Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Λευκωσία 2014 Πρόγραμμα Επιμόρφωσης για Εκπαιδευτικούς από τις χώρες του Εύξεινου Πόντου ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ Τίτλος εργασίας: «Γιώργος Σεφέρης και η Κύπρος » ‘Ονομα εκπαιδευτικού: Konul Salimova Διδάσκουσα: Μαρία Παπαλεοντίου Φιλόλογος-Λειτουργός Π.Ι.Κ.

Γιώργος Σεφέρης και η Κύπρος (1900-1971) - Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει...

Ο διακεκριμένος Έλληνας ποιητής της γενιάς 30 ο Γεώργιος Σεφεριάδης γεννήθηκε στις  29 Φεβρουαρίου του 1900 στη Σμύρνη. Ήταν το μεγαλύτερο παιδί του Στυλιανού Σεφεριάδη (1873-1951) - δικηγόρου, σημαντικού κοινωνικού παράγοντα της Σμύρνης και ανθρώπου με λογοτεχνικές ανησυχίες - και της Δέσποινας Τενεκίδη με καταγωγή από τη Νάξο. 

Οι οικογένειά του O πατέρας του, Στυλιανός, ήταν νομικός και μετέπειτα καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Aθηνών, ενώ παράλληλα έγραφε ποιήματα, μετέφραζε αρχαίους τραγικούς και είχε εκδώσει μεταφράσεις έργων του Λόρδου Bύρωνα. Η δε μητέρα του, Δέσπω, διακρινόταν για την ιδιαίτερη ευαισθησία και την καλλιέργειά της. Ο Γιώργος Σεφέρης στη βάρκα. Πίσω αριστερά του η αδερφή του Ιωάννα.

Σε ηλικία 14 ετών έφυγε με την οικογένειά του για την Αθήνα  Σε ηλικία 14 ετών έφυγε με την οικογένειά του για την Αθήνα. `Οταν τέλειωσε το γυμνάσιο πήγε στο Παρίσι για να σπουδάσει νομικά (1918-24). Στο διάστημα αυτό, παράλληλα με τις νομικές σπουδές του, θα ασχοληθεί με τη μελέτη της ελληνικής και της παγκόσμιας ποίησης. Μετά το πέρας των σπουδών του επέστρεψε στην Αθήνα και έγινε διπλωματικός ακόλουθος της Ελλάδας στο εξωτερικό. Εξαιτίας αυτής της ιδιότητάς του ο Σεφέρης έζησε σε διάφορες χώρες του κόσμου (Αγγλία, Τουρκία, Αλβανία, Κύπρος και αλλού). Το 1941 ακολουθεί την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση στην Αίγυπτο, τη Ν. Αφρική και την Ιταλία. Μετά την απελευθέρωση επιστρέφει στην Αθήνα, όπου μένει ως το 1948. Η διπλωματική του καριέρα έλαβε τέλος το 1962 και έτσι ο Σεφέρης μπόρεσε να μείνει μόνιμα στην Αθήνα.

Τίτλοι και Βραβεία 1960 - Επίτιμος Διδάκτορας της Φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Cambridge 1964 - Επίτιμος Διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης 1964 - Επίτιμος Διδάκτορας του Πανεπιστημίου Οξφόρδης 1965 - Επίτιμος Διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Princeton

Βραβεύτηκε με το Νόμπελ λογοτεχνίας το 1963 Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια και το πράγμα που τη χαρακτηρίζει είναι ότι μας παραδόθηκε χωρίς διακοπή. Η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ της να μιλιέται. Δέχτηκε τις αλλοιώσεις που δέχεται καθετί ζωντανό, αλλά δεν παρουσιάζει κανένα χάσμα. Άλλο χαρακτηριστικό αυτής της παράδοσης είναι η αγάπη της για την ανθρωπιά· κανόνας της είναι η δικαιοσύνη. Στην αρχαία τραγωδία, την οργανωμένη με τόση ακρίβεια, ο άνθρωπος που ξεπερνά το μέτρο, πρέπει να τιμωρηθεί από τις Ερινύες. Ο ίδιος νόμος ισχύει και όταν ακόμη πρόκειται για φυσικά φαινόμενα: "Ἣλιος οὐχ ὑπερβήσεται μέτρα", λέει ο Ηράκλειτος, "εἰ δέ μή, Ἐρινύες μιν Δίκης ἐπίκουροι ἐξευρήσουσιν". (απόσπασμα από την ομιλία του στη Στοκχόλμη)

 Στις 22 Ιουλίου 1971 εισήχθη στον Ευαγγελισμό με συμπτώματα έλκους, το οποίο τον ταλαιπωρούσε τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Πέθανε την Δευτέρα 20 Σεπτεμβρίου της ίδιας χρονιάς. Δύο μέρες αργότερα πραγματοποιήθηκε η κηδεία του, η οποία εξελίχθηκε σε σιωπηρή πορεία κατά της δικτατορίας. Μετά τον θάνατό του εκδόθηκε το προσωπικό του ημερολόγιο με τίτλο «Μέρες…» καθώς και το «Πολιτικό» του ημερολόγιο.

Χαρακτιριστικά της ποίησης του Χαρακτιριστικά της ποίησης του Κλίμα απαισιωδοξίας και μελαγχολίας Ερμητισμός Μύθος Persona Σκηνοθεσία Ελληνικότητα Δραματικότητα Υπαρξιακός τόνος Επιδράσεις Πολιτική Ειρωνεία Ερωτισμός Σύμβολα Προμετωπίδα (motto, υποτίτλιο παράθεμα)

Τα έργα του

Το 1931 εκδίδει την πρώτη ποιητική συλλογή του, με τον τίτλο "Στροφή". Στιγμή, σταλμένη ἀπὸ ἕνα χέρι ποὺ εἶχα τόσο ἀγαπήσει μὲ πρόφταξες ἴσια στὴ δύση σὰ μαῦρο περιστέρι. Ὁ δρόμος ἄσπριζε μπροστά μου, ἁπαλὸς ἀχνὸς ὕπνου στὸ γέρμα ἑνὸς μυστικοῦ δείπνου... Στιγμὴ σπυρὶ τῆς ἄμμου, ποὺ κράτησες μονάχη σου ὅλη τὴν τραγικὴ κλεψύδρα βουβή, σὰ νὰ εἶχε δεῖ τὴν Ὕδρα στὸ οὐράνιο περιβόλι. (Συλλογή στροφή, ὁμώνυμο ποίημα)

Το 1932 εκδίδεται η "Στέρνα"  ενώ σημαντικό σταθμό αποτελεί το "Μυθιστόρημα", μια ποιητική συλλογή που εκδίδεται το 1935. Ο ποιητής εγκαταλείπει πια οριστικά το μέτρο και την ομοιοκαταληξία και δημιουργεί με τον ελεύθερο στίχο το δικό του προσωπικό ύφος.

Το 1940 ο Σεφέρης εκδίδει το "Τετράδιο γυμνασμάτων" , ενώ την ίδια χρονιά εκδίδεται και το "Ημερολόγιο καταστρώματος". Συνέχεια αυτής της συλλογής αποτελεί το "Ημερολόγιο καταστρώματος Β΄", που εκδίδεται στην Αλεξάνδρεια το 1944. Τα ποιήματα που περιέχει η συλλογή είναι επηρεασμένα από τη φρίκη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. 

Το 1947 ακολουθεί η συλλογή "Κίχλη", ενώ το 1955 μια ποιητική συλλογή εμπνευσμένη από τα ταξίδια του Σεφέρη στην Κύπρο, που έχει τον τίτλο "Κύπρον, ου μ’ εθέσπισεν" ή "Ημερολόγιο καταστρώματος Γ΄".   Το 1966 κυκλοφορούν τα "Τρία κρυφά ποιήματα", ενώ ένα χρόνο μετά το θάνατο του ποιητή, το 1972, συγκεντρώθηκαν με την επιμέλεια του Γ.Π. Σαββίδη όλα του τα ποιήματα με τον τίτλο "Ποιήματα".

Γ. Σεφέρης και η Κύπρος Ο Σεφέρης είχε πολλαπλή σχέση με την Κύπρο. Πρώτα- πρώτα είχε καλούς νεανικούς φίλους από τον Κύπρο όπως ο Ευάγγελος Λουίζος και ο Διαμαντής οι οποίοι τον φιλοξένησαν όταν αυτός την επισκέφτηκε. Δεύτερον η συλλογή του «Ημερολόγιο Καταστρώματος Γ’» , όπως αναφέρει στον υπότιτλο «Στον Κόσμο της Κύπρου , Μνήμη και Αγάπη ,-… Κύπρον , ού μ’ εθέσπισεν» είναι αφιερωμένη στην Κύπρο. Ως πρέσβης της Ελλάδος στο Λονδίνο συμμετείχε στο τελευταίο στάδιο των διαπραγματεύσεων , που κατέληξαν στην συμφωνία Ζυρίχης, ενώ παρασκηνιακά υποστήριζε τον αγώνα της ΕΟΚΑ. 1963

(Βαρώσια, Σεπτέμβρης 1955, Ποιήματα σελ.336) Τέλη Σεπτεμβρίου 1955, ο Σεφέρης, που βρισκόταν στην Αμμόχωστο, γράφει για την Κύπρο: «…και συλλογίζομαι πως αν έτυχε να βρω στην Κύπρο τόση χάρη, είναι ίσως γιατί το νησί αυτό μου έδωσε ό,τι είχε να μου δώσει σ’ ένα πλαίσιο αρκετά περιορισμένο για να μην εξατμίζεται, όπως στις πρωτεύουσες του μεγάλου κόσμου, η κάθε αίσθηση, και αρκετά πλατύ για να χωρέσει το θαύμα. Είναι περίεργο να το λέει κανείς σήμερα. Η Κύπρος είναι ένας τόπος όπου το θαύμα λειτουργεί ακόμη…» (Βαρώσια, Σεπτέμβρης 1955, Ποιήματα σελ.336)

Ελένη ΤΕΥΚΡΟΣ ... ες γην εναλίαν Κύπρον ου μ' εθέσπισεν οικείν Απόλλων, όνομα νησιωτικόν Σαλαμίνα θέμενον της εκεί χάριν πάτρας. .............................................................. ΕΛΕΝΗ: Ουκ ήλθον ες γην Τρωάδ' , αλλ' είδωλον ήν. ............................................................. ΑΓΓΕΛΟΣ: Τι φής; Νεφέλης άρ' άλλως είχομεν πόνους πέρι; ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, ΕΛΕΝΗ

Μια ιστορική ανασκόπηση στο ποίημα Το ποίημα Ελένη που ακολουθεί ανήκει στη συλλογή «Κύπρον, ου μ’ εθέσπισεν...» (1955), γράφτηκε όμως, κατά δήλωση του ποιητή, το 1953, όταν ο Σεφέρης ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Κύπρο. Ξαναπήγε το 1954 και το 1955. Το 1955 θ’ αρχίσει ο Κυπριακός αγώνας κατά της αγγλικής κατοχής. Ο Σεφέρης από τις θέσεις του στο διπλωματικό σώμα θα παρακολουθήσει από πολύ κοντά τις φάσεις του κυπριακού δράματος.

Σ’αυτό το ποίημα βλέπουμε αναφορά σε δυο μύθους: Ανάλυση του ποιήματος Σ’αυτό το ποίημα βλέπουμε αναφορά σε δυο μύθους: Ο μύθος του Τεύκρου: Ο Τεύκρος, γιος του βασιλιά της Σαλαμίνας Τελαμώνα και αδελφός του Αίαντα, έλαβε μέρος στον Τρωικό πόλεμο, όπου διακρίθηκε ως τοξότης. Όταν επέστρεψε στη Σαλαμίνα, ο πατέρας του δεν τον δέχτηκε, γιατί έκρινε ότι δε συμπαραστάθηκε αρκετά στον αδελφό του Αίαντα, που αυτοκτόνησε, επειδή οι Αχαιοί δεν έδωσαν σ’ αυτόν ως αριστείο τα όπλα του Αχιλλέα. Ο Τεύκρος τότε, υπακούοντας σε χρησμό του Απόλλωνα, έφυγε στην Κύπρο, όπου και ίδρυσε πόλη και της έδωσε το όνομα Σαλαμίνα (κοντά στη σημερινή Αμμόχωστο) ως ανάμνηση της πατρίδας του. Ο μύθος της Ελένης: Σύμφωνα με μια εκδοχή αυτού του μύθου η Αφροδίτη δεν έδωσε στον Πάρη την πραγματική Ελένη, αλλά ένα ομοίωμά της. Την Ελένη τη μετέφερε ο Ερμής, με εντολή της Ήρας, στην Αίγυπτο, στο παλάτι του βασιλιά Πρωτέα, όπου τη συνάντησε ο Μενέλαος επιστρέφοντας από την Τροία. Την εκδοχή αυτή του μύθου διαπραγματεύεται ο Ευριπίδης στην τραγωδία του Ελένη. Στην τραγωδία συναντάει την Ελένη στην Αίγυπτο και ο Τεύκρος, που περνάει από κει ταξιδεύοντας για την Κύπρο.

Persona Στο ποίημα ο Τεύκρος είναι η Persona του ποιητή. Όπως ο Τεύκρος μετά από τον Τρωϊκό πόλεμο πάει στην Κύπρο και στην Αίγυπτο συναντάει την όμορφη Ελένη και καταλαβαίνει ότι 10 χρόνια πολεμούσαν για ένα ίσκιο και είδωλο και νιώθει κούραση και απογοήτευση, τόσο ο Σεφέρης νιώθει κούραση μετά από Β’ Παγκόσμιο και Εμφύλιο Πόλεμο όταν έρχεται στην Κύπρο και βλέπει πολεμική διάθεση.

Ειρωνεία και πολιτική ήταν εκεί, στην όχθη ενός Δέλτα. Και στην Τροία; Τίποτε στην Τροία-ένα είδωλο. Έτσι το θέλαν οι θεοί. Κι ο Πάρης, μ' έναν ίσκιο πλάγιαζε σα να ήταν πλάσμα ατόφιο. κι εμείς σφαζόμασταν για την Ελένη δέκα χρόνια . Από αυτούς τους στίχους βλέπουμε την ειρωνεία του ποιητή. Παγκόσμιος και Εμφύλιος πόλεμος που είχαν καθαρό κερδοσκοπικές προσδοκίες των μεγάλων δυνάμεων δεν αφορούσε τον απλό λαό. Αγωνίστηκαν σαν πιόνα για την εξουσία και ιδεολογία των μερικών ανθρώπων που δεν αξίσε να χάσουν τις ζωές τους. Όταν ήρθε στην Κύπρο, όπως το έκανε ο Τεύκρος κάποτε, αναρωτήθηκε μα πώς μπορεί να είναι αυτή η κατάσταση και εδώ. Η Ελένη εδώ είναι το πλούτος για το οποιο πολεμούν και προσπαθούν να το κερδίσουν.

Τα σύμβολα στο ποίημα Αηδόνια – λαός ή ένωση των εποχών Ελένη – Ελληνισμός, ανύπαρκτα ιδανικά Τεύκρος – σύμβολο εξαπατημένων αγωνιστών Αδειανό πουκάμισο – μάταιο, φιάσκο Αίαντας – λόγος εξορίας του Τεύκρου

βιβλιογραφία http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpag http://www.pi.ac.cy/pi/files/epimorfosi/ekpaid_yliko/logot_mesi/seferis_salamina.pdf http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B9%CF%8E%CF%81%CE%B3%CE%BF%CF%82_%CE%A3%CE%B5%CF%86%CE%AD%CF%81%CE%B7%CF%82 http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/george_seferis/various.htm#ΣΑΛΑΜΙΝΑ_ΤΗΣ_ΚΥΠΡΟΣ http://koutroulis-spyros.blogspot.com/2011/10/blog-post_11.html http://www.romiosini.org.gr/44809bbf.el.aspx http://latistor.blogspot.com/2011/12/blog-post_04.html http://fotodendro.blogspot.com/2012/01/blog-post_11.html http://195.251.38.253:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/407/189_000137.pdf?sequence=1