Κολυμβητικές δεξαμενές Athena Mavridou Prof Emeritus Technological Educational Institute Athens, Greece

Κατηγορίες , αθλητικές, ιδιωτικές Εσωτερικές, εξωτερικές Ειδικές δεξαμενές (υδρομάλαξης - υδροθεραπείΔημόσιεςας)

Προσωπικό Το προσωπικό των δημοσίων κολυμβητηρίων πρέπει να αποτελείται από Υπεύθυνο επόπτη ασφάλειας ή/και Ειδικευμένο επόπτη και κατά περίπτωση Ειδικευμένο στην παροχή πρώτων βοηθειών υπάλληλο Ολα τα μέλη του προσωπικου πρέπει να έχουν εκαπιδευθεί σε πρώτες βοήθειες και ανάνηψη.

Λειτουργία κολυμβητικών δεξαμενών Δεξαμενές συνεχούς ανανέωσης νερού Συνεχής ροή καθαρού νερού Υψηλή κατανάλωση νερού Δεξαμενές με ανακυκλοφορία νερού Ανακυκλοφορία του ίδιου νερού Επεξεργασία και απολύμανση νερού

Λειτουργία δεξαμενών με ανακυκλοφορία Πορεία νερού Δεξαμενή Υπερχείλιση (αύλακες ή στόμια υπερχείλισης) Απολύμανση Διύλιση Θέρμανση νερού

Πηγή Προέλευσης Νερού της κολυμβητικής δεξαμενής Δημοτική επιχείρηση ύδρευσης και αποχέτευσης Γεώτρηση Θάλασσα Ιαματική πηγή

Μικροοργανισμοί στο νερό της πισίνας Κατηγορίες Αυτόχθονες φυσική χλωρίδα του νερού Αλλης προέλευσης Περιβάλλον (χώμα, αέρας) Κολυμβητές Ζώα, πτηνά Λύματα

Χρόνος επιβίωσης- μολυσματική δόση Δεν επιβιώνουν όλα τα παθογόνα στο νερό Παθογόνα που επιβιώνουν στο νερό δεν σημαίνει ότι πολλαπλασιάζονται Οι ιοί δεν πολλαπλασιάζονται, κάποιοι επιβιώνουν Λόγω ελάχιστου χρόνου επιβίωσης στο νερό δεν μεταδίδονται: Ηπατίτιδα B & C (μεταδίδεται οι Ηπατίτιδες Α & Ε) HIV Μέσω της πισίνας μεταδίδονται παθογόνα με μικρή μολυσματική δόση

Παθογόνα Βακτήρια στις πισίνες Ψευδομονάδα (Pseudomonas aeruginosa) Δυνητικό παθογόνο, συχνό στα spa λόγω αυξημένης Θ δερματοπάθειες και ωτίτιδες Σιγκέλλα (Shigella spp) Γαστρεντερίτιδες Χρυσίζων σταφυλόκοκκος (Staphylococcus aureus) Δερματοπάθειες Μυκοβακτηρίδια (Νon Tuberculosis mycobacteria) Δερματοπάθειες, αναπνευστικά προβλήματα Αιμορραγικό κολοβακτηρίδιο (E. coli 0:157:Η7) κοιλιακό πόνο , διάρροια , ουραιμικό αιμολυτικό σύνδρομο Λεγιονέλλα σε πισίνες με ανάδευση

Παθογόνα πρωτόζωα Crpyptosporidium spp Giardia spp Naegleria fowleri Acanthamoeba spp Το είδος Α.keratitis προκαλεί τύφλωση

Ιοί στις πισίνες Εντεροϊοί (και ο ιός της πολιομυελίτιδος) Γαστρεντερίτιδες Ιοί άνω αναπνευστικού Μηνιγγίτιδες Ηπατίτιδα Α & Ε Ερπης

Συνήθεις λοιμώξεις σε πισίνες Δερματοπάθειες Ωτίτιδες Ασθένειες του άνω αναπνευστικού Λοιμώξεις ματιών γαστρεντερίτιδες Ηπατίτιδα A Πνευμονία Μηνιγγίτιδα

Οδοί εισόδου των παθογόνων στο νερό της πισίνας Την πηγή πλήρωσης της δεξαμενής το δέρμα, την μύτη, τον λάρυγγα και τα μάτια άλλων κολυμβητών Από τις επιφάνειες γύρω από την πισίνα Εμετούς αιμορραγίες Κόπρανα ανθρώπων, ζώων & πτηνών Ντούς, δάπεδα, χαλάκια, πετσέτες στα αποδυτήρια Από μολυσμένο αέρα πχ γειτονικό σκουπιδότοπο, κατασκευές κλπ

Παθογόνα: Οδός μετάδοσης-χρόνος επώασης Δέρμα (δερματοπάθειες) Τραύματα και αμυχές κατάποση Μύτη και άνω αναπνευστικό σύστημα Από μετεγχειρητικά τραύματα Εισπνοή σταγονιδίων ΧΡΟΝΟΣ ΕΠΩΑΣΗΣ Ο χρόνος που μεσολαβεί από την έκθεση (κολύμπι) μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Κυμαίνεται από μία έως και δέκα ημέρες, (συνήθως 1- 2 μέρες)

Που πολλαπλασιάζονται Που πολλαπλασιάζονται Με σκίαση τα σημεία στάσιμου νερού Στάσιμο νερό Βιοφίλμ Μέσα στα φίλτρα

ΒΙΟΦΙΛΜ Τι είναι Επικαθήσεις στους σωλήνες, στις κεφαλές των ντούς, τοιχώματα δεξαμενών Φιλοξενεί αυτότροφα και εττερότροφα βακτήρια Προσφέρουν συνθήκες πολλαπλασιασμού των Θρεπτικά συστατικά Προστασία από το χλώριο απελευθερώνονται στο νερό κατά διαστήματα

Απολύμανση Σύμφωναμε την νομοθεσία απαιτείται χλωρίωση Το χλώριο μέσα στο νερό βρίσκεται σε διάφορες μορφές: Ελεύθερο ή υπολειμματικό (που είαι δραστικό) και συνδεδεμένο (μικρής δραστικότητας) Ελεύθερο χλώριο στο νερό: HOCl , -OCl Ως απολυμαντικό, το HOCl κάνει πραγματική απολύμανση. Ελέγχοντας το pH, μπορούμε να εξασφαλίσουμε την επικράτηση του HOCl στο νερό. Πρέπει να συνυπολογίσουμε το pH για να αποφασίσουμε αν το νερό έχει υποστεί πράγματι απολύμανση.

Απολύμανση και παθογόνα Η αποτελεσματικότητα της απολύμανσης εξαρτάται: Το είδος του παθογόνου Με μειωμένη σειρά αντοχής στην χλωρίωση: σπόρια → πρωτόζωα→ ιοί → βακτήρια Την φυσική κατάσταση του παθογόνου Την σχέση CxT (συγκέντρωση απολυμαντικού Χ ρόνο επαφής. Τ χλωρίου περίπου 20΄ στα βακτήρια) Το pH και την θερμοκρασία του νερού Την παρουσία οργανικών ουσιών στο νερό Την παρουσία βιοφίλμ Τον συνδιασμό επεξεργασίας/απολυμαντικού

πρακτικά: To χλώριο, στην δραστική του μορφή, σκοτώνει μόνο τα βακτήρια. Το χλώριο δεν επιδρά Στα σπόρια των βακτηρίων & των μυκήτων Στους ιούς (με λίγες εξαιρέσεις) Στα πρωτόζωα Στα βακτήρια που έχουν αποκτήσει αντοχή στη χλωρίωση S.O.S. «κατάλληλα» αποτελέσματα που περιλμαβάνουν αναλύσεις για βακτηριακούς δείκτες δεν καλύπτουν μετάδοση ιών ή παρασίτων

Αλλες τεχνολογίες απολύμανσης Ε. coli Λεγιο νέλλα Μυκοβα κτηρίδια Μύκητες Ιοί Παράσιτα Οζον Πολύ καλή Πολύ καλή Χλώριο μέτρια Mέτρια ή κακή κακή UV ? Cu/Ag

Έλεγχος ποιότητας νερού σύμφωνα με την νομοθεσία Φυσικά χαρακτηριστικά Διαυγές Θερμοκρασία θερμαινόμενων εσωτερικών δεξαμενών 22-25°C Μικροβιολογικά χαρακτηριστικά Αριθμός ΟΜΧ (37°C μετά 24h) < 200/ml νερού Κολοβακτηριοειδή < 15/100ml νερού E.coli = απουσία/100ml νερού Χημικά χαρακτηριστικά Ελεύθερο χλώριο 0,4-0,7mg/L pH 7,2 - 8,2 Αλκαλικότητα 50mg/L

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ Η ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΙΜΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΛΩΡΙΟΥ/ pH To pH που βοηθάει στην άνεση και ευαιξία στην πισίνα είναι ελαφρά αλκαλικό. Επίσης Διατηρεί το μέγιστο ελεύθερο χλώριο σε απολυμαντική μορφή. pH>8 σημαίνει ότι πρακτικά όλο το ελεύθερο χλώριο έχει μετατραπεί σε συνδεδεμένο, μικρής απολυμαντικής ικανότητας. Εξασφαλίζει την καλύτερη προστασία των συστημάτων από διάβρωση και σχηματισμό επικαθίσεων (βιοφιλμ).

ΑΠΟ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΕΣ Minimum Ideal Maximum Free Chlorine, ppm 1.0 1.0-3.0 3.0 Combined chlorine, ppm None 0.2 Bromine, ppm 2.0 2.0-4.0 4.0 pH 7.2 7.4-7.6 7.8

Παραπροϊόντα της απολύμανσης Α. ΤΡΙΑΛΟΜΕΘΑΝΙΑ : ενώσεις Cl με οργανικά οξέα . Προκαλούν καρκίνους Β. ΧΛΩΡΑΜΙΝΕΣ HOCl + NH2Cl  à  NHCl2 (Dichloramine) + H2O HOCl + NHCl2  à  NCl3 (Trichloramine) + H2O 2 NHCl2 + 2 HOCl  à  N2 + 6 Cl- + 2 H2O (break point chlorination) Προκαλούν τη γνωστή «οσμή χλωρίου» Η δημιουργία τους προκαλείται όταν αυξάνεται το χλώριο και μειώνεται το pH. Προκαλούν ερεθισμό στα μάτια.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΤΟΥ Π.Ο.Υ Parameter Greek Legislation WHO Guidelines Total Viable Count at 37°C <200 per ml Total Coliforms <15 per 100ml Thermotolerant coliforms <1 per 100ml E.coli <1 per 100ml Staphylococcus spp. Not required S.aureus for investigation <100 per 100ml P.aeruginosa <1 per 100ml (hot tubs) Legionella spp. <1 per 100ml (for hot tubs)

Συχνότητα μετρήσεων Μικροβιολογικές μετρήσεις Σύμφωνα με την Ελληνική Νομοθεσία: Μικροβιολογικές μετρήσεις Συνίσταται 1 δείγμα το 15μερο. Ανάλογα με τις συστάσεις των υγειονομικών υπαλλήλων Χημικές μετρήσεις Ελεύθερο υπολειμματικό χλώριο 2 φορές την ημέρα pH, αλκαλικότητα και θερμοκρασία 1 φορά την ημέρα

Εξασφάλιση ποιότητας νερού κολυμβητικών δεξαμενών Αποτελεσματική διύλιση νερού Αποτελεσματική απολύμανση νερού Συνεχής υπερχύλιση Συνεχής ανακυκλοφορία Εφαρμογή συστηματικής υπερχλωρίωσης Καθαριότητα εγκαταστάσεων Σωστή χρήση από τους κολυμβητές Σχέδιο διαχείρισης κινδύνου Σεβασμός max αριθμού κολυμβητών

Eπιδημιολογικά .στοιχεία Η.Π.Α (CDC, 2008) Η.Π.Α 1997–2006: παθογόνα»ευαίσθητα» στην χλωρίωση (Shigella spp, Escherichia coli, norovirus) προκάλεσαν 24 (23%) από τις 104 επιδημίες γαστρεντερίτιδων σε τεχνικά οικοσυστήματα για κολύμβηση (πισίνες, κολυμβητήρια, θεματικά πάρκα), και εντοπίστηκαν ελλείψεις στην διαχείριση και λειτουργία τους. Οι παιδικές πισίνες παρουσίασαν τα περισσότερα προβλήματα και έκλεισαν (17.2% [10/58]). Ξενοδοχεία (15.3% [2,337/15,245], συγκροτήματα κατοικιών 12.4% [4,085/32,818]).

Ποιότητα του αέρα Συνδέεται με την απολύμανση λόγω των παραπροϊόντων της χλωρίωσης Η ελληνική υγειονομική διάταξη έχει μόνο μιά αόριστη πρόταση: «Στα κλειστά κολυμβητήρια πρέπει να υπάρχει ένα πολύ καλό σύστημα αερισμού και να μην χρησιμοποιούνται συσκευές που ανακυκλώνουν τον αέρα.» Μέρος των παραπροϊόντων αποδίδεται στον αέρα των κλειστών κολυμβητηρίων. Συγκεντρώνονται στην επιφάνεια του νερού, όπου αναπνέουν οι κολυμβητές.

Η περίπτωση του άσθματος «Tο πρόβλημα δεν είναι το χλώριο αλλά η ένωσή του με οργανιμές ουσίες. Προσθέτονται στο νερό από τους κολυμβητές υπό μορφή ιδρώτα, πυτιρίδας, ούρων. Παράγονται αλογονωμένοι υδρογονάνθρακες, χλωροφόρμιο, αλδεϋδες, THMs. Είναι πολύ επικίνδυνες ουσίες. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αυστραλία > 25% των Αμερικάνων κολυμβητών υπέφερε από άσθμα, περισσότεορ ή λιγότερο» (Thickett, 2010)

Επιδημιολογία σε σχέση με προβλήματα εργαζομένων Συμπτώματα: κούραση, αφηρημάδα, ρίγη και συνεχές αίσθημ αψύχους, βραχνάδα/χάσιμο φωνής, ερεθισμούς ματιών, πονοκεφάλους, πονόλαιμο, ερεθισμούς ματιών, ερεθισμούς βλενογόνου μύτης, προβλήματα γονιμοτητας. Αλλες αιτίες Πολλές ώρες εργασίας σε υγρό και ζεστό περιβάλλον και έκθεση σε χημικές ουσίες μεταξύ άλλων και σε παραπροϊόντα της απολύμανσης. Διαπιστώθηκε ότι τα συμπτώματα σταματάνε όταν απομακρυνθούν από τον χώρο εργασίας γιακάποιο διάστημα. (Abvakabo et al, 2001,the Nederland's)

Ενημέρωση του κοινού Προβλέπεται την ανάρτηση των αποτελεσμάτων των μικροβιολογικών αναλύσεων στον χώρο του κολυμβητηρίου Το κοινό το ξέρει? Κάθε πελάτης κολυμβητηρίου πρέπει να έχει μια μικρή εκπαίδευση σε θέματα υγιεινής κολυμβητηρίων Κυρίως οι γονείς και οι ειδικές ομάδες του πληθυσμού Αλλά όχι μόνο

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ Κανένας με διάρροια ή δερματοπάθεια στην πισίνα. Κανένας με διάρροια ή δερματοπάθεια στην πισίνα. Φοράμε σκουφάκι Κανουμε απολύμανση ποδιών Δεν καταπίνουμε νερό Κάνουμε ντούς πριν κολυμπήσουμε. Τα παιδιά πρέπει να διακόπτουν το κολύμπι για να πάνε τουαλέττα Τα βρέφη, ηλικιωμένοι να χρησιμοποιούν ειδικό μαγιό ακράτειας. Ελεγχος και συχνή αλλαγή των πάμπερς στα αποδυτήρια

ΣΗΜΑΝΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΟΝ ΠΥΘΜΕΝΑ (ΒΡΕΤΑΝΙΑ, 2017)

ΘΕΜΑΤΑ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ ΕΙΔΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ Παιδικές πισίνες- ρηχές Πισίνες γαι θεραπευτικούς λόγους Υδροθεραπεία- ιαματικά λουτρά Πισίνες τοκετών Water parks Hot tubs- sauna Ειδικές προδιαγραφές- ειδική εκπαίδευση

Μελέτη σε 8 πισίνες υδροθεραπείας στην Αττική (Καρλή & Μαυρίδου 2015) Σταφυλόκοκκοι θετικά δείγματα 38,2% Ψευδομονάδες θετικά δείγματα 8,8% Ερωτηματολόγιο 80% Δεν είχαν εκπαιδευμένο προσωπικό 50% υπερχλωριωμένες 50% δεν μετράνε σχετική υγρασία αέρα 12,5 % δεν είχαν κανάλι υπερχείλισης