Βία στο σχολείο: εικόνα σου είμαι κοινωνία…και σου μοιάζω; Δράσεις κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού 6 Μαρτίου 2013 Θώμη Τσομπανίδου, Υπεύθυνη Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων ΔΔΕ Αρκαδίας Αντιόπη-Ζωή Μαργιά, Υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων ΔΔΕ Αρκαδίας

Το σχολείο καθρέφτης της κοινωνίας... Το περιβάλλον συγκρούσεων, επιθετικότητας και βίας που επικρατεί στην παγκόσμια κοινότητα αναπόφευκτα αντανακλάται στο σχολείο. Η σχολική κοινότητα, ως ζωντανός κοινωνικός χώρος συνάντησης, ζυμώσεων και ανάπτυξης, δε μένει ανεπηρέαστη από τις συγκρούσεις και ολοένα περισσότερο εκδηλώνει βίαιες συμπεριφορές.

Διεθνείς όροι που χρησιμοποιούνται για την περιγραφή του φαινομένου: school bullying: σχολικός εκφοβισμός victimization: θυματοποίηση

Τι είναι λοιπόν ο σχολικός εκφοβισμός και η θυματοποίηση; Η εσκεμμένη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με στόχο την επιβολή και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.

Πώς εκδηλώνονται; Με λεκτικό εκφοβισμό: Φραστικές επιθέσεις Βρισιές, προσβολές Απειλές, εκβιασμούς Αποκλεισμό από παρέες, ομαδικά παιχνίδια, κοινωνικές δραστηριότητες. Με σωματικό εκφοβισμό: Χειρονομίες, σπρωξιές ξυλοδαρμούς Καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, κλοπές Επιθέσεις με όπλα ή αντικείμενα Κακοποίηση

Ποιο είναι το προφίλ των παιδιών που ασκούν ή δέχονται εκφοβισμό; Το παιδί-θύμα Διαφέρει από την ομάδα Έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, συναισθηματικές δυσκολίες, αίσθημα μοναξιάς Παρουσιάζει άρνηση για το σχολείο και χαμηλές επιδόσεις Αποφεύγει τα διαλείμματα και τις σχολικές δραστηριότητες Εμφανίζει αδυναμία να αναλάβει ευθύνες και να συνάψει διαπροσωπικές σχέσεις στο μέλλον Το παιδί-θύτης Έχει ανάγκη να ακουστεί, να αποδείξει την ισχύ του Γίνεται αντιδραστικό, δεν σέβεται σχολείο και εκπαιδευτικούς Έχει διογκωμένη αυτοεικόνα, παρορμητισμό, απόλυτη έλλειψη ενσυναίσθησης Συχνά είναι το ίδιο θύμα βίας Έχει αυξημένα ποσοστά μελλοντικής παραβατικότητας και εμπλοκής με το νόμο

Ο εκφοβισμός έχει ηλικία και φύλο; Δυστυχώς όχι! Ο σχολικός εκφοβισμός ξεκινά ως συμπεριφορά από την πρώτη σχολική ηλικία και γίνεται συχνότερος στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού, όπως και στην πρώιμη εφηβική ηλικία. Η κορύφωση παρατηρείται στην ηλικία 11 – 14 ετών. Τα αγόρια πρωταγωνιστούν κατεξοχήν σε εκδηλώσεις σωματικής βίας Αγόρια και κορίτσια εξίσου χρησιμοποιούν τη λεκτική βία Τα κορίτσια χρησιμοποιούν περισσότερο έμμεσες μορφές άσκησης εκφοβισμού.

Δεν είμαι θύτης, δεν είμαι θύμα, το bullying δεν με αφορά. Σωστά; ΛΑΘΟΣ! Οι σιωπηλοί παρατηρητές (bystanders), μάρτυρες ενός περιστατικού, μπορούν να επηρεάσουν την έκβασή του υπέρ του θύματος, αν σταματήσουν να είναι σιωπηλοί!

Γι’ αυτό μη μένεις αμέτοχος! Μην απομακρύνεσαι από τη σκηνή Μην κάνεις ότι «δεν είδες τίποτα» Μην «παγώνεις», μην τρομοκρατείσαι & ΣΕ ΚΑΜΙΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Μην υποστηρίζεις το θύτη με γέλια, χειροκροτήματα και άλλες μορφές επιδοκιμασίας

Πάρε θέση!!! Προσπάθησε να βοηθήσεις το θύμα Ζήτα αμέσως τη βοήθεια ενός ενήλικα Ξέρεις ότι ο εκφοβισμός και η βία δεν είναι σωστές συμπεριφορές Μη φοβάσαι ότι «θα συμβεί» και σε σένα, αν εμπλακείς Δείξε ενσυναίσθηση και αλληλεγγύη Έχε εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και στους ενήλικες Η παρέμβασή σου μπορεί να έχει καθοριστική σημασία

Έκπληξη: σύγχρονες έρευνες μιλούν για μια ιδιαίτερη σχέση ανάμεσα στο παιδί-θύτη και το παιδί-θύμα! Η σχέση αυτή χαρακτηρίζεται από ανισότητα δύναμης αλλά και από αμοιβαία ανεπαρκή διαχείριση της επιθετικότητας Ο θύτης κάνει κατάχρηση της δύναμής του Το θύμα δε χρησιμοποιεί καθόλου τη δική του ώστε να προστατευτεί Κατά κάποιον τρόπο, ο ένας χρειάζεται και συντηρεί τον άλλο

Αυτός ο φαύλος κύκλος της βίας μπορεί και πρέπει να σπάσει!!! Με τη συνεργασία μαθητών εκπαιδευτικών γονέων

Καλές πρακτικές…για μαθητές ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΗ – ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ –ΕΤΕΡΟΑΠΟΔΟΧΗ –ΑΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ – ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΧΕΣΕΩΝ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ Όλοι είμαστε εξίσου σημαντικοί, ίσοι και ταυτόχρονα διαφορετικοί μεταξύ μας Δεν μειώνουμε κανέναν Σεβόμαστε τους άλλους γιατί σεβόμαστε τον εαυτό μας Εμπιστευόμαστε τους άλλους γιατί θέλουμε να μας εμπιστεύονται Έχουμε δικαίωμα να εκφράζουμε την άποψή μας Έχουμε υποχρέωση να ακούμε την άποψη των άλλων Έχουμε δικαίωμα να μιλάμε χωρίς να μας διακόπτουν Έχουμε υποχρέωση να μη διακόπτουμε τους άλλους

…ενσυναίσθηση Προσπαθούμε αναγνωρίσουμε και να καταλάβουμε τη θέση, το συναίσθημα των άλλων) Προσπαθούμε να διαχειριστούμε το θυμό και το άγχος μας Δε φοβόμαστε να μιλήσουμε στους καθηγητές και στους γονείς μας Καταγγέλλουμε τη βία σε όλες τις μορφές της γιατί η συγκάλυψη και η σιωπή ισοδυναμεί με αποδοχή Η παραδοχή της αλήθειας δε συνιστά «κάρφωμα», αλλά προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος

Καλές πρακτικές…για τον εκπαιδευτικό Ο εκπαιδευτικός καλό είναι: Να διαβεβαιώσει το παιδί-θύμα ότι «δεν ευθύνεται το ίδιο για ό,τι έχει συμβεί» Να του θυμίσει ότι το νοιάζεται και ότι μπορεί να το προστατεύει Να του πει ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν μόνο αν «σπάσει η σιωπή» Να εξηγήσει ότι η κοινοποίηση των περιστατικών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο δεν αποτελεί «κάρφωμα» Να συζητήσει το γεγονός στην ομάδα τάξης ως κάτι σοβαρό και ως ευθύνη όλων Να κινητοποιήσει την αλληλεγγύη των μαθητών Να προτείνει πρακτικούς τρόπους για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων Να ενημερώσει αμέσως τους γονείς του παιδιού Να ενημερώσει το Σύλλογο των καθηγητών και το Διευθυντή του σχολείου Εάν κρίνεται αναγκαίο, να ζητηθεί η βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας.

Καλές πρακτικές…για γονείς Οι γονείς θα πρέπει: Να συνεργάζονται με τη σχολική κοινότητα Να αναπτύξουν σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά τους Να καλλιεργήσουν το διάλογο Να αποδεχθούν και να εκτιμήσουν οι ίδιοι το διαφορετικό. Να μη φοβούνται το στιγματισμό ή την παραπομπή του θέματος στους ειδικούς Να μην αδιαφορούν

Καλές πρακτικές…για όλους Να αντιμετωπίσουμε τα τρία τέρατα που μας εμποδίζουν να καταστείλουμε τη βία στα σχολεία: Το φόβο Την αδιαφορία Τον κοινωνικό έλεγχο

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ ΚΑΙ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΩ Μονάδα Εφηβικής Υγείας 800 11 800 15 http://saferschool.blogspot.gr

…και σε τοπικό επίπεδο: Συμβουλευτικός Σταθμός Νέων της Δ.Δ.Ε Αρκαδίας Τηλ: 2710 230793 e-mail: ypssn@dide.ark.sch.gr Τμήμα Σχολικών Δραστηριοτήτων Τηλ: 2710 230807 e-mail: ypsd@dide.ark.sch.gr