Προσεγγίσεις στην κοινωνική έρευνα - Ποιοτική και ποσοτική μεθοδολογία Μάθημα 4

«η κοινωνιολογική έρευνα αποτελεί προσπάθεια αναπαράστασης της κοινωνικής πραγματικότητας» (Κυριαζή, 2001: 17) στόχος είναι η σύνδεση των παραγόμενων δεδομένων για ένα κοινωνικό φαινόμενο με θεωρητικές αντιλήψεις για την θέαση της κοινωνικής πραγματικότητας. Για την πραγμάτωση της διαδικασίας αυτής ο ερευνητής χρησιμοποιεί συγκεκριμένες μεθόδους και τεχνικές «που θα τον βοηθήσουν να δει πίσω από τα συνηθισμένα και να αποκτήσει μια νέα κατανόηση της κοινωνικής ζωής» (Strauss& Corbin, 1998: 8).

Αντίληψη της κοινωνικής πραγματικότητας: δύο θεωρήσεις. Η κοινωνική πραγματικότητα είναι εξωτερική ως προς το άτομο το άτομο έχει ανεξάρτητη ύπαρξη (ρεαλισμός) Η κοινωνική πραγματικότητα είναι προϊόν ατομικής συνείδησης (νομιναλισμός)

Η κοινωνική πραγματικότητα: δύο (ακραίες) θεωρήσεις. Η γνώση είναι αντικειμενική και μπορεί να μεταδοθεί. Ο ερευνητής είναι παρατηρητής και χρησιμοποιεί τις μεθόδους των φυσικών επιστημών (θετικισμός) Η γνώση είναι προσωπική, υποκειμενική Ενεργή ανάμειξη του ερευνητή στο θέμα και απόρριψη των μεθόδων των φυσικών επιστημών (αντι-θετικισμός/σχετικισμός)

Θετικισμός Γνώση που στηρίζεται στην εμπειρία μέσω των αισθήσεων Πείραμα και παρατήρηση οι κατάλληλες μέθοδοι Οι φυσικές επιστήμες είναι το μοντέλο για τις κοινωνικές επιστήμες Διατύπωση νόμων και κανόνων Η ανθρώπινη συμπεριφορά όμως είναι πολύπλοκη, ακαθόριστη και άτακτη σε σύγκριση με το φυσικό κόσμο

Αντι-θετικιστικές προσεγγίσεις Η ανθρώπινη συμπεριφορά δεν περιγράφεται επαρκώς με γενικότητες και κανονικότητες Ο κόσμος μπορεί να κατανοηθεί από τα άτομα που τον αποτελούν Ο ερευνητής συμμετέχει στην έρευνα, δεν είναι αντικειμενικός παρατηρητής Η έρευνα ως υποκειμενικό εγχείρημα

Αντι-θετικισμός στην κοινωνιολογία Φαινομενολογία - Phenomenology Μελέτη της άμεσης εμπειρίας και ερμηνεία της συμπεριφοράς άμεσα (τι κρύβεται πίσω από τις εμπειρίες) Εθνομεθοδολογία - Ethnomethodology Εκ των ένδον κατανόηση του καθημερινού κόσμου των ανθρώπων (πώς οι άνθρωποι βιώνουν τις εμπειρίες τους) Συμβολική αλληλεπίδραση – Symbolic Interaction Μελέτη των υποκειμενικών νοημάτων και συμβόλων γιατί οι άνθρωποι δρουν με βάση τα νοήματα που έχουν και όχι με βάση εξωτερικές πραγματικότητες, στάσεις, χαρακτηριστικά

Κοινωνική έρευνα Σύμφωνα με τους Strauss & Corbin (1998: 11) η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου σχετίζεται πρωταρχικά με την φύση του ερευνητικού προβλήματος.

Οι ποσοτικές μέθοδοι συνήθως εφαρμόζονται όταν κύριος στόχος της έρευνας είναι ο έλεγχος συγκεκριμένων θεωρητικών υποθέσεων για το κοινωνικό φαινόμενο που εξετάζεται. Οι ποιοτικές μέθοδοι έρευνας εφαρμόζονται όταν επιδιώκεται η αποσαφήνιση και η συγκεκριμενοποίηση της θεωρίας μέσα από την έρευνα. Δίνει έμφαση στις διαδικασίες μέσα από τις οποίες διαμορφώνονται συγκεκριμένες κοινωνικές καταστάσεις.

Ποσοτική και ποιοτική Διαφέρουν αλλά αλληλοσυμπληρώνονται Οι ερευνητές συλλέγουν δεδομένα προσεκτικά, μελετούν σχέσεις και προσπαθούν να εξηγήσουν φαινόμενα Διαφέρουν ως προς: Το σκοπό Τη μορφή των δεδομένων Σε εργαλεία ανάλυσης Στην έμφαση στο γενικό ή στη λεπτομέρεια Σε φιλοσοφικές παραδοχές και σχολές

Ποσοτική και Ποιοτική έρευνα Σκοπός είναι η εύρεση σχέσεων μεταξύ μεταβλητών-έμφαση στην διατύπωση και τον έλεγχο υποθέσεων-θεωριών Πιο δομημένη και γραμμική μορφή της ερευνητικής διαδικασίας Μεγάλο δείγμα Σκοπός είναι η περιγραφή και κατανόηση φαινομένων-έμφαση στη ανάπτυξη νέων θεωριών Πιο ευέλικτη και κυκλική μορφή της ερευνητικής διαδικασίας· ερωτήματα μπορεί να προκύψουν (emerge) στη διαδικασία Μικρό δείγμα

Ποσοτική και Ποιοτική έρευνα Τα αποτελέσματα αφορούν μόνο στο υπό μελέτη δείγμα Ο ερευνητής έρχεται σε άμεση επαφή/ αλληλεπίδραση με τα υποκείμενα της έρευνας Ανάλυση λόγου/κειμένων Προσωπικό ύφος, χρήση πρώτου προσώπου, αφηγηματική μορφή Προσπάθεια γενίκευσης σε μεγαλύτερους πληθυσμούς (επαγωγική στατιστική) Μεταξύ του ερευνητή και των υποκειμένων παρεμβάλλεται το όργανο συλλογής δεδομένων Στατιστική ανάλυση Ουδέτερο ύφος, χρήση τρίτου προσώπου, ‘επιστημονικό’ στυλ

Ποσοτική και Ποιοτική έρευνα Επισκόπηση (Ερωτηματολόγια και τεστ) Πειραματικός Σχεδιασμός Ποσοτικοποιημένα αποτελέσματα παρατηρήσεων, συνεντεύξεων κ.τ.λ. Ανάλυση Περιεχομένου Συνέντευξη (ατομική ή ομαδική) Παρατήρηση (Συμμετοχική ή Μη Συμμετοχική, Καλυμμένη ή Μη Καλυμμένη) Μελέτη Περίπτωσης Εθνογραφική Μελέτη Ανάλυση Περιεχομένου

Ποιοτικές Στο φυσικό περιβάλλον, με ζωντανό λόγο Μη ελεγχόμενες καταστάσεις – ανοικτά συστήματα Ολιστική προσέγγιση Δυναμική πραγματικότητα Ερευνητής: εργαλείο της συλλογής δεδομένων Κατηγορίες είναι αποτέλεσμα της ανάλυσης Ποσοτικές Μέθοδος ανεξάρτητη από λόγο και συμφραζόμενα Ελεγχόμενες καταστάσεις -κλειστά συστήματα Επιμέρους προσέγγιση Σταθερή πραγματικότητα Εργαλεία τυποποιημένης συλλογής δεδομένων Κατηγορίες προηγούνται της ανάλυσης δεδομένων