ANDREW B. ABEL,BEN S. BERNANKE, DEAN CROUSHORE Μακροοικονομική 3η έκδοση

Κεφάλαιο 7 Αγορά περιουσιακών στοιχείων, χρήμα και τιμές

Περιγραφή κεφαλαίου Ορισμός του χρήματος Διάρθρωση χαρτοφυλακίου και ζήτηση περιουσιακών στοιχείων Ζήτηση χρήματος Ισορροπία της αγοράς περιουσιακών στοιχείων Ρυθμός αύξησης της προσφοράς χρήματος και πληθωρισμός

Τι είναι χρήμα; Χρήμα: τα περιουσιακά στοιχεία που χρησιμοποιούνται ευρέως και είναι αποδεκτά ως μέσα πληρωμών Οι λειτουργίες του χρήματος Μέσο συναλλαγών Μέτρο των αξιών Μέσο αποθησαυρισμού

Τι είναι χρήμα; Οι λειτουργίες του χρήματος Μέσο συναλλαγών Ο αντιπραγματισμός είναι αναποτελεσματικός —ταυτόχρονη σύμπτωση επιθυμιών Το χρήμα επιτρέπει στους ανθρώπους να ανταλλάσουν την εργασία τους με χρήμα και στη συνέχεια χρησιμοποιούν το χρήμα για να αγοράσουν αγαθά και υπηρεσίες σε διαφορετικές συναλλαγές Το χρήμα συνεπώς επιτρέπει στα άτομα να συναλλάσσονται με λιγότερο κόστος όσον αφορά τον χρόνο και την προσπάθεια Το χρήμα επιτρέπει την εξειδίκευση, επομένως οι άνθρωποι δεν είναι αναγκασμένοι να παράγουν οι ίδιοι το φαγητό τους, τα ρούχα τους και τα καταλύματά τους

Τι είναι χρήμα; Οι λειτουργίες του χρήματος Μέτρο των αξιών Το χρήμα αποτελεί βασική μονάδα μέτρησης της οικονομικής αξίας Απλοποιεί συγκρίσεις τιμών, μισθών και εισοδημάτων Η συνάρτηση του μέτρου των αξιών είναι στενά συνδεδεμένη με τη συνάρτηση του μέσου συναλλαγών Χώρες με πολύ υψηλό πληθωρισμό μπορεί να χρησιμοποιούν διαφορετικό μέτρο των αξιών, ώστε να μη χρειάζεται συνεχώς να προβαίνουν σε μεταβολή τιμών

Τι είναι χρήμα; Οι λειτουργίες του χρήματος Μέσο αποθησαυρισμού Το χρήμα χρησιμοποιείται για τη διατήρηση του πλούτου Ο περισσότερος κόσμος χρησιμοποιεί το χρήμα ως μέσο αποθησαυρισμού για μία σύντομη χρονική περίοδο και για μικρές ποσότητες, λόγω του ότι κερδίζει λιγότερο τόκο από ό,τι χρήματα στην τράπεζα

Τι είναι χρήμα; Δεδομένα και έρευνα: Το χρήμα σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης αιχμαλώτων πολέμου Άρθρο του Radford για τη χρήση τσιγάρων ως χρήμα Η χρήση τσιγάρων ως χρήμα αναπτύχθηκε λόγω του ότι ο αντιπραγματισμός ήταν αναποτελεσματικός Ακόμη και οι μη καπνιστές χρησιμοποιούσαν τα τσιγάρα ως χρήμα Χαρακτηριστικά των τσιγάρων ως χρήμα : τυποποιημένα (άρα, ήταν εύκολο να αποτιμηθεί η αξία τους), χαμηλής αξίας (άρα, μπορούσε να προκύψει ‘μεταβολή’), κινητά, σχετικά δυναμικά Πρόβλημα με εμπράγματο χρήμα όπως τα τσιγάρα : δεν μπορεί κάποιος να τα καπνίσει και ταυτόχρονα να τα χρησιμοποιήσει ως χρήμα

Τι είναι χρήμα; Μέτρηση του χρήματος —Τα νομισματικά μεγέθη Είναι συχνά δύσκολος ο διαχωρισμός μεταξύ του τι είναι και τι δεν είναι χρήμα Για παράδειγμα, τα αμοιβαία κεφάλαια διαχείρισης διαθεσίμων (MMMF) επιτρέπουν την έκδοση μικρού αριθμού επιταγών με χρέωση του λογαριασμού τους, αλλά προσφέρουν υψηλότερη απόδοση από τους τρεχούμενους λογαριασμούς: Είναι χρήμα; Δεν υπάρχει ένα και βέλτιστο μέτρο του αποθέματος χρημάτων

Τι είναι χρήμα; Μέτρηση του χρήματος Το νομισματικό μέγεθος M1 Συνάλλαγμα και ταξιδιωτικές επιταγές Λογαριασμοί καταθέσεων από τους οποίους αντλούνται οι επιταγές Όλες οι συνιστώσες του M1 χρησιμοποιούνται στις πληρωμές, επομένως το M1 είναι το πλησιέστερο μέτρο χρήματος στη θεωρητική περιγραφή του χρήματος

Τι είναι χρήμα; Μέτρηση χρήματος Το νομισματικό μέγεθος M2 M2 = M1 + λιγότερο χρήμα από ό,τι περιουσιακά στοιχεία Πρόσθετα περιουσιακά στοιχεία στο M2: Καταθέσεις ταμιευτηρίου Προθεσμιακές καταθέσεις μικρής αξίας (< 100.000$) Αμοιβαία κεφάλαια διαχείρισης διαθεσίμων (MMMF) που δεν ανήκουν σε θεσμικούς επενδυτές Λογαριασμοί καταθέσεων διαχείρισης διαθεσίμων (MMDA)

Πίνακας 7.1: Νομισματικά Μεγέθη, ΗΠΑ (Μάιος, 2015)

Τι είναι χρήμα; Μέτρηση χρήματος Το νομισματικό μέγεθος M2 Οι καταθέσεις ταμιευτηρίου περιλαμβάνουν λογαριασμούς τρεχούμενους και όψεως Οι προθεσμιακές καταθέσεις φέρουν τόκο και έχουν σταθερή διάρκεια (σημαντικές κυρώσεις για πρώιμη ανάληψη) Τα MMMF επενδύουν σε άκρως βραχυπρόθεσμα αξιόγραφα και επιτρέπουν περιορισμένη έκδοση επιταγών Τα MMDA προσφέρονται από τις τράπεζες ως ανταγωνιστικά των MMMF

Τι είναι χρήμα; Δεδομένα και έρευνα: Πού πήγαν όλα τα δολάρια; Το 2015, το αμερικανικό νόμισμα σε κυκλοφορία σημείων μέσο όρο περίπου 4000$ κατ’ άτομο Μέρος του διακρατάται από τις επιχειρήσεις και την παραοικονομία, αλλά το μεγαλύτερο μέρος διακρατάται στο εξωτερικό Οι κάτοικοι ξένων χωρών διακρατούν δολάρια λόγω πληθωρισμού στο δικό τους τοπικό νόμισμα και λόγω πολιτικής αστάθειας

Τι είναι χρήμα; Πού πήγαν όλα τα δολάρια; Τα στοιχεία δείχνουν μεγάλες διακυμάνσεις στο M1 όταν λαμβάνουν χώρα σημαντικά γεγονότα στο εξωτερικό, όπως στρατιωτικές συρράξεις Οι ΗΠΑ ωφελούνται από τις ξένες διακρατήσεις του νομίσματός μας, δεδομένου ότι ουσιαστικά λαμβάνουμε ένα άνευ τόκων δάνειο

Τι είναι χρήμα; Η προσφορά χρήματος Προσφορά χρήματος = απόθεμα χρήματος= ποσότητα χρήματος που είναι διαθέσιμη σε μια οικονομία

Τι είναι χρήμα; Η προσφορά χρήματος Πώς αυξάνει η κεντρική τράπεζα μιας χώρας την προσφορά χρήματος; Χρησιμοποιεί το νέο χρήμα για να αγοράσει αξιόγραφα όπως κρατικά ομόλογα από το κοινό – προμήθεια ανοικτής αγοράς Για να μειώσει την προσφορά χρήματος, πουλά τα αξιόγραφα στο κοινό για να απορροφήσει χρήμα από την κυκλοφορία – πώληση ανοικτής αγοράς Οι αγορές και οι πωλήσεις στην ανοικτή αγορά ονομάζονται πράξεις ανοικτής αγοράς

Τι είναι χρήμα; Η προσφορά χρήματος Πώς αυξάνει η κεντρική τράπεζα μιας χώρας την προσφορά χρήματος; Μπορεί επίσης να αγοράσει νεοεκδοθέντα κρατικά ομόλογα απευθείας από το κράτος (δηλ., το Υπουργείο Οικονομικών) Αυτό ισοδυναμεί με το αν το κράτος χρηματοδοτεί τις δαπάνες του απευθείας τυπώνοντας χρήμα Αυτό είναι συχνό φαινόμενο σε κάποιες χώρες (αν και απαγορεύεται διά νόμου στις ΗΠΑ)

Τι είναι χρήμα; Η προσφορά χρήματος Διατρέχοντας το κείμενο, χρησιμοποιήστε τη μεταβλητή M για να αναπαραστήσετε την προσφορά χρήματος. Αυτή μπορεί να είναι είτε M1 είτε M2

Διάρθρωση χαρτοφυλακίου και ζήτηση περιουσιακών στοιχείων Πώς κατανέμουν τα άτομα τον πλούτο τους μεταξύ πολλών διαφορετικών περιουσιακών στοιχείων; Επιλογή χαρτοφυλακίου

Διάρθρωση χαρτοφυλακίου και ζήτηση περιουσιακών στοιχείων Προσδοκώμενη απόδοση Ποσοστιαία απόδοση= αύξηση της αξίας ενός περιουσιακού στοιχείου στη μονάδα του χρόνου Λογαριασμός τραπέζης: Ποσοστιαία απόδοση= επιτόκιο Εταιρικές μετοχές: Ποσοστιαία απόδοση= απόδοση μερισμάτων + ποσοστιαία αύξηση της τιμής των μετοχών Οι επενδυτές επιθυμούν περιουσιακά στοιχεία με την υψηλότερη προσδοκώμενη απόδοση (με όλους τους άλλους παράγοντες να παραμένουν σταθεροί) Οι αποδόσεις δεν είναι γνωστές εκ των προτέρων, επομένως τα άτομα εκτιμούν την προσδοκώμενη απόδοσή τους

Διάρθρωση χαρτοφυλακίου και ζήτηση περιουσιακών στοιχείων Κίνδυνος Κίνδυνος είναι ο βαθμός αβεβαιότητας στην απόδοση ενός περιουσιακού στοιχείου Τα άτομα δεν επιθυμούν τον κίνδυνο, επομένως προτιμούν περιουσιακά στοιχεία με χαμηλό κίνδυνο (με όλους τους άλλους παράγοντες να παραμένουν σταθεροί) Ασφάλιστρο κινδύνου: το ποσό κατά το οποίο η προσδοκώμενη απόδοση ενός περιουσιακού στοιχείου με κίνδυνο υπερβαίνει την απόδοση ενός κατά τα άλλα συγκρίσιμου ασφαλούς περιουσιακού στοιχείου

Διάρθρωση χαρτοφυλακίου και ζήτηση περιουσιακών στοιχείων Ρευστότητα Ρευστότητα: η εύκολη και άμεση ανταλλαγή ενός περιουσιακού στοιχείου Το χρήμα εμφανίζει υψηλή ρευστότητα Περιουσιακά στοιχεία όπως αυτοκίνητα και κατοικίες δύσκολα ρευστοποιούνται— απαιτείται πολύς χρόνος και υψηλό κόστος συναλλαγών για την ανταλλαγή τους Οι μετοχές και τα ομόλογα εμφανίζουν αρκετή ρευστότητα Οι επενδυτές προτιμούν ρευστοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία (με όλους τους άλλους παράγοντες να παραμένουν σταθεροί)

Διάρθρωση χαρτοφυλακίου και ζήτηση περιουσιακών στοιχείων Διάρκεια μέχρι τη λήξη Διάρκεια μέχρι τη λήξη: το χρονικό διάστημα που απαιτείται μέχρι ένα περιουσιακό στοιχείο να λήξει και να αποδοθεί στον επενδυτή το κεφάλαιό του Θεωρία της προσδοκώμενης χρονικής διάρθρωσης των επιτοκίων Η ιδέα ότι οι επενδυτές συγκρίνουν τις αποδόσεις ομολόγων με διαφορετική διάρκεια λήξης Σε ισορροπία, η κατοχή διαφορετικών τύπων ομολόγων κατά την ίδια χρονική περίοδο οδηγεί στην ίδια προσδοκώμενη απόδοση

Διάρθρωση χαρτοφυλακίου και ζήτηση περιουσιακών στοιχείων Διάρκεια μέχρι τη λήξη Λόγω του ότι τα μακροπρόθεσμα επιτόκια συνήθως υπερβαίνουν τα βραχυχρόνια επιτόκια, προκύπτει ασφάλιστρο διάρκειας: η αποζημίωση ενός επενδυτή για την ανάληψη κινδύνου όσον αφορά την κατοχή μακροπρόθεσμου ομολόγου

Διάρθρωση χαρτοφυλακίου και ζήτηση περιουσιακών στοιχείων Είδη περιουσιακών στοιχείων και τα χαρακτηριστικά τους Τα άτομα κρατούν πολλά διαφορετικά περιουσιακά στοιχεία, που περιλαμβάνουν χρήματα, ομόλογα, μετοχές, ακίνητα και διαρκή καταναλωτικά αγαθά Το χρήμα έχει χαμηλή απόδοση αλλά χαμηλό κίνδυνο και υψηλή ρευστότητα Τα ομόλογα έχουν υψηλότερη απόδοση από ό,τι το χρήμα, αλλά έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο και χαμηλότερη ρευστότητα Οι μετοχές πληρώνουν μερίσματα και μπορούν να έχουν κεφαλαιακά κέρδη και ζημίες, και φέρουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο από ό,τι το χρήμα Η ιδιοκτησία μιας μικρής επιχείρησης εμφανίζει υψηλό κίνδυνο και δεν είναι καθόλου ρευστοποιήσιμη, αλλά μπορεί να δώσει άκρως υψηλή απόδοση Τα ακίνητα παρέχουν υπηρεσίες κτηματαγοράς και τη δυνατότητα κεφαλαιακών κερδών, αλλά είναι πολύ δύσκολο να ρευστοποιηθούν

Διάρθρωση χαρτοφυλακίου και ζήτηση περιουσιακών στοιχείων Είδη περιουσιακών στοιχείων και τα χαρακτηριστικά τους Τα νοικοκυριά θα πρέπει να αποφασίσουν ποιο μείγμα περιουσιακών στοιχείων επιθυμούν να κατέχουν Ο Πίνακας 7.2 δείχνει το μείγμα κατά τη χρονική περίοδο 2006, 2009 και 2015 Ο πίνακας απεικονίζει τις μεγάλες μειώσεις της αξίας των μετοχών και της κτηματαγοράς κατά τη χρηματοοικονομική κρίση Η αξία των μετοχών και των συνταξιοδοτικών ταμείων ανέκαμψαν έως το 2015 σε επίπεδο αρκετά υψηλότερο από ό,τι το 2006 Η αξία των ακινήτων είχε σχεδόν ανακάμψει στα επίπεδα του 2006 έως το 2015

Πίνακας 7.2: Περιουσιακά στοιχεία νοικοκυριών, 2006, 2009 και 2015

Διάρθρωση χαρτοφυλακίου και ζήτηση περιουσιακών στοιχείων Εμπειρικά δεδομένα και έρευνα: η κρίση της κτηματαγοράς την περίοδο 2007 - 2011 Σημειώθηκε εξαιρετικά υψηλός πλούτος στον τομέα των ακινήτων κατά τη δεκαετία του 2000 Καθώς αυξάνονταν οι τιμές των κατοικιών, οι κατοικίες γίνονται ολοένα πιο ασύμφορες, οδηγώντας τους φορείς που πρόσφεραν ενυπόθηκα δάνεια στο να δημιουργήσουν δάνεια υψηλού κινδύνου για όσους δεν θα πληρούσαν σε κανονικές συνθήκες τις προϋποθέσεις για να προβούν σε αγορά κατοικίας Τα περισσότερα δάνεια υψηλού κινδύνου είχαν κυμαινόμενα επιτόκια, με χαμηλό αρχικό επιτόκιο το οποίο αργότερα αυξανόταν σε μια διαδικασία γνωστή ως αναπροσαρμογή υποθήκης

Διάρθρωση χαρτοφυλακίου και ζήτηση περιουσιακών στοιχείων Η κρίση της κτηματαγοράς που ξεκίνησε το 2007 Όσο οι τιμές των ακινήτων συνέχιζαν να αυξάνονται, τόσο οι δανειστές όσο και οι δανειζόμενοι πίστεψαν ότι τα δάνεια υψηλού κινδύνου ήταν η λύση, δεδομένου ότι οι δανειζόμενοι θα μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να πουλήσουν το σπίτι τους για να αποπληρώσουν το δάνειό τους Ωστόσο, οι τιμές των ακινήτων σταμάτησαν να ανεβαίνουν τόσο πολύ, οδηγώντας περισσότερους δανειολήπτες μειωμένης πιστοληπτικής ικανότητας (subprime borrowers) σε αθέτηση πληρωμών, επομένως οι τράπεζες άρχισαν να θέτουν πιο αυστηρά πρότυπα δανεισμού, μειώνοντας τη ζήτηση κατοικιών και οδηγώντας τις τιμές ακινήτων σε σταδιακή πτώση (Σχήμα 7.1)

Σχήμα 7.1: Ετήσια μεταβολή τιμών κατοικίας στις ΗΠΑ, 1976(Τ1)–2015(Τ1) Source: Federal Housing Finance Agency, downloaded from Federal Reserve Bank of St. Louis FRED database, research.stlouisfed.org/fred2/series/USSTHPI.

Διάρθρωση χαρτοφυλακίου και ζήτηση περιουσιακών στοιχείων Η κρίση της κτηματαγοράς που ξεκίνησε το 2007 Πολλοί ιδιοκτήτες κατοικιών έχασαν τα σπίτια τους και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχασαν εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια λόγω της αθέτησης πληρωμών των ενυπόθηκων δανείων Δεομένου ότι πολλά ενυπόθηκα δάνεια είχαν πιστωθεί και αποτελούσαν μέρος δεσμών στεγαστικών δανείων (mortgage-backed securities), ο αυξημένος ρυθμός αθέτησης πληρωμών σε υποθήκες οδήγησε στην χρηματοπιστωτική κρίση του Φθινοπώρου του 2008, καθώς πολλοί επενδυτές ταυτόχρονα προσπαθούσαν να πουλήσουν τα περιουσιακά στοιχεία υψηλού κινδύνου, συμπεριλαμβανομένων και δεσμών στεγαστικών δανείων και μετοχών

Διάρθρωση χαρτοφυλακίου και ζήτηση περιουσιακών στοιχείων Ζήτηση περιουσιακών στοιχείων Ανταγωνιστική σχέση ανάμεσα στην προσδοκώμενη απόδοση, τον κίνδυνο, τη ρευστότητα και τη διάρκεια μέχρι τη λήξη Περιουσιακά στοιχεία χαμηλού κινδύνου και υψηλής ρευστότητας, όπως ένας τρεχούμενος λογαριασμούς, έχουν χαμηλές προσδοκώμενες αποδόσεις Οι επενδυτές λαμβάνουν υπόψη τη διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου: διασπορά επενδύσεων σε διαφορετικά περιουσιακά στοιχεία με σκοπό τη μείωση του κινδύνου Η ποσότητα κάθε περιουσιακού στοιχείου που οι κάτοχοι πλούτου θέλουν να συμπεριλάβουν στο χαρτοφυλάκιό τους αποτελεί τη ζήτησή τους για το συγκεκριμένο περιουσιακό στοιχείο Το άθροισμα της ζήτησης περιουσιακών στοιχείων ισούται με τον συνολικό πλούτο

Η ζήτηση χρήματος Η ζήτηση χρήματος είναι η ποσότητα χρηματικών περιουσιακών στοιχείων που τα άτομα επιλέγουν να έχουν στο χαρτοφυλάκιό τους Η ζήτηση χρήματος εξαρτάται από την προσδοκώμενη απόδοση, τον κίνδυνο και τη ρευστότητα Το χρήματα αποτελεί το πλέον ρευστοποιήσιμο περιουσιακό στοιχείο Το χρήμα έχει χαμηλή απόδοση Οι αποφάσεις των ατόμων περί της κατοχής χρημάτων εξαρτώνται από το πόση αξία δίνουν στη ρευστότητα έναντι της χαμηλής απόδοσης των χρημάτων

Η ζήτηση χρήματος Βασικές μακροοικονομικές μεταβλητές που επηρεάζουν τη ζήτηση χρήματος Επίπεδο τιμών Πραγματικό εισόδημα Επιτόκια

Η ζήτηση χρήματος Το επίπεδο τιμών Όσο υψηλότερο είναι το γενικό επίπεδο τιμών, τόσο περισσότερο χρήμα χρειάζεται για τη διεκπεραίωση των συναλλαγών Πριν από 65 χρόνια το επίπεδο τιμών ήταν περίπου το ένα δέκατο του σημερινού, επομένως απαιτείται δέκα φορές περισσότερο χρήμα για ισοδύναμες συναλλαγές Η ονομαστική ζήτηση χρήματος είναι συνεπώς ανάλογη του επιπέδου τιμών

Η ζήτηση χρήματος Πραγματικό εισόδημα Όσο περισσότερες συναλλαγές απαιτούνται, τόσο περισσότερο χρήμα χρειάζεται Το πραγματικό εισόδημα καθορίζει τον αριθμό των συναλλαγών που διεξάγονται Επομένως, η ζήτηση χρήματος αυξάνεται καθώς αυξάνεται το πραγματικό εισόδημα

Η ζήτηση χρήματος Πραγματικό εισόδημα Ωστόσο, η ζήτηση χρήματος δεν είναι ανάλογη του πραγματικού εισοδήματος, καθώς όσοι διαθέτουν υψηλότερο εισόδημα χρησιμοποιούν το χρήμα πιο αποτελεσματικά, και δεδομένου ότι η χρηματοπιστωτική νοοτροπία μιας χώρας ενισχύεται όσο αυξάνεται το εισόδημά της (χρήση πίστωσης και πιο εξελιγμένων περιουσιακών στοιχείων) Αποτέλεσμα: Η ζήτηση χρήματος αυξάνεται λιγότερο από 1-έως-1 με μια αύξηση στο πραγματικό εισόδημα

Η ζήτηση χρήματος Επιτόκια Η αύξηση των επιτοκίων ή της απόδοσης μη χρηματικών περιουσιακών στοιχείων μειώνει τη ζήτηση χρήματος Η αύξηση του επιτοκίου χρήματος αυξάνει τη ζήτηση χρήματος Αυτό προκύπτει καθώς τα άτομα αντισταθμίζουν την απόδοση με τη ρευστότητα

Η ζήτηση χρήματος Επιτόκια Παρόλο που υπάρχουν πολλά μη χρηματικά περιουσιακά στοιχεία με πολλά διαφορετικά επιτόκια, επειδή εμφανίζουν κοινή πορεία, υποθέτουμε ότι για τα μη χρηματικά περιουσιακά στοιχεία υπάρχει μόνο ένα ονομαστικό επιτόκιο, i

Η ζήτηση χρήματος Η συνάρτηση ζήτησης χρήματος Md = P × L(Y, i) (7.1)

Η ζήτηση χρήματος Η συνάρτηση ζήτησης χρήματος Σύμφωνα με τα παραπάνω, η ονομαστική ζήτηση χρήματος είναι ανάλογη του επιπέδου τιμών Μία αύξηση του Y αυξάνει τη ζήτηση χρήματος, ενώ μία αύξηση του i μειώνει τη ζήτηση χρήματος Εξαιρούμε το im από την εξίσωση (7.1) καθώς δεν εμφανίζει σημαντικές διαφορές

Η ζήτηση χρήματος Η συνάρτηση ζήτησης χρήματος Εναλλακτική αποτύπωση: Md = P × L(Y, r + πe) (7.2) Μία αύξηση του r ή του πe μειώνει τη ζήτηση χρήματος Md/P = L(Y, r + πe) (7.3)

Η ζήτηση χρήματος Λοιποί παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση χρήματος Πλούτος: Η αύξηση του πλούτου μπορεί να αυξήσει τη ζήτηση χρήματος, αλλά όχι σε σημαντικό βαθμό Κίνδυνος Ο αυξημένος κίνδυνος στην οικονομία μπορεί να αυξήσει τη ζήτηση χρήματος Περίοδοι ακανόνιστου πληθωρισμού δημιουργούν αυξημένο κίνδυνο, επομένως η ζήτηση χρήματος μειώνεται

Η ζήτηση χρήματος Λοιποί παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση χρήματος Ρευστότητα των εναλλακτικών περιουσιακών στοιχείων: Η απορρύθμιση, ο ανταγωνισμός και η καινοτομία έχουν προσδώσει σε άλλα περιουσιακά στοιχεία μεγαλύτερη ρευστότητα μειώνοντας τη ζήτηση χρήματος Τεχνολογίες των πληρωμών: πιστωτικές κάρτες, ATM και άλλες χρηματοπιστωτικές καινοτομίες μειώνουν τη ζήτηση χρήματος

Σύνοψη 9: Μακροοικονομικοί παράγοντες προσδιορισμού της ζήτησης χρήματος

Η ζήτηση χρήματος Ελαστικότητες της ζήτησης χρήματος Πόσο ισχυρές είναι οι διάφορες επιδράσεις επί της ζήτησης χρήματος; Στατιστικές έρευνες για τη συνάρτηση ζήτησης χρήματος δείχνουν αποτελέσματα στις ελαστικότητες Ελαστικότητα: Η ποσοστιαία μεταβολή της ζήτησης χρήματος που προκαλείται από την αύξηση κάποιου συντελεστή κατά 1%

Η ζήτηση χρήματος Ελαστικότητες της ζήτησης χρήματος Ελαστικότητα ζήτησης χρήματος ως προς το εισόδημα Θετική: Το υψηλότερο εισόδημα αυξάνει τη ζήτηση χρήματος Λιγότερο από ένα: Το υψηλότερο εισόδημα αυξάνει τη ζήτηση χρήματος κατά μικρότερη αναλογία Το συμπέρασμα του Goldfeld: ελαστικότητα ζήτησης χρήματος ως προς το εισόδημα= 2/3 Ελαστικότητα ζήτησης χρήματος ως προς το επιτόκιο Μικρή και αρνητική: Το υψηλότερο επιτόκιο επί μη χρηματικών περιουσιακών στοιχείων μειώνει ελαφρώς τη ζήτηση χρήματος Η ελαστικότητα ζήτησης χρήματος ως προς τις τιμές είναι μοναδιαία, επομένως η ζήτηση χρήματος είναι ανάλογη του επιπέδου τιμών

Η ζήτηση χρήματος Ταχύτητα κυκλοφορίας και ποσοτική θεωρία του χρήματος Η ταχύτητα κυκλοφορίας (V) μετρά τον βαθμό κυκλοφορίας του χρήματος σε κάθε περίοδο V = ονομαστικό ΑΕΠ / ονομαστικό απόθεμα χρήματος = PY / M (7.4) Η αποτύπωση ταχυτήτων κυκλοφορίας για M1 και M2 (Σχήμα 7.2) δείχνει σχετικά σταθερή ταχύτητα κυκλοφορίας για το M2, ακανόνιστη ταχύτητα κυκλοφορίας κατά τις αρχές της δεκαετίας του 1980

Σχήμα 7.2: Ταχύτητα κυκλοφορίας των M1 και M2, 1959(Τ1)–2015(Τ1) Source: Board of Governors of the Federal Reserve System, downloaded from FRED database of the Federal Reserve Bank of St. Louis, research.stlouisfed.org/fred2, series M1SL, M2SL, and GDP.

Η ζήτηση χρήματος Ταχύτητα κυκλοφορίας και ποσοτική θεωρία του χρήματος Η αποτύπωση του ρυθμού αύξησης χρήματος (Σχήμα 7.3) δείχνει ότι η αστάθεια στην ταχύτητα κυκλοφορίας μεταφράζεται σε ακανόνιστες μετακινήσεις στον ρυθμό αύξησης χρήματος

Σχήμα 7.3: Ρυθμοί αύξησης M1, M2 και ονομαστικό ΑΕΠ, 1960(Τ1)–2015(Τ1) Source: Board of Governors of the Federal Reserve System, downloaded from FRED database of the Federal Reserve Bank of St. Louis, research.stlouisfed.org/fred2, series M1SL, M2SL, and GDP.

Η ζήτηση χρήματος Ταχύτητα κυκλοφορίας και ποσοτική θεωρία του χρήματος Ποσοτική θεωρία του χρήματος: η πραγματική ζήτηση χρήματος είναι ανάλογη του πραγματικού εισοδήματος Σε αυτή την περίπτωση, Md / P = kY (7.5) Προκύπτει σταθερή ταχύτητα κυκλοφορίας, εκεί όπου η ταχύτητα κυκλοφορίας δεν επηρεάζεται από το εισόδημα ή τα επιτόκια

Η ζήτηση χρήματος Ταχύτητα κυκλοφορίας και ποσοτική θεωρία του χρήματος Ωστόσο, η ταχύτητα κυκλοφορίας του M1 δεν είναι σταθερή. Αυξήθηκε απότομα κατά την περίοδο 1960 -1980 και εμφανίζει έκτοτε ακανόνιστη πορεία Μέρος της μεταβολής της ταχύτητας κυκλοφορίας οφείλεται στις μεταβολές των επιτοκίων κατά τη δεκαετία του 1980 Οι χρηματοπιστωτικές καινοτομίες έπαιξαν επίσης σημαντικό ρόλο στην πτώση της ταχύτητας κυκλοφορίας στις αρχές της δεκαετίας του 1980 Η ταχύτητα κυκλοφορίας M2 προσεγγίζει τη σταθερή τιμή, αλλά όχι σε περιόδους βραχείας διάρκειας

Ισορροπία της αγοράς περιουσιακών στοιχείων Ισορροπία της αγοράς περιουσιακών στοιχείων- μια υπόθεση άθροισης Έστω ότι όλα τα περιουσιακά στοιχεία μπορούν να ομαδοποιηθούν σε δύο κατηγορίες, χρηματικά και μη χρηματικά περιουσιακά στοιχεία Το χρήμα περιλαμβάνει τα μετρητά και τους τρεχούμενους λογαριασμούς Πληρώνει το επιτόκιο im Η προσφορά είναι σταθερή σε M Τα μη χρηματικά περιουσιακά στοιχεία περιλαμβάνουν μετοχές, ομόλογα, γη κλπ. Πληρώνει το επιτόκιο i = r + πe Η προσφορά είναι σταθερή σε NM

Ισορροπία της αγοράς περιουσιακών στοιχείων Ισορροπία στην αγορά περιουσιακών στοιχείων προκύπτει όταν η ποσότητα του προσφερόμενου χρήματος ισούται με την ποσότητα του ζητούμενου χρήματος md + nmd = συνολικός ονομαστικός πλούτος ενός ατόμου Md + NMd = συνολικός ονομαστικός πλούτος (7.6) (από την άθροιση του ονομαστικού πλούτου) M + NM = συνολικός ονομαστικός πλούτος (7.7) (προσφορά περιουσιακών στοιχείων) Αφαιρώντας την Εξ. (7.7) από την Εξ. (7.6) προκύπτει (Md – M) + (NMd – NM) = 0 (7.8)

Ισορροπία της αγοράς περιουσιακών στοιχείων Επομένως, η υπερβάλλουσα ζήτηση χρήματος (Md – M) συν την υπερβάλλουσα ζήτηση μη χρηματικών περιουσιακών στοιχείων (NMd – NM) ισούται με 0 Επομένως, εάν η προσφορά χρήματος ισοδυναμεί με τη ζήτηση χρήματος, η προσφορά μη χρηματικών περιουσιακών στοιχείων θα πρέπει να ισούται με τη ζήτηση μη χρηματικών περιουσιακών στοιχείων. Τότε, η συνολική αγορά περιουσιακών στοιχείων εμφανίζει ισορροπία

Ισορροπία της αγοράς περιουσιακών στοιχείων Η συνθήκη ισορροπίας της αγοράς περιουσιακών στοιχείων M / P = L(Y, r + πe) (7.9) πραγματική προσφορά χρήματος = πραγματική ζήτηση χρήματος M καθορίζεται από την κεντρική τράπεζα πe είναι σταθερό (προς το παρόν) Η αγορά εργασίας καθορίζει το επίπεδο εργασίας και χρησιμοποιώντας την απασχόληση στη συνάρτηση παραγωγής καθορίζει το Y Με δεδομένο το Y, η συνθήκη ισορροπίας της αγοράς αγαθών καθορίζει το r

Ισορροπία της αγοράς περιουσιακών στοιχείων Η συνθήκη ισορροπίας της αγοράς περιουσιακών στοιχείων Με καθορισμένες όλες τις άλλες μεταβλητές στην Εξ. (7.9), η συνθήκη ισορροπίας της αγοράς περιουσιακών στοιχείων καθορίζει το επίπεδο τιμών P = M / L(Y, r + πe) (7.10) Το επίπεδο τιμών αποτελεί τον λόγο της ονομαστικής προσφοράς χρήματος προς την πραγματική ζήτηση χρήματος Για παράδειγμα, ο διπλασιασμός της προσφοράς χρήματος θα διπλασίαζε το επίπεδο τιμών

Αύξηση της προσφοράς χρήματος και πληθωρισμός Ο ρυθμός πληθωρισμού είναι στενά συνδεδεμένος με τον ρυθμό αύξησης της προσφοράς χρήματος Αναδιατύπωση της Εξ. (7.10) με όρους ρυθμού αύξησης: ΔP/P = ΔM/M – ΔL(Y,r + πe)/L(Y,r + πe) (7.11) Εάν η αγορά περιουσιακών στοιχείων εμφανίζει ισορροπία, ο ρυθμός πληθωρισμού ισούται με τον ρυθμό αύξησης της ονομαστικής προσφοράς χρήματος μείον τον ρυθμό αύξησης της πραγματικής ζήτησης χρήματος

Αύξηση της προσφοράς χρήματος και πληθωρισμός Για την πρόβλεψη του πληθωρισμού θα πρέπει να προβλέψουμε τόσο την αύξηση της προσφοράς χρήματος όσο και την αύξηση της πραγματικής ζήτησης χρήματος Σε μακροχρόνια ισορροπία, θα έχουμε i σταθερό, οπότε ας δούμε την αύξηση του Y Έστω ότι Y είναι η ελαστικότητα της ζήτησης χρήματος ως προς το εισόδημα Άρα, βάσει της Εξ. (7.11), π = ΔM/M –Y ΔY/Y (7.12) Παράδειγμα: ΔY/Y = 3%, Y = 2/3, ΔM/M = 10%, άρα π = 8%

Αύξηση της προσφοράς χρήματος και πληθωρισμός Εφαρμογή: αύξηση χρήματος και πληθωρισμός στις υπό μετάβαση ευρωπαϊκές χώρες Παρόλο που οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης αποκτούν περισσότερο προσανατολισμό αγοράς, η Ρωσία και άλλες χώρες έχουν υψηλό πληθωρισμό εξαιτίας της ταχείας αύξησης χρήματος

Αύξηση της προσφοράς χρήματος και πληθωρισμός Εφαρμογή: αύξηση χρήματος και πληθωρισμός στις υπό μετάβαση ευρωπαϊκές χώρες Τόσο οι ρυθμοί αύξησης χρήματος και η προσφορά χρήματος επηρεάζουν τον πληθωρισμό, όμως (σε περιπτώσεις υψηλού πληθωρισμού) συνήθως η αύξηση της ονομαστικής προσφοράς χρήματος αποτελεί τον πλέον σημαντικό παράγοντα Για παράδειγμα, εάνY = 2/3 και ΔY/Y = 15%, ΔL/L = 10% (= 2/3  15%) ή εάν ΔY/Y = –15%, ΔL/L = –10% Επομένως, η ζήτηση χρήματος δεν εμφανίζει σημαντικές διαφορές, ασχέτως του πόσο καλή ή κακή είναι η απόδοση της οικονομίας Ωστόσο, η ονομαστική προσφορά χρήματος διαφέρει μεταξύ των χωρών κατά εκατοντάδες ποσοστιαίες μονάδες, επομένως μεγάλες διαφορές ως προς τον πληθωρισμό θα πρέπει να οφείλονται στην προσφορά χρήματος και όχι στη ζήτηση χρήματος

Αύξηση της προσφοράς χρήματος και πληθωρισμός Εφαρμογή: αύξηση χρήματος και πληθωρισμός στις υπό μετάβαση ευρωπαϊκές χώρες Το σχήμα 7.4 δείχνει τη σύνδεση μεταξύ της αύξησης χρήματος και πληθωρισμού σε αυτές τις χώρες. Ο πληθωρισμός είναι σαφώς και θετικά συνδεδεμένος με την αύξηση χρήματος

Σχήμα 7.4: Αύξηση χρήματος και πληθωρισμός Source: Money growth rates and consumer price inflation from International Financial Statistics, February 2003, International Monetary Fund. Figure shows European countries in transition for which there are complete data.

Αύξηση της προσφοράς χρήματος και πληθωρισμός Εφαρμογή: αύξηση χρήματος και πληθωρισμός στις υπό μετάβαση ευρωπαϊκές χώρες Επομένως, για ποιο λόγο οι χώρες επιτρέπουν γρήγορη αύξηση της προσφοράς χρήματος, εφόσον γνωρίζουν ότι θα προκαλέσει πληθωρισμό; Ενίοτε θεωρούν ότι το να τυπώσουν χρήμα είναι η μόνη λύση για τη χρηματοδότηση των δημοσίων δαπανών Αυτό είναι ιδιαίτερα συχνό φαινόμενο στις πολύ φτωχές χώρες ή σε χώρες που αντιμετωπίζουν πολιτική κρίση

Αύξηση της προσφοράς χρήματος και πληθωρισμός Ρυθμός πληθωρισμού και ονομαστικό επιτόκιο Οι προσδοκίες δεν μπορούν άμεσα να παρατηρηθούν, εκτός ίσως μέσω μελετών Εάν η αύξηση χρήματος δεν προβλέπεται να αλλάξει σημαντικά και αν οι παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση χρήματος είναι σταθεροί, ο πληθωρισμός δεν μπορεί να αλλάξει σημαντικά, επομένως ο προσδοκώμενος ρυθμός πληθωρισμού θα είναι σχεδόν ίσος με τον πραγματικό ρυθμό πληθωρισμού Εάν το πραγματικό επιτόκιο είναι σταθερό, τότε το ονομαστικό επιτόκιο θα κινεί ένα προς ένα σε συνάρτηση με τον πληθωρισμό

Αύξηση της προσφοράς χρήματος και πληθωρισμός Προσδοκώμενος ρυθμός πληθωρισμού και ονομαστικό επιτόκιο Το Σχήμα 7.5 αποτυπώνει τον πληθωρισμό και τα ονομαστικά επιτόκια των ΗΠΑ Ο πληθωρισμός και τα ονομαστικά επιτόκια έχουν την τάση να κινούνται μαζί Όμως, το πραγματικό επιτόκιο είναι σαφώς ασταθές Το πραγματικό επιτόκιο ήταν αρνητικό στα μέσα της δεκαετίας του 1970, στη συνέχεια ενισχύθηκε κατά πολύ και έγινε θετικό στα τέλη της δεκαετίας του 1970 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980 Το πραγματικό επιτόκιο έγινε αρνητικό μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008

Σχήμα 7.5: Πληθωρισμός και ονομαστικό επιτόκιο στις ΗΠΑ, 1960–2015 Source: Interest rate from Board of Governors of the Federal Reserve System, downloaded from FRED database of the Federal Reserve Bank of St. Louis, research.stlouisfed.org/series/GS1; CPI from Bureau of Labor Statistics, downloaded from FRED, series CPIAUCNS.

Αύξηση της προσφοράς χρήματος και πληθωρισμός Εφαρμογή: μέτρηση των πληθωριστικών προσδοκιών Πώς βρίσκουμε τις πληθωριστικές προσδοκίες των ατόμων; Μέσω της μελέτης ερευνών Όμως, καλύτερος τρόπος είναι να παρατηρήσουμε τις έμμεσες προσδοκίες από τα επιτόκια των ομολόγων Η κυβέρνηση των ΗΠΑ εκδίδει ονομαστικά ομόλογα και ομόλογα με ρήτρα πληθωρισμού (Treasury Inflation Protected Securities - TIPS) Τα ομόλογα TIPS προσφέρουν πληρωμές πραγματικών επιτοκίων προσαρμόζοντας τον τόκο και τις επιστροφές του αρχικού κεφαλαίου στον πληθωρισμό Σύγκριση ονομαστικού επιτοκίου με πραγματικό επιτόκιο (Σχήμα 7.6)

Σχήμα 7.6: Επιτόκια δεκαετών ομολόγων, ονομαστικών και με ρήτρα πληθωρισμού, 1997(Τ1)–2014(Τ4) Sources: Nominal interest rate: Federal Reserve Board of Governors, available at research.stlouisfed.org/fred2/series/GS10; TIPS interest rates: constructed by authors from latest ten-year TIPS note yield, yield data available at research.stlouisfed.org/fred2/series/TP10J07 to TP10J21,TP10L12 to TP10L20, DTP10J22 to DTP10J24, and DTP10L21 to DTP10L24.

Αύξηση της προσφοράς χρήματος και πληθωρισμός Εφαρμογή: μέτρηση των πληθωριστικών προσδοκιών Νεκρό σημείο ρυθμού πληθωρισμού : επιτόκιο ονομαστικών ομολόγων μείον πραγματικό επιτόκιο ομολόγων TIPS Το νεκρό σημείο ρυθμού πληθωρισμού αποτελεί δύσκολη μέτρηση του προσδοκώμενου πληθωρισμού Τα ομόλογα TIPS εμφανίζουν χαμηλότερο κίνδυνο πληθωρισμού, επομένως το νεκρό σημείο ρυθμού πληθωρισμού μπορεί να είναι πολύ υψηλό Τα ομόλογα TIPS δεν εμφανίζουν ιδιαίτερα ρευστή αγορά, επομένως το νεκρό σημείο ρυθμού πληθωρισμού μπορεί να είναι πολύ χαμηλό Η καθαρή επίδραση των δύο επιδράσεων είναι πιθανώς μικρή, επομένως το νεκρό σημείο ρυθμού πληθωρισμού μπορεί να αποτυπώνεται σωστά

Αύξηση της προσφοράς χρήματος και πληθωρισμός Εφαρμογή: μέτρηση πληθωριστικών προσδοκιών Τα στοιχεία δείχνουν διακυμάνσεις στο νεκρό σημείο ρυθμού πληθωρισμού (Σχήμα 7.7) Αντίθετα, ο ρυθμός του προσδοκώμενου πληθωρισμού που μετράται στις έρευνας σημειώνεται σχετικά σταθερός Είτε όσοι συμμετέχουν στην αγορά ομολόγων έχουν πολύ διαφορετικές πληθωριστικές προσδοκίες από ό,τι οι εκτιμητές πρόβλεψης, ή ο βαθμός πληθωριστικού κινδύνου και ρευστότητα των ομολόγων TIPS διέφεραν σημαντικά μετά το 1998

Σχήμα 7.7: Εναλλακτικές μετρήσεις του προσδοκώμενου πληθωρισμού, 1997(Τ1)–2014(Τ4) Sources: Break-even inflation rate: authors’ calculations from data for Fig. 7.6; Survey of Professional Forecasters: Federal Reserve Bank of Philadelphia, available at www.philadelphiafed.org.

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου με οποιονδήποτε τρόπο χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη, σύμφωνα με το Ν. 2121/1993 και τη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με τον Ν. 100/1975)