Μέλλου Χριστίνα Μπέτσης Γιώργος Οικονόμου Ευαγγελία Χάμζα Κλέιτον ΑΓΧΩΔΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Μέλλου Χριστίνα Μπέτσης Γιώργος Οικονόμου Ευαγγελία Χάμζα Κλέιτον

Το άγχος είναι μία λέξη που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε μία κατάσταση, η οποία περιλαμβάνει και συναισθήματα όπως ο φόβος, αναφέρεται όμως σε μία γενικότερη κατάσταση του οργανισμού. Άγχος είναι μια δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που συνοδεύεται από ψυχοφυσιολογικές μεταβολές σαν απάντηση σε αναμενόμενο κίνδυνο. Σε πολλές από τις αγχώδεις διαταραχές το άτομο νιώθει έντονα συμπτώματα άγχους μόνο αν αντισταθεί να ενδώσει στα συμπτώματα του. Με λίγα λόγια, τα συμπτώματα άγχους έχουν ως σκοπό να αναγκάσουν το άτομο να απομακρυνθεί από ένα συγκεκριμένο αντικείμενο ή μια συγκεκριμένη κατάσταση.

Οι αγχώδεις διαταραχές αποτελούν μια ομάδα διαταραχών που επηρεάζουν τη συμπεριφορά, τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη σωματική υγεία. Είναι συνηθισμένο οι ασθενείς να πάσχουν από περισσότερες από μια αγχώδεις διαταραχές καθώς και μια αγχώδης διαταραχή να συνοδεύεται από κατάθλιψη, διατροφικές διαταραχές ή κατάχρηση ουσιών. Χαρακτηριστικά, χωρίς θεραπεία ή υποστήριξη, τα συμπτώματα άγχους αυξάνονται σε ένταση και συχνότητα με την πάροδο του χρόνου, αν και υπάρχουν χρονικές περίοδοι ύφεσης που σχεδόν πάντα ακολουθούνται από μεγαλύτερες περιόδους έξαρσης.

Ανάλογα με τη φαινομενολογία τους και τα συμπτώματα που παρουσιάζουν, οι αγχώδεις διαταραχές χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες: Ψυχαναγκαστική Διαταραχή: Χαρακτηρίζεται από έμμονες δυσάρεστες ιδέες και σκέψεις οι οποίες έρχονται στο άτομο απρόσκλητα και παρά τη θέλησή του, έντονες παρορμητικές τάσεις, καθώς και από επαναλαμβανόμενες, καταναγκαστικές, ή «τελετουργικές», συμπεριφορές και πράξεις οι οποίες «πρέπει να γίνουν» και είναι κι αυτές έξω από τον έλεγχο του ατόμου.

Μετά-τραυματικό Στρες: Χαρακτηρίζεται από επίμονες, τρομακτικές σκέψεις και μνήμες καθώς και επίμονα οδυνηρά συναισθήματα τα οποία έχουν σχέση με κάποια τραυματική εμπειρία που έχει βιώσει το άτομο. Συχνά το άτομο επαναβιώνει αθέλητα κομμάτια από την τραυματική εμπειρία. Ένα βίαιο προσωπικό συμβάν όπως ο βιασμός, η ληστεία, το τροχαίο ατύχημα, ο πόλεμος, ένα εργατικό ατύχημα, οι φυσικές καταστροφές όπως ένας σεισμός ή μία πλημμύρα, αποτελούν “πιέσεις” που μπορεί να προκαλέσουν διαταραχή μετατραυματικού στρες.

Γιατί είναι τόσο δυσάρεστες οι φοβίες; Πώς νιώθει ένας άνθρωπος που βιώνει μια φοβική αντίδραση; Ο οργανισμός τίθεται σε κατάσταση συναγερμού, σε μια άμεση αντίδραση «φυγής ή επίθεσης». Ο φόβος είναι μια φυσική, ενστικτώδης αντίδραση σε επικίνδυνες καταστάσεις. Είναι αυτό που μας υποχρεώνει να εγκαταλείψουμε ένα κτίριο που καίγεται. Το ξαφνικό αίσθημα του φόβου μας προστατεύει από τον κίνδυνο, κινητοποιώντας την αδρεναλίνη μας, ώστε να σκεφτόμαστε και να ενεργούμε ταχύτερα από το συνηθισμένο. Ο αριθμός των ατόμων που πάσχουν από φοβίες είναι υψηλός, υποδεικνύοντας ένα ποσοστό 5,1%-12,5%. Παράλληλα οι φοβίες φαίνεται να αποτελούν την πιο συχνά εμφανιζόμενη ψυχική διαταραχή στις γυναίκες και τη δεύτερη στους άνδρες ηλικίας άνω των 25 ετών.

Κοινωνική Φοβία ή Κοινωνικό Άγχος: Χαρακτηρίζεται από χρόνιο, παθολογικό, επίμονο και έντονο φόβο ότι οι άλλοι άνθρωποι παρατηρούν και κρίνουν δυσμενώς το άτομο και τη συμπεριφορά του. Το άτομο αισθάνεται έντονη ταπείνωση και άγχος και συνήθως αποφεύγει επαφές με ανθρώπους έξω από το άμεσο οικογενειακό του περιβάλλον.

Απλή Φοβία: Έντονος παθολογικός φόβος για ένα αντικείμενο, ζώο ή κατάσταση που δεν παρουσιάζει πραγματικό κίνδυνο. Το άτομο αν και μπορεί να αντιληφθεί ότι ο φόβος του είναι παράλογος, δεν είναι ικανό να τον ελέγξει και αποφεύγει το αντικείμενο, ζώο ή κατάσταση. Σε άμεση έκθεση στο φοβικό αντικείμενο το άτομο εκδηλώνει έντονα συμπτώματα άγχους και αποφεύγει κάθε πιθανή δραστηριότητα που θα τον έφερνε σε επαφή με αυτό. Συμπτώματα: αίσθημα τρόμου για το συγκεκριμένο αντικείμενο ή κατάσταση αυτόματες, μη ελεγχόμενες σκέψεις που αναλώνουν τις διανοητικές και σωματικές λειτουργίες του ατόμου

συμπτώματα άγχους: εφίδρωση, τρεμούλα, ρίγη ή ξαφνικά αισθήματα ζέστης, ναυτία, ταχυπαλμία, ανησυχία, εκνευρισμός, αίσθημα πανικού αίσθηση «μη πραγματικότητας» ή αίσθηση απομάκρυνσης/ αποστασιοποίησης από τον εαυτό του φόβος απώλειας ελέγχου ή τρέλας φόβος θανάτου παραισθησίες (μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα) αρνητικές/ «καταστροφικές» σκέψεις

Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή: Χαρακτηρίζεται από έντονο, χρόνιο, γενικευμένο και διάχυτο άγχος ή υπερβολική ένταση και στενοχώρια που δεν συνδέονται με κάποια ιδιαίτερη ιδέα, αντικείμενο ή γεγονός. Το άγχος είναι συνεχές και πολύ εντονότερο από τα φυσιολογικό άγχος το οποίο βιώνουν οι περισσότεροι άνθρωποι. Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού: Στους ενήλικες αυτή η αγχώδης διαταραχή χαρακτηρίζεται από έντονο φόβο αποχωρισμού από τους γονείς τους ή κάποιο άλλο άτομο με το οποίο ζουν μαζί και το οποίο έχουν συνηθίσει να τους φροντίζει. Το άγχος αποχωρισμού, είναι ένα φαινόμενο αναμενόμενο που παρουσιάζεται όχι μόνο στους ενήλικες αλλά συμβάλλει και στη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού. Τα βρέφη σε ηλικία μικρότερη του ενός έτους εκφράζουν άγχος αποχωρισμού με τη μορφή του φόβου για τα ξένα πρόσωπα, όταν αποχωρίζονται τη μητέρα τους.

Διαταραχή Πανικού: Το άτομο υποφέρει από επαναλαμβανόμενες και αιφνίδιες κρίσεις πανικού οι οποίες χαρακτηρίζονται από έντονο φόβο και συναισθήματα επικείμενης καταστροφής, συνοδευόμενα από διάφορα οργανικά συμπτώματα. Υπάρχει επίσης έντονο άγχος στο διάστημα μεταξύ των κρίσεων καθώς και αποφυγή καταστάσεων ή συνθηκών στις οποίες συνήθως συμβαίνουν οι κρίσεις πανικού.

Αγοραφοβία με ή χωρίς Κρίσεις Πανικού: Χαρακτηρίζεται από έντονο φόβο και άγχος όταν το άτομο βρίσκεται σε κάποιο μέρος ή σε περιστάσεις απ’ όπου είναι δύσκολο να ξεφύγει, ή όπου θα είναι δύσκολο να του δοθεί βοήθεια στην περίπτωση που παθαίνει κρίση πανικού. Το άτομο αποφεύγει με κάθε τρόπο τέτοια μέρη ή περιστάσεις. Κρίση πανικού:Ο κύριος φόβος που κρύβεται πίσω από τις κρίσεις πανικού είναι διαφορετικός για τον κάθε άνθρωπο. Στην περίπτωση που οι κρίσεις πανικού συμβαίνουν πάντα σε συγκεκριμένες καταστάσεις, τότε η ύπαρξη τους οφείλεται πιθανά σε κάποια αγχώδη διαταραχή όπως η Αγοραφοβία, η Κοινωνική φοβία, οι Ειδικές φοβίες, κ.ά. Αν όμως οι κρίσεις πανικού συμβαίνουν αναπάντεχα χωρίς κάποιο συγκεκριμένο πλαίσιο το οποίο μπορεί να λειτουργεί σαν φοβογόνο ερέθισμα, τότε μιλάμε για την Διαταραχή Πανικού.

Τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού μπορεί να περιλαμβάνουν: Εναγώνιους κτύπους της καρδιάς. Δυσκολία στην αναπνοή, σαν "μην μπορεί κανείς να πάρει αρκετό αέρα", ή αίσθημα ασφυξίας Φόβος στα όρια του τρόμου, που σχεδόν παραλύει. Ζαλάδα, ίλιγγος, αίσθημα αστάθειας ή λιποθυμίας, ή ναυτία. Τρόμος των άκρων, τινάγματα, σπασμούς, έντονος ιδρώτας Πνίξιμο ή κόμπος στο λαιμό, πόνος στο στήθος Ζεστά αναψο-κοκκινίσματα, εξάψεις ή ξαφνικές κρυάδες (ρίγη) Μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα σε όλο το σώμα. Φόβος ότι ο πάσχοντας «πάει να τρελαθεί» ή «να πεθάνει».

Τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικά για τη συνολική ψυχική και σωματική υγεία του ατόμου. Εάν η εκδήλωσή τους είναι παρατεταμένη μπορεί να επιφέρει επιπλέον προβλήματα, όπως: Οργανικής υγείας: ο έντονος φόβος και το άγχος μπορεί να επιβαρύνουν την κατάσταση υγείας του ατόμου π.χ. καρδιολογικά ή γαστρεντερικά προβλήματα Κατάθλιψη: η συνεχής αποφυγή κοινωνικών ή επαγγελματικών δραστηριοτήτων τις οποίες οι άλλοι άνθρωποι συνήθως απολαμβάνουν οδηγεί σε κατάθλιψη. Εμμονές και ψυχαναγκαστική συμπεριφορά: κατά την προσπάθεια αποφυγής του φοβικού αντικειμένου καλλιεργούνται και διαιωνίζονται διάφορες ψυχαναγκαστικές πράξεις και τελετουργικές διαδικασίες. Π.χ. τελειομανεία Κατάχρηση ουσιών: συχνά παρατηρείται η καταφυγή σε χρήση ουσιών, όπως το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά, φτάνοντας σε εθισμό και εξάρτηση.

Αίτια φοβιών Ορισμένες περιπτώσεις φοβιών μπορεί να οφείλονται σε συγκεκριμένες τραυματικές εμπειρίες. Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις φοβιών το σύμπτωμα της φοβίας αποτελεί την εκδήλωση ενός βαθύτερου ή ασυνείδητου προβλήματος που απασχολεί το άτομο και για το οποίο το ίδιο δεν βρίσκει «λύση» ή «διέξοδο» σε συνειδητό ή ασυνείδητο επίπεδο. Κατά την ψυχαναλυτική/ψυχοδυναμική προσέγγιση οι φοβίες οφείλονται σε άγχος που βιώνει το άτομο λόγω ενδοψυχικών συγκρούσεων σε συνδυασμό με την απώθηση βασικών επιθυμιών και παρορμήσεών του.

Τα παιδιά και η οικογένεια Τα παιδιά πολλές φορές αρχίζουν να εκδηλώνουν μια φοβική αντίδραση μέσω της απλής παρατήρησης αλλά και μίμησης των αντιδράσεων ενός σημαντικού τους προσώπου. Είναι γεγονός ότι το οικογενειακό περιβάλλον παίζει σημαντικό ρόλο όσον αφορά τα συγκεκριμένα ερεθίσματα που παρέχει στα παιδιά, αποτελώντας σημαντικό πρότυπο μίμησης και ταύτισης. Η παρατήρηση είναι σημαντική καθώς τα παιδιά μπορεί απλά να «αντιγράφουν» τις φοβίες των γονιών τους, άκριτα, χωρίς να μεσολαβεί κάποια γνωστική επεξεργασία ή αξιολόγηση της συμπεριφοράς που παρατηρείται. Ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον όπου επικρατεί ο φόβος, εκτός του ότι βιώνει μια κατάσταση έντασης και άγχους, δημιουργεί μια αντίληψη για τον κόσμο γύρω του ότι είναι παράξενος, τρομακτικός και επικίνδυνος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ http://medlabgr.blogspot.com/2012/09/blog-post_4.html http://www.psychotherapia.gr/main/ http://www.psychologynow.gr/psyhopathologia/diatarahi-metatraymatikoy-stres-ti-tin-prokalei-kai-therapeytiki-proseggisi http://www.lifemade.gr/ psi-gr.tripod.com klimaka.org.gr http://www.psychologynow.gr/psyhopathologia/oi-aghodeis-diatarahes-mesa-apo-ton-fotografiko-fako