρικό άδειο και με γόνατα Δύσκολα εξοντώνεται Δεν είναι αποτελεσματική η ηλιοαπολύμανση

Ετήσια Ανοιξιάτικα Α) Convolvulus arvensis Πολλαπλασιασμός με σπόρο και τμήματα ριζών, Ανάπτυξη την άνοιξη και άνθηση Ιούνιο – Αύγουστο, Αναρρίχηση αντίθετα με την φορά των δεικτών του ρολογιού, 500 σπόροι ανά φυτό Β) Avena sterilis, Ένα φυτό 400-600 σπόρους που ωριμάζουν νωρίτερα από τα χειμερινά σιτηρά, Διατηρούν φυτρωτική ικανότητα για 7 έτη, Νεαρά φυτάρια ξεχωρίζουν από χειμερινά σιτηρά από α) απουσία ωτιδίων, β)Παρουσία ευδιάκριτου λευκοκίτρινου και σχισμένου γλωσσιδίου, γ)Αντίθετη προς τη φορά των δεικτών του ρολογιού στροφή των ελασμάτων των φύλλων Το πιο διαδεδομένο των χειμερινών σιτηρών στη Ελλάδα Γ) Βρόμος Bromus sterilis Δ) Χαμομήλι Matricaria chamomilla Ε) Καπνόχορτο Fumaria officinalis ΣΤ) Ήρα Lolium sp Ζ) Αλεπονούρα Alopecurus myosuroides Η) Κολλητσίδα Galium aprinae Θ) Παπαρούνα Papaver rhoeas

Θερινά Αντράκλα Portulaca oleracea Αγριομελιτζάνα Solanum elaeagnifolium Τριβόλι Tribulus terrestris Αιματόχορτο Digitaria sanguinalis Αγριοτοματιά ή Στίφνος Solanum nigrum Το φυτό αυτό φιλοξενεί μεγάλους πληθυσμούς του αρπακτικού Macrolophus pygmaeus που είναι το κλειδί στην καταπολέμηση του Tuta absoluta. Τάτουλας Datura stramonium Βλήτο Amaranthus blitoides, A. Albus, Α. retroflexus Λουβουδιά Chenopodium album Πολυκόμπι Polygonum aviculare

Παρασιτικά Κουσκούτα Μονοετές ολοπαράσιτο Κάθε φυτό παράγει 3000 σπόρους που μένουν ζωντανοί για περισσότερο από 10 έτη Οροβάγχη

ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΖΙΖΑΝΙΩΝ ΑΓΕΝΗΣ Οι τρόποι αγενούς πολλαπλασιασμού είναι Α. Με υπόγειους μεταμορφωμένους βλαστούς οι οποίοι : όταν αναπτύσσονται σε μεγάλο βάθος ονομάζονται Ριζώματα π.χ. αγριάδα, βέλιουρας, ενώ όταν αναπτύσσονται σε μικρό βάθος ονομάζονται Στόλωνες αγριάδα Τόσο οι στόλωνες όσο και τα ριζώματα σχηματίζουν κόμβους από τους οποίους αναπτύσσονται επίκτητες ρίζες και οφθαλμοί Όταν οι βλαστοί αυτοί διογκώνονται εντός του εδάφους ονομάζονται Κόνδυλοι οι οποίοι φέρουν μεγάλο αριθμό οφθαλμών (5-30) π.χ. κύπερη Όταν οι βλαστοί αυτοί διογκώνονται εντός του εδάφους και σχηματίζουν σαρκώδη φύλλα (χιτώνες) ονομάζονται Βολβοί π.χ. αγριοκρέμμυδο

Β. Με υπόγειες μεταμορφωμένες ρίζες Όταν σχηματίζονται υπόγειες οριζόντιες ρίζες με οφθαλμούς που παράγουν βλαστούς και ρίζες τότε ονομάζονται Έρπουσες ρίζες Διαφέρουν από τα ριζώματα και τους στόλωνες στα εξής: α. δεν έχουν λεπιοειδή φύλλα β. η κορυφή τους παραμένει πάντοτε κάτω από την επιφάνεια του εδάφους γ. σχηματίζουν νέους επίκτητους οφθαλμούς σε οποιοδήποτε σημείο, και όχι μόνο στα γόνατα π.χ. βρωμολάχανο, πολυετής ζωχός, κίρσιο Ενώ όταν η ρίζα σχηματίζεται κατακόρυφα με επίκτητους οφθαλμούς ονομάζεται Πασσαλώδης ρίζα π.χ. λάπαθο

Παραδείγματα ζιζανίων Ετήσια ζιζάνια : με σπόρο, κοινή παπαρούνα 17.000 σπόρους, αγριοντοματιά 215.000 σπόρους Πολυετή ζιζάνια Εγγενής αναπαραγωγή (π.χ. λάπαθο, αγριοράδικο) Αγενής αναπαραγωγή (π.χ. κύπερη) Αγενής, εγγενής (π.χ. αγριάδα, βέλιουρας) ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ –ΕΥΚΟΛΟΤΕΡΗ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ Α) χρήση φυτικού υλικού (σπόρων ή και αγενές) το οποίο να είναι απαλλαγμένο από σπέρματα ζιζανίων. Αγορά πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού Β) επιμελής καθαρισμός μηχανημάτων Προσοχή στη χρήση αχώνευτης κοπριάς ΞΕΒΟΤΑΝΙΣΜΑ έγκαιρο ξεβοτάνισμα των ζιζανίων στα αρχικά στάδια ανάπτυξης και οπωσδήποτε πριν την αναπαραγωγή τους

ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ Α) Οργώματα, βοτανίσματα σκαλίσματα σε λαχανικά, ανθοκομικά και αρωματικά μικρό κόστος εργαλείων αλλά μεγάλο εργατικών Β) Κόψιμο – καταστροφή των ζιζανίων με χρήση συρομένων καταστροφέων ή χορτοκοπτικά χειρός ιδιαίτερα χρήσιμα για επικλινή εδάφη Πλεονεκτήματα μειονεκτήματα

ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ 1) Αμεψεισπορά η εναλλαγή καλλιεργειών επιτρέπει και την εναλλαγή τρόπων αντιμετώπισης τον καλύτερο ανταγωνισμό και την εναλλαγή ζιζανιοκτόνων (π.χ. τριφύλλι, σίκαλη) έχουν την τάση ισχυρής και γρήγορης ανάπτυξης δρουν “αποπνικτικά ” (π.χ. ενάντια στην αγριοβρώμη )„ Επίσης συγκαλλιέργεια (π. χ. ψυχανθών με δημητριακά) αποκλείει σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη των ζιζανίων 2) Μπορούμε να πετύχουμε μείωση των ζιζανίων ρυθμίζοντας το χρόνο σποράς και μεταβάλλοντας την πυκνότητα φύτευσης 3) καλλιεργητικές τεχνικές Λίπανση, άρδευση (ελαφριά άρδευση πριν την σπορά προωθεί το φύτρωμα των ζιζανίων και εύκολη καταστροφή τους ΚΑΨΙΜΟ ΖΙΖΑΝΙΩΝ Flaming επίδραση μόνο βλαστημένων ζιζανίων ή αυτών που βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια του εδάφους ΚΑΛΥΨΗ ΕΔΑΦΟΥΣ Mulching με φυτικά υπολείμματα πριονίδι άχυρο ή μαύρο πλαστικό διατήρηση Ε.Υ. άνοδο Τ ΚΑΤΑΚΛΥΣΗ ΗΛΙΟΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ απαραίτητη προϋπόθεση η καλή προετοιμασία του εδάφους, υγρό έδαφος καλύπτεται με πλαστικό το καλοκαίρι για άνοδο θερμοκρασίας του εδάφους

ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΜΕΣΑ Με τη βιολογική μέθοδο αντιμετωπίζουμε τα ζιζάνια με διάφορους οργανισμούς Α) Κλασική βιολογική μέθοδος με εισαγωγή ή απελευθέρωση φυσικών εχθρών ή παρασίτων Opuntia αντιμετωπίζονται με το έντομο Dactylopius ceylonicus, Το Salvinia molesta με το έντομο Cyrtobagus salviniae Β) Με χρήση βιοζιζανιοκτόνων χρήση μυκήτων ή βακτηριών που εφαρμόζονται με ψεκαστικά μηχανήματα Γ) Καταπολέμηση ζιζανίων με ανώτερα φυτά αλληλοπάθεια Καταπολέμηση με Euphorbia prostata ενάντια στο ζιζάνιο Cynodon dactylon.

Πλεονεκτήματα της βιολογικής μεθόδου είναι ότι είναι ότι ως μέθοδος είναι πολύ εκλεκτική και προσβάλλει μόνο το ζιζάνιο στόχο Τα αποτελέσματα της είναι σταθερά και έχουν μεγάλη διάρκεια Δεν έχει δυσμενείς επιδράσεις σε άλλους οργανισμούς και στο περιβάλλον Είναι οικονομικότερη των άλλων μεθόδων Μειονεκτήματα της βιολογικής μεθόδου καταπολέμησης των ζιζανίων είναι ότι Το ζιζάνιο στόχος δεν εξοντώνεται τελείως Δεν είναι δυνατή η εφαρμογή της σε μονοετείς καλλιέργειες Δεν έχει άμεσα αποτελέσματα Βόσκηση παραγωγικών ζώων σε πολυετείς καλλιέργειες (παραδοσιακή και αποτελεσματική μέθοδος)

Ζιζάνια ως καταφύγιο ωφέλιμων εντόμων Το ζιζάνιο Phacelia sp. Φιλοξενεί το παράσιτο Aphelinus mali, ωφέλιμο έντομο ενάντια της ψώρας του San José στην καλλιέργεια μηλιάς. Τα ζιζάνια του γένους Chenopodium φιλοξενούν το αρπακτικό νευρόπτερο Chrysoperla carnea, ωφέλιμο έντομο ενάντια σε αφίδες στις λαχανοκαλλιέργειες Το ζιζάνιο Sorghum halepense φιλοξενεί το αρπακτικό άκαρι Metaseilus, το οποίο ελέγχει το φυτοφάγο άκαρι Tetranuchus sp.

ΧΗΜΙΚΑ ΜΕΣΑ Τα ζιζανιοκτόνα πλεονεκτούν των άλλων μεθόδων στο ότι : Εφαρμόζονται και σε μη γραμμικές φυτεύσεις (σιτηρά) Εξασφαλίζουν έγκαιρη καταπολέμηση ζιζανίων (προσπαρτικά - προφυτρωτικά) Είναι περισσότερο αποτελεσματικά για ορισμένα πολυετή ζιζάνια Δεν καταστρέφουν την δομή του εδάφους Έχουν ευρύ φάσμα δράσης Εκδηλώνουν σε σύντομο χρονικό διάστημα την δράση τους Έχουν μεγάλη αξιοπιστία (επαναληψιμότητα) μετά από κάθε εφαρμογή Είναι χαμηλού κόστους Συμβάλουν στην μείωση της διάβρωσης των επικλινών εδαφών Η μη ορθή χρήση τους : Προκαλεί προβλήματα φυτοτοξικότητας Έχει δυσμενείς επιδράσεις σε οργανισμούς μη στόχους Εμφανίζονται ανθεκτικοί βιότυποι ζιζανίων Συμβάλλει στην ρύπανση υπόγειων και επιφανειακών υδάτων

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΖΙΖΑΝΙΟΚΤΟΝΩΝ Χημικώς συντιθέμενα ζιζανιοκτόνα Είναι ζιζανιοκτόνα που περιέχουν ανόργανες ή οργανικές ενώσεις των οποίων η ανακάλυψη και η σύνθεση έγινε στο εργαστήριο Φυσικώς συντιθέμενα ζιζανιοκτόνα Είναι φυσικές τοξίνες με ζιζανιοκτόνο δράση που προέρχεται από ανώτερα φυτά ή μικροοργανισμούς Anisomysin: Παράγεται από το Streptomyces sp. για καταπολέμηση της μουχρίτσας Bialaphos: Παράγεται από το Streptomyces sp. και είναι η μοναδική στον κόσμο (Ιαπωνία) που κυκλοφορεί ως φυσικό ζιζανιοκτόνο. Rhizobitoxin: Παράγεται από φυλές του βακτηρίου Rhizobium japonicum Τα φυσικώς συντιθέμενα ζιζανιοκτόνα πλεονεκτούν των βιοζιζανιοκτόνων στο ότι : Έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής Ο απαιτούμενος χώρος για αποθήκευση είναι μικρότερος Ο τρόπος εφαρμογής τους είναι πιο απλός Η αποτελεσματικότητα τους επηρεάζεται λιγότερο από την θερμοκρασία και την υγρασία Ο χρόνος δράσης τους είναι μικρότερος

Ζιζανιοκτόνα παράγωγα φυσικών τοξινών Είναι ζιζανιοκτόνα που συντέθηκαν στο εργαστήριο και βασίζονται στη χημεία των φυσικών τοξινών. Η ανάπτυξη του Methoxyphenone ως παράγωγο του Neomycin είναι ένα από τα επιτυχημένα παραδείγματα σύνθεσης ζιζανιοκτόνων που βασίστηκε στη χημεία φυσικής τοξίνης που προκαλεί χλώρωση στη μουχρίτσα όχι όμως και στο ρύζι. ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΖΙΖΑΝΙΩΝ Είναι ένα σύστημα αντιμετώπισης ζιζανίων με συνδυασμένη εφαρμογή μεθόδων. Η επιλογή των μεθόδων γίνεται με βάση την αποτελεσματικότητα τους εναντίων των ζιζανίων, την εκλεκτικότητα τους στα καλλιεργούμενα φυτά αλλά και με κριτήρια οικολογικά, κοινωνικά και οικονομικά.