Η εγκαταςταςη των Ποντιων ςτην Ελλαδα

Η εγκαταςταςη των Ποντιων ςτην Ελλαδα

Οι Πόντιοι πρόσφυγες ήρθαν στη μητέρα Ελλάδα με μόνα εφόδια τη ζωτικότητα και την αισιοδοξία τους, την αγάπη για τη γη και γράμματα. Την αποκατάστασή τους, που ήταν αργή και δύσκολη και έφτασε μέχρι τα νεότερα μεταπολεμικά χρόνια, ανέλαβε η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων. Ο κύριος όγκος των Ποντίων προσφύγων εγκαταστάθηκε στη Μακεδονία και τη Θράκη, στους νομούς Θεσσαλονίκης, Ξάνθης, Καβάλας, Δράμας, Σερρών, Κιλκίς, Ημαθίας, Πιερίας, Κοζάνης, Πέλλας, Φλώρινας, Καστοριάς και αλλού. Αρκετοί παρέμειναν στην περιοχή της πρωτεύουσας – Καλλιθέα, Δραπετσώνα, Χασάνι (Ελληνικό) κ.τ.λ. – και ένας μικρός αριθμός εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλία, την Ήπειρο, την Αιτωλοακαρνανία, την Πελοπόννησο και τα νησιά.

Παρά τις αρχικά αντίξοες συνθήκες οι Πόντιοι μαζί με τους υπόλοιπους Μικρασιάτες πρόσφυγες ξαναζωντάνεψαν την εξαντλημένη από τους συνεχείς πολέμους Ελλάδα, τροφοδοτώντας την με νέο αίμα, δυναμισμό και τα πλούσια ελληνικά πολιτιστικά στοιχεία, που για αιώνες είχαν καλλιεργήσει.

⃰Η αγροτική οικονομία της Ελλάδας εμπλουτίστηκε με νέες καλλιέργειες φρούτων και άλλων οπωροκηπευτικών, ενώ βελτιώθηκαν σημαντικά οι παραγωγές βαμβακιού, καπνού και άλλες γεωργικές καλλιέργειες. Οι ελώδεις περιοχές της Μακεδονίας, στα Γιαννιτσά, στις Σέρρες και στη Χαλκιδική αποξηράθηκαν και μετατράπηκαν σε γόνιμους κάμπους, αυξάνοντας σημαντικά την καλλιεργήσιμη γη. Η βιομηχανία εμπλουτίστηκε με πολυπληθές και ειδικευμένο εργατικό δυναμικό. Νέοι βιοτεχνικοί κλάδοι αναπτύχθηκαν, όπως η κλωστοϋφαντουργία και η ταπητουργία, ενώ η πλούσια επιχειρηματική εμπειρία των εμπόρων βοήθησε στη γενικότερη οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας.

Η αρχική μαζική εγκατάσταση Ποντίων προσφύγων στην Ελλάδα θα σημειωθεί κατά τρία κύματα: κατά την πρώτη φάση της γενοκτονίας στον Πόντο (1916-1918), τον Ιούνιο του 1919 ενώ χιλιάδες απ’ αυτούς θα έρθουν στην Ελλάδα την περίοδο 1919-1920. Η κατάσταση όπως αποτυπώνεται στις ανταποκρίσεις της εποχής είναι κακή: «Μετά φρίκης μανθάνομεν ότι αποθνήσκουν 44 καθ’ εκάστην…. Εμάθομεν ακόμη ότι τα δήθεν Νοσοκομεία των προσφύγων είναι σε αθλία κατάστασιν, υπάρχουν μόνον δύο ιατροί, οι οποίοι μόλις προφταίνουν να πιστοποιούν τους θανάτους, Δεν θέλομεν να είπωμεν περισσότερα, νομίζομεν όμως ότι αν τους παραδίδομεν εις τον Μουσταφά Κεμάλ, θα τους μεταχειρίζετο ίσως καλύτερον…».

Με την έναρξη της ανταλλαγής των πληθυσμών, ως απόρροια της συνθήκης της Λωζάννης, θα αρχίσει η ολοκλήρωση της μετακίνησης. Στα λοιμοκαθαρτήρια της Μακρονήσου, του Αγίου Γεωργίου Σαλαμίνας, του Καραμπουρνού στη Θεσσαλονίκη, στο Βίδο, γνωστό και ως «νησί του θανάτου» στην Κέρκυρα και άλλού θα επαναληφθούν οι σκηνές του 1920. Χιλιάδες εξαθλιωμένοι πρόσφυγες θα χάσουν τη ζωή τους στον προθάλαμο της «μητέρας-πατρίδας».

Ο Κωςτας Γαβριηλιδης θα γραψει: «Γεμάτη από στερήσεις η ζωή. Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη καμιά. Δουλειά δεν υπήρχε πουθενά. Ζώα και γεωργικά εργαλεία για να επιδοθούμε στην καλλιέργεια δεν είχαμε… Περάσαμε μια ζωή δραματική. Ο κόσμος λιποθυμούσε από την πείνα. Τα παιδιά μας είχαν μείνει πετσί και κόκαλο…».

Ο Οδ. Λαμψίδης υπολογίζει ότι από το 1 Ο Οδ. Λαμψίδης υπολογίζει ότι από το 1.5 εκατομμύριο προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής, οι Πόντιοι πρόσφυγες από τον Πόντο, τον Καύκασο και τη Νότια Ρωσία που ήρθαν στην Ελλάδα ανέρχονταν σε 400.000. Καθ’ όλη την πρώτη περίδο εγκατάστασης η θνησιμότητα ήταν πολύ μεγάλη. Αυξήθηκε επίσης κατά πολύ το ποσοστό αυτοκτονιών. Οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής (Ίωνες, Πόντιοι, Καππαδόκες, Ανατολικοθρακιώτες) που εγκαθίστανται στις πόλεις, κατοικούν σε ειδικούς συνοικισμούς που ανεγείρονται με φτηνά υλικά και παρέχουν στοιχειώδεις συνθήκες διαμονής. Ειδικά στο λεκανοπέδιο θα συμβεί ο πρώτος μεγάλος κοινωνικός διαχωρισμός που θα απεικονιστεί και στο γεωγραφικό χάρτη.

Οι πρόσφυγες θα εγκατασταθούν κυρίως στις γειτονιές του Πειραιά, στις περιφερειακές συνοικίες της Αθήνας και σε κάποιους οικισμούς που θα δημιουργηθούν στην Αττική (Άγιος Στέφανος, Κρυονέρι). Οι ντόπιοι θα αποσυρθούν στις δικές τους γειτονιές και συνοικίες. Η αντιπροσφυγική στάση της συντηρητικής παράταξης θα διατηρηθεί για αρκετά χρόνια μετά την Καταστροφή.

Στην Αττική, οι μετανάστες-πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στο Μενίδι, στον Ασπρόπυργο , στην Ελευσίνα, στις Τζιτζιφιές της Καλλιθέας κ.ά. Στη Θεσσαλονίκη, στη Σταυρούπολη, στην Πολίχνη, στον Εύοσμο, στο Κορδελιό, στη Μενεμένη, στην Ιωνία και σε άλλες περιοχές της δυτικής περιοχής. Αρκετοί πήγαν στην Κομοτηνή . Σε μερικές περιοχές, όπου υπήρχε από πριν ποντιακή εγκατάσταση, οι μετανάστες- πρόσφυγες αποκαταστάθηκαν ευκολότερα. Από τις στήλες του Τύπου άρχισε να εμφανίζεται ένας ιδιότυπος ρατσισμός κατά των Ποντίων. Η αρχή ανιχνεύεται στην αντίθεση των ντόπιων στις περιοχές όπου εγκαθίσταντο.