Λογοτεχνία και φύση Γιάννης Πανταζόπουλος Παναγιώτης Θεοφιλόπουλος

Σε αυτή τη παρουσίαση θα δούμε τρία ποιήματα και την συσχέτιση τους με την φύση. Θα μελετήσουμε τους ποιητές και τα χαρακτηριστικά ανάλογα με το ρεύμα που ανοίκουν για καθένα από αυτά.

Διονύσιος Σολωμός Ο Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε στο πολύγλωσσο και πολυπολιτισμικό περιβάλλον των Επτανήσων και συγκεκριμένα στη Ζάκυνθο το 1798, ένα έτος μετά την κρίσιμη μετάβαση από την μακραίωνη βενετοκρατία στη δημοκρατία. Γονείς του ήταν ο κόντες Νικόλαος Σολωμός και η υπηρέτριά του, Αγγελική Νίκλη.

Διονύσιος Σολωμός Τα ποιήματα του!   O Διονύσιος Σολωμός θεωρήθηκε και θεωρείται ο εθνικός ποιητής των Ελλήνων, όχι μόνον γιατί έγραψε τον Εθνικό Ύμνο, αλλά και γιατί αξιοποίησε την προγενέστερη ποιητική παράδοση (κρητική λογοτεχνία, Δημοτικό τραγούδι) και ήταν ο πρώτος που καλλιέργησε συστηματικά τη δημοτική γλώσσα και άνοιξε τον δρόμο για τη χρησιμοποίησή της στη λογοτεχνία, αλλάζοντας ακόμη περισσότερο τη στάθμη της. τα σπουδαιότερα έργα του είναι: Ο Κρητικός Ελεύθεροι Πολιορκημένοι Ο Πόρφυρας Η Γυναίκα της Ζάκυθος Λάμπρος Τα σημαντικότερα από τα πρώτα ιταλικά ποιήματα που έγραψε ήταν τα: Ode per la prima messa (Ωδή για την πρώτη λειτουργία) και La distruzione di Gerusalemme ( Η καταστροφή της Ιερουσαλήμ). Εξάλλου γνωρίστηκε με γνωστά ονόματα της πνευματικής Ιταλίας (πιθανώς Μαντσόνι, Μόντι κ.ά.) οι οποίοι μάλιστα τον περιέβαλαν με το κλίμα του γαλλικού διαφωτισμού. Ο Σολωμός επέστρεψε στην Ζάκυνθο το 1818, μετά το τέλος των σπουδών του.

Ελεύθεροι Πολιορκημένοι Διονύσιος Σολωμός Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι είναι ένα από τα κορυφαία ποιητικά συνθέματα του Διονύσιου Σολωμού που φαίνεται ότι τον «απασχόλησε στο μεγαλύτερο διάστημα της ζωής του», καθώς και ένα από τα πιο σημαντικά έργα της νεότερης ελληνικής ποίησης. Γραμμένο σε δεκαπεντασύλλαβο, το έργο είναι εμπνευσμένο από τα γεγονότα της πολιορκίας και της Εξόδου του Μεσολογγίου κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821.

Ελεύθεροι Πολιορκημένοι Διονύσιος Σολωμός Ρομαντικά Χαρακτηριστικά Ο Ρομαντισμός ήταν ένα πνευματικό και καλλιτεχνικό κίνημα το οποίο εμφανίστηκε στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στη Γαλλία από τα τέλη του 18ου έως και τα μέσα του 19ου αιώνα ως αντίδραση στον κλασικισμό και τον ορθολογισμό των προηγούμενων αιώνων. Το ποίημα, «Ελεύθεροι πολιορκημενοι» ανήκει στο κίνημα του Ρομαντισμού. Τα κύρια χαρακτηριστικά του ρομαντικού κινήματος, όπως αυτά παρουσιάζονται επιγραμματικά από τον Βελουδή, είναι ο άκρατος ιδεαλισμός και η εξιδανίκευση της τέχνης και του καλλιτέχνη, ο αντικλασικισμός και η άρνηση του κανόνα, η καταφυγή στη θρησκεία, στο παρελθόν και στη φύση, τ’ όνειρο και τ’ ονειροπόλημα, το πάθος, η σύζευξη της ποίησης με τη μουσική, της λογοτεχνίας με την τέχνη και τη φιλοσοφία, κ.ά.. Ταυτόχρονα, ένα από τα κύρια γνωρίσματα του ευρωπαϊκού ρομαντισμού είναι η επιστροφή στις ρίζες των ευρωπαϊκών εθνικών πολιτισμών, ανακαλύπτοντας τη “λαϊκή ψυχή” των περιφρονημένων κατά κανόνα ως τότε λαών. Ένα άλλο στοιχείο, δηλωτικό της ρομαντικής επίδρασης, που φανερώνεται με την πρώτη ματιά, είναι η αποσπασματικότητα του ποιήματος. Το “απόσπασμα” και το “ημιτελές έργο” αποτελούν «δύο από τις χαρακτηριστικότερες, και θεωρητικά υποδομημένες, πραγματώσεις του ευρωπαϊκού, ιδιαίτερα του γερμανικού ρομαντισμού». Μεγαλύτερη σημασία, για τον ρομαντικό Σολωμό, έχει η δημιουργική διαδικασία και όχι το συνθετικό αποτέλεσμα. Συνεπικουρώντας, η παρεμβολή των στοχασμών του ποιητή ανάμεσα στα αποσπάσματα ανταποκρίνεται στην πίστη των ρομαντικών για τη σύζευξη της φιλοσοφίας με την τέχνη. Δημιουργείται, έτσι, ένα αξεδιάλυτο κράμα ποίησης και φιλοσοφίας. Προχωρώντας από τα μορφολογικά στα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά, δεν αργούμε να αντιληφθούμε το επικό/αφηγηματικό πλαίσιο του ποιήματος, μέσα στο οποίο αναπτύσσονται άφθονα δραματικά στοιχεία (λ.χ. ο μονόλογος του Σουλιώτη στους στίχους 1.5-6), και τον έντονο λυρισμό του. Με τον τρόπο αυτό ο Σολωμός εφαρμόζει την αρχή της ανάμειξης των διαφορετικών ειδών και εκφραστικών στοιχείων, όπως την είχαν διακηρύξει οι περισσότεροι ευρωπαίοι ρομαντικοί ποιητές.

Μιχάλης Γκανάς Ο Μιχάλης Γκανάς είναι Έλληνας ποιητής και στιχουργός.Γεννήθηκε στον Τσαμαντά Θεσπρωτίας το 1944 και έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Φοίτησε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του. Εργάστηκε ως βιβλιοπώλης, ως επιμελητής τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών εκπομπών και ως κειμενογράφος.

Τα κορμιά και τα μαχαίρια Μιχάλης Γκανάς Τα ποιήματα του! Ο Μιχάλης Γκανάς εμφανίστηκε στα γράμματα το 1978, «σαν έτοιμος από καιρό», με την ολιγοσέλιδη συλλογήΑκάθιστος δείπνος από τις εκδόσεις «Κείμενα» του αείμνηστου Φίλιππου Βλάχου. Και μόνον από το εξώφυλλο, το βιβλίο σε προδιέθετε για μια μεταφυσική ποίηση, μα εντός συνέβαινε το αντίθετο. Ερχόσουν σε επαφή με μια ποίηση που πατούσε και με τα δυο της πόδια στην πραγματικότητα της μεταπολεμικής Ελλάδας, στο ασφυχτικό κλίμα της δεκαετίας του ’60, στη βία της επτάχρονης δικτατορίας και στα πολιτικά της απόνερα. Ένα πλαίσιο που στάθηκε θερμοκοιτίδα για όλες τις φωνές της λεγόμενης γενιάς του ’70. Και δεν θα μπορούσε να είναι κι αλλιώς, όταν «η μισή πατρίδα είχε φύγει για τα ξένα» και η άλλη μισή για την πρωτεύουσα. Πολλά ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί από σημαντικούς Έλληνες και ξένους μουσικοσυνθέτες όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, o Ara Dinkjian, κ.ά. Το 1994 τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο ποίησης. Μερικά έργα του: Ακάθιστος δείπνος Μητριά πατρίδα Μαύρα λιθάρια Γυάλινα Γιάννενα Παραλογή Τα κορμιά και τα μαχαίρια

Στα καμένα Μιχάλης Γκανάς Οι στίχοι αυτού του τραγουδιού, που υπήρξε αρκετά δημοφιλές στη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, αναφέρονται στις καταστροφικές συνέπειες των πυρκαγιών. Αν και το θέαμα των καμένων δέντρων προκαλεί θλίψη, ο ποιητής επιμένει στην πραγματοποίηση της κυριακάτικης εκδρομής, προτρέποντας τη σύντροφό του αλλά και κάθε άνθρωπο, να βγουν έξω από τη μόνωση του σπιτιού τους και την εικονική πραγματικότητα της τηλεόρασης, αποκαθιστώντας ξανά τη δημιουργική ανθρώπινη επικοινωνία.

Στα καμένα Μιχάλης Γκανάς Οι στίχοι αυτού του τραγουδιού, που υπήρξε αρκετά δημοφιλές στη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, αναφέρονται στις καταστροφικές συνέπειες των πυρκαγιών. Αν και το θέαμα των καμένων δέντρων προκαλεί θλίψη, ο ποιητής επιμένει στην πραγματοποίηση της κυριακάτικης εκδρομής, προτρέποντας τη σύντροφό του αλλά και κάθε άνθρωπο, να βγουν έξω από τη μόνωση του σπιτιού τους και την εικονική πραγματικότητα της τηλεόρασης, αποκαθιστώντας ξανά τη δημιουργική ανθρώπινη επικοινωνία.

Οδυσσέας Ελύτης Ο Οδυσσέας Ελύτης ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, μέλος της λογοτεχνικής γενιάς του '30. Διακρίθηκε το 1960 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το 1979 με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. . Υπήρξε μέλος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Έργων Τέχνης και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κριτικής, Αντιπρόσωπος στις Rencontres Internationales της Γενεύης και Incontro Romano della Cultura της Ρώμης.

Οδυσσέας Ελύτης Διαμόρφωσε ένα προσωπικό ποιητικό ιδίωμα και θεωρείται ένας από τους ανανεωτές της ελληνικής ποίησης. Πολλά ποιήματά του μελοποιήθηκαν, ενώ συλλογές του έχουν μεταφραστεί μέχρι σήμερα σε πολλές ξένες γλώσσες Γνωστότερα ποιητικά του έργα είναι τα : Άξιον Εστί Ήλιος ο πρώτος Προσανατολισμοί

Στα χτήματα βαδίζαμε ολη μέρα Οδυσσέας Ελύτης Μέσα στο ζοφερό κλίμα του πολέμου και της γερμανικής κατοχής, ο Οδυσσέας Ελύτης συνθέτει ένα ποίημα δοξαστικό για την ελληνική φυλή. Ο ποιητής φαινομενικά μιλά για μια παρέα φίλων, αλλά επί της ουσίας πραγματεύεται τη μοίρα των Ελλήνων, τιμά τη δύναμη της ψυχής τους και προεξοφλεί την αίσια αντιμετώπιση κι αυτής της εξαιρετικά επώδυνης δοκιμασίας του λαού του.

Στα χτήματα βαδίζαμε ολη μέρα Οδυσσέας Ελύτης Υπερρεαλιστικά Χαρακτηριστικά Ο υπερρεαλισμός υπήρξε το πλέον πρωτοποριακό κίνημα και εξαπλώθηκε όχι μόνο στην λογοτεχνία αλλά και σε πολλά άλλα είδη τέχνης. Ο υπερρεαλισμός είχε ως σκοπό την υπέρβαση του πραγματικού κόσμου με την καταγραφή στην ποίηση των υποσυνείδητων ενεργειών της ψυχής και των ονειρικών της εντυπώσεων χωρίς την παρέμβαση της λογικής. Παράλληλα απέβλεπε στην ανανέωση όλων των ηθικών αξιών, της φιλοσοφίας και της επιστήμης. Σύμφωνα με τους υπερρεαλιστές, οι οποίοι ήταν έντονα επηρεασμένοι από την ψυχανάλυση, ο καλλιτέχνης δεν πρέπει να μένει εγκλωβισμένος στην πραγματικότητα της καθημερινής ζωής, αλλά να χρησιμοποιεί τη φαντασία, την τύχη και το ασυνείδητο για να μπορέσει να φτάσει σε μια υπερ-πραγματικότητα.  Οι φίλοι του ποιήματος έχουν μαζί τους, όχι μόνο τις γυναίκες και τους σκύλους, αλλά και τους ήλιους τους, μια λέξη πως ως στοιχείο υπερρεαλισμού δίνει πολλαπλές προεκτάσεις στην αναφορά του ποιητή. Μπορούμε εδώ να εικάσουμε πως ο ήλιος που συνοδεύει κάθε άνθρωπο δεν είναι παρά το κομμάτι εκείνο της προσωπικότητάς του, του εαυτού του, που ενέχει όλη τη δύναμη, τη θετική στάση απέναντι στα πράγματα, αλλά και τη ζωοποιό ορμή για να επιφέρει ουσιαστική αλλαγή στη ζωή του. Με εύθυμη διάθεση η παρέα των φίλων παίζει, τραγουδά και πίνει νερό, φρέσκο νερό, όπως αυτό ξεπηδούσε από τους αιώνες. Το νερό αυτό, η πηγή ζωής, που αντλείται από τους αιώνες, έρχεται να συμβολίσει όλη τη μακραίωνη παράδοση των Ελλήνων, όλα εκείνα τα στοιχεία που συνθέτουν την ξεχωριστή ιδιοσυγκρασία τους. Το οξύμωρο που προκύπτει με το φρέσκο νερό που ξεπηδά από τους αιώνες, αποτελεί μια καίρια διαβεβαίωση του ποιητή πως η παράδοση του ελληνικού έθνους διατηρεί την αξία της αναλλοίωτη, παραμένει πάντα επίκαιρη και πολύτιμη για τους δοκιμαζόμενους Έλληνες. Η λευκή πεταλούδα που πετιέται από τα στήθια τους, απ’ τις καρδιές τους, είναι η σύμπνοια, η αδελφοσύνη, η αγνή αγάπη που τους δένει μεταξύ τους, αλλά και με την πατρίδα τους.

Στα χτήματα βαδίζαμε ολη μέρα Οδυσσέας Ελύτης Υπερρεαλιστικά Χαρακτηριστικά Η λευκή πεταλούδα είναι το σύμβολο των πιο αγνών και καθαρών αισθημάτων που συνέχουν το έθνος στην κρίσιμη αυτή περίοδο, είναι πάνω απ’ όλα η απόφασή τους να επιζήσουν.   Το ποίημα ολοκληρώνεται με το άναμμα της φωτιάς που γίνεται από τους φίλους, όταν πια έχει βραδιάσει (Στχ. 12). Ό,τι βέβαια σε κυριολεκτικό επίπεδο είναι μια συνηθισμένη για εκδρομείς πράξη, σε μεταφορικό επίπεδο υποδηλώνει την κορύφωση μιας εσωτερικής διαδικασίας κατά την οποία οι Έλληνες, αφού ήρθαν σε επαφή με το παρελθόν τους κι αφού έλαβαν από κοινού την απόφαση να υπερνικήσουν τον εχθρό και να βγουν ζωντανή από αυτή τη δοκιμασία, τώρα εκφράζουν όλα εκείνα τα στοιχεία που θα ενδυναμώσουν και θα ενισχύσουν την αποφασιστικότητά τους. Η φωτιά λειτουργεί εδώ ως σύμβολο μιας ισχυρής ζωτικής ενέργειας, είναι η ένταση των συναισθημάτων κι είναι το πρώτο εκείνο έναυσμα που θα δημιουργήσει τη λαίλαπα που θα σαρώσει τους εχθρούς και οτιδήποτε άλλο προξενεί πόνο στους Έλληνες.

Χρονόγραμμα

ΤΕΛΟΣ