Αναερόβια Βακτήρια

Αναερόβια Ο Loesche τα ταξινόμησε σε: Αυστηρά αναερόβια: δεν αναπτύσσονται σε οξυγόνο > 0,5% Μετρίως αναερόβια: αναπτύσσονται σε περιεκτικότητες οξυγόνου 2 – 8% Μικροαερόφιλα: αναπτύσσονται ελάχιστα στον ατμοσφαιρικό αέρα, καλύτερα σε αναερόβιες συνθήκες Προαιρετικά αναερόβια: αναπτύσσονται τόσο παρουσία όσο και απουσία ατμοσφαιρικού αέρα

Τα αερόβια επιβιώνουν στο Ο2 λόγω αμυντικών συστημάτων (καταλάση, υπεροξειδάσες, δισμουτάση του υπεροξειδικού ανιόντος)

Αναερόβια μικρόβια Gram-θετικοί κόκκοι Gram-αρνητικοί κόκκοι Peptostreptococcus, Peptococcus, Gemella Gram-αρνητικοί κόκκοι Veillonella, Megasphaera, Acidaminococcus Gram-θετικά βακτηρίδια Clostridium perfringens, tetani, botulinum, difficile Propionibacterium Actinomyces Lactobacillus Mobiluncus Gram-αρνητικά βακτηρίδια Bacteroides fragilis Fusobacterium Prevotella Porphyromonas

Αναερόβια Aποτελούν μέρος της φυσιολογικής χλωρίδας Ενώ εμπλέκονται σε πολλές λοιμώξεις εκ των οποίων κάποιες σοβαρές, συχνά δεν διαγιγνώσκονται λόγω λανθασμένης λήψης και χειρισμού του δείγματος Η ανάπτυξη τους είναι συνήθως αργή Και η ταυτοποίηση τους περίπλοκη

Φυσιολογική Χλωρίδα και Αναερόβια Τα αναερόβια επικρατούν στην ενδογενή φυσιολογική χλωρίδα του ανθρώπινου οργανισμού. Ενδιαφέρουσα η παρουσία τους σε περιοχές του σώματος με καλό αερισμό όπως δέρμα, ρινικές κοιλότητες, στόμα. Πιθανή εξήγηση: Κατανάλωση Ο2 από τα συνυπάρχοντα αερόβια. Προστασία από Ο2 σε περιοχές με πτωχή οξυγόνωση (κρύπτες αμυγδαλών, θύλακες τριχών, ούλα).

Ανατομικές θέσεις στις οποίες εντοπίζονται αναερόβιες λοιμώξεις

ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΑΝΑΕΡΟΒΙΩΝ ΑΠΟ ΠΥΩΔΕΙΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ

ΛΗΨΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΑΝΑΕΡΟΒΙΑΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ Ιδανικό δείγμα Κλειστή κοιλότητα παρακέντηση (βελόνα-σύριγγα) Ιστοί βιοψίας Λήψη επιχρίσματος με στυλεό: στυλεός κατάλληλος για αναερόβια(Αmies, Cary-Blair), σωστή αντισηψία δέρματος, βάθος λήψης, επαρκής ποσότητα, γρήγορη μεταφορά στο εργαστήριο ΑΠΟΦΥΓΗ: O2, φυσιολογικής αναερόβιας χλωρίδας βλεννογόνων

ΚΑΤΑΛΛΗΛΑ ΔΕΙΓΜΑΤΑ Απόστημα (παρακέντηση) Αίμα Μυελός (αναρρόφηση) Χολή, στείρα βιολογικά υγρά (παρακέντηση) Υλικό παραρρίνιων κοιλοτήτων ( παρακέντηση) Ενδομήτριο σπείραμα (Actinomyces sp), υλικό ενδομητρίου, Βαρθολίνειος αδένας Χειρουργικά τραύματα (επίχρισμα, αναρρόφηση, βιοψία ιστού) Κόπρανα (C.difficile) Ούρα (υπερηβική παρακέντηση) Βρογχοκυψελιδικές εκκρίσεις που ελήφθησαν με προστατευμένη βρογχική βούρτσα

ΤΕΧΝΙΚΗ ΛΗΨΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΑΝΑΕΡΟΒΙΑΣ Κ/ΑΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΤΡΑΥΜΑΤΑ/ΕΛΚΗ Καθαρισμός επιφάνειας (70% αιθ. αλκοόλη, Betadine x 1min., 70% αιθ. αλκοόλη) Απομάκρυνση υπερκείμενων νεκρωμένων ιστών από έλκος Σκαριφίζεται η βάση του έλκους Συλλογή υλικού: Σύριγγα-στυλεός / ξέσματα βάθος πληγής Υλικό μεταφοράς – αποστολή σε εργαστήριο

ΤΕΧΝΙΚΗ ΛΗΨΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΑΝΑΕΡΟΒΙΑΣ Κ/ΑΣ ΕΝ ΤΩ ΒΑΘΕΙ ΤΡΑΥΜΑΤΑ/ΑΠΟΣΤΗΜΑΤΑ

Διαγνωστική προσέγγιση αναεροβίων λοιμώξεων Η απομόνωση και ταυτοποίηση δεν είναι απόδειξη ενοχής του αναεροβίου ως αιτιολογικού παράγοντα της λοίμωξης Η κλινική εκτίμηση είναι απαραίτητη για την αιτιώδη σχέση του αναερόβιου μικροβίου με τη λοίμωξη Μικροβιολογικά χαρακτηριστικά που έχουν σημασία: Επανειλημμένη απομόνωση του ίδιου αναεροβίου Το αναερόβιο να είναι το μόνο βακτήριο που αναπτύσσεται Το αναερόβιο να αναπτύσσεται μαζί με άλλα βακτήρια, αλλά να υπερέχει ποσοτικά Το αναερόβιο να απομονώνεται στο αίμα ή από πολλαπλές εστίες

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΠΩΑΣΗΣ ΑΝΑΕΡΟΒΙΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ Αναερόβια φιάλη (anaerobic jar) Αναερόβια φιάλη με αντικατάσταση του αέρα με μίγμα αερίων Αναερόβια φιάλη χωρίς αντικατάσταση αερίων Gas pak (ειδικό μίγμα ουσιών +Η2Ο → Η2 + CO2 + O2 ατμοσφαιρικό → ψυχρός καταλυτής Η2Ο Αναερόβιο σύστημα μιας χρήσης (φάκελοι bio - bag ) Αναερόβιος θάλαμος (anaerobic glove box ) Αναερόβιος περιστρεφόμενος σωλήνας (anaerobic roll tube )

Αναερόβια επώαση σε φιάλη

Αναερόβιο σύστημα μιας χρήσης (φάκελοι bio - bag )

Κλωστηρίδια

Clostiridium spp Clostridium στα λατινικά σημαίνει μικρό αδράχτι Gram+ μεγάλα, ευθέα βακτηρίδια, με ελαφρώς αποστρογγυλεμένα άκρα. Συχνά είναι πλειομορφικά και μπορεί να εμφανιστούν ως Gram- Σπορογόνα και πολλά είναι τοξινογόνα

Clostridium spp C. perfringens, C.septicum, C.noyi, αίτια αεριογόνου γάγγραινας κ.α. C. perfringens, αίτιο τροφικής δηλητηρίασης C. tetani, αίτιο του τετάνου C.botulinum, αίτιο της αλλαντίασης C. difficile, αίτιο ψευδομεμβρανώδους κολίτιδας και διάρροιας από αντιβιοτικά

Clostridium tetani Gram (+) βακτηρίδιο Σπορογόνο, με τελικούς σπόρους σε σχήμα τυμπάνου κινητό Καλλιεργείται δύσκολα Ιδιαίτερα ευαίσθητο στο οξυγόνο Ορισμένοι σπόροι αντέχουν σε βρασμό ως και 3 ώρες / ξηρή θέρμανση στους 160 0 C για 1 ώρα/ Υδατικό διάλυμα ιωδίου 1% , γλουταραλδεΰδη καταστρέφει τους σπόρους σε λίγες ώρες

Clostridium tetani “σχήμα τυμπάνου”

Μετάδοση Πανταχού παρόν (έδαφος , παροδικός αποικιστής εντέρου ζώων και ανθρώπου) Πύλη εισόδου συνήθως κάποιο τραύμα ή ένεση ναρκωτικών Ενίοτε στο νεογνικό τέτανο πύλη εισόδου αποτελεί ο μολυσμένος ομφάλιος λώρος

Παθογένεια Βλάστηση σπόρων κάτω από αναερόβιες συνθήκες του τραύματος Παραγωγή και απελευθέρωση εξωτοξίνης (τετανοσπασμίνη) αναστέλλει την απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών GABA και γλυκίνη σπασμοί Τετανολυσίνη (αιμολυσίνη) Το κλωστηρίδιο παραμένει εντοπισμένο στο σημείο ενοφθαλμισμού, αλλά η τοξίνη του τετάνου συντίθεται και διαχέεται.

Κλινική εικόνα Γενικευμένος τέτανος- συχνότερη μορφή σιελόρροια, ευερεθιστότητα σαρδόνιος γέλως (σύσπαση προσωπικών μυών) οπισθότονος (σύσπαση ραχιαίων μυών ) καρδιακές αρρυθμίες, εφίδρωση, αφυδάτωση, Τοπικός τέτανος σπασμοί εντοπισμένοι στην προσβεβλημένη περιοχή Νεογνικός τέτανος θνησιμότητα >90% σε αναπτυσσόμενες χώρες

Διάγνωση Με βάση την κλινική εικόνα Σπάνια θετική κ/α και μικροσκοπική εξέταση

Θεραπεία-Πρόληψη Καθαρισμός τραύματος Χορήγηση πενικιλλίνης ή μετρονιδαζόλης Αντιτετανική σφαιρίνη Εμβολιασμός Μυοχαλαρωτικά Χημειοπροφύλαξη με πενικιλλίνη ή κλινταμυκίνη όταν υπάρχει σοβαρός κίνδυνος λοίμωξης

Τέτανος: σαρδώνειος γέλως

ΟΠΙΣΘΟΤΟΝΟΣ

Εμβόλιο τετάνου Εμβόλιο Διφθερίτιδος-Τετάνου-Κοκκύτου Παιδιά κάτω των 7 ετών α’ δόση 6 εβδομάδες β΄δόση 4-8 εβδομάδες μετά γ’ δόση 4-8 εβδομάδες μετά δ΄δόση 1 χρόνο μετά Αναμνηστική κάθε 10 χρόνια

Clostridium difficile Gram(+) βακτηρίδιο Κινητό Υποτελικούς σπόρους

Παθογένεια Εντεροτοξίνη (τοξίνη Α) Κυτταροξίνη (τοξίνη Β) αίτιο διάρροιας από αντιβιοτικά Συνηθέστερη αιτία νοσοκομειακής διάρροιας Ψευδομεμβρανώδης κολίτιδα (ενίοτε, απειλητική για τη ζωή) Ιστορικό θαραπείας με αντιβιοτικά (κλινταμυκίνη, λινκομυκίνη, ευρέως φάσμτος κεφαλοσπορίνες κα)

Μετάδοση Αποικίζει το ΓΕΣ του γενικού πληθυσμού σε χαμηλό ποσοστό και μέχρι το 30% των νοσηλευόμενων ασθενών Μεταδίδεται με την κοπρανοστοματική οδό

Εργαστηριακή διάγνωση Ανίχνευση τοξινών με ανοσολογικές μεθόδους Απομονώνεται από τα κόπρανα με εμπλουτισμό και κ/α σε εμπλουτιστικά υλικά (αποικισμός?)

Θεραπεία Διακοπή αντιβιοτικού Σε σοβαρή διάρροια ή κολίτιδα μετρονιδαζόλη ή βανκυμυκίνη Υποτροπή σε 20-30% (καταστροφή μόνο των βλαστικών μορφών και όχι των σπόρων) Αν ασθενής αναπτύξει διάρροια μετά από 48 ώρες τουλάχιστον, ειδικά εάν παίρνει αντιβιοτικά, πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο κλωστηριδίου Έλεγχος χρήσης αντιβιοτικών νοσοκομείου

Clostridium perfringens I Ελυτροφόρο και ακίνητο Αναπτύσσεται γρήγορα στα θρεπτικά υλικά, ιδιαίτερα σε υψηλές θερμοκρασίες(420C) Σπόροι- θερμοανθεκτικοί (τροφική δηλητηρίαση) - αδρανοποίηση μετά από βρασμό λίγων λεπτών (αεριογόνος γάγγραινα) Ταυτοποιείται με την αντίδραση Nagler -επίδραση φωσφολιπάσης (λεκιθινάση) του μικροβίου στο θρεπτικό υλικό με κρόκο αυγού, οι αποικίες περιβάλλονται από ζώνη θολερότητας, αναστολή με προσθήκη αντι-ορού με α- αντιτοξίνη

Clostridium perfringens II 1. Αεριογόνος γάγγραινα 2. Τροφική δηλητηρίαση

1. Αεριογόνος γάγγραινα νόσος πολυμικροβιακή (αναερόβια & δυνητικώς αναερόβια) Κλινική εικόνα: οίδημα μυοσίτιδα ιστική νέκρωση παραγωγή αερίου (κριγμός) Πηγή μόλυνσης : περιττώματα ανθρώπων και ζώων, σπόροι αυτών ευρέως διαδεδομένοι στη φύση (μόλυνση τραύματος με χώμα-ειδικά καλλιεργημένο με κοπριά, έμμεσα από βρώμικα ρούχα, σκόνη δρόμου, αέρα χειρουργείου)

Clostridium perfringens (+) λεκιθινάση EYA ( Egg Yolk Agar-προαιρετικά) εκλεκτικό και διαφοροποιητικό υλικό → Αναπτύσσονται: Clostridium spp, Prevotella intermedia/nigrescens, Fusobacterium necrophorum Clostridium perfringens (+) λεκιθινάση Λευκή, αδιαφανής γύρω και κάτω από την αποικία Fusobacterium necrophorum (+) λιπάση Ιριδίζουσα επιφάνεια

Εργαστηριακή διάγνωση Δείγμα από τραύμα με άσηπτη τεχνική - Gram χρώση (μεικτή λοίμωξη) - καλλιέργεια

Θεραπεία - χειρουργικός καθαρισμός - πενικιλλίνη, μετρονιδαζόλη και αμινογλυκοσίδη (συνύπαρξη εντεροβακτηριακών, Gram-θετικών κόκκων και αναεροβίων κοπράνων)

2. Τροφική δηλητηρίαση Κατανάλωση προβρασμένου κρέατος με θερμοανθεκτικούς σπόρους, οι οποίοι βλάστησαν σε κατάλληλη θερμοκρασία για τον πολλαπλασιασμό του και παραγωγή εντεροτοξίνης στο έντερο Διάγνωση με απομόνωση στελεχών από κόπρανα ασθενών ή από το τρόφιμο Θεραπεία ενυδάτωση χωρίς χορήγηση αντιβιοτικών

C. botulinum Αυστηρώς αναερόβιο, κινητό, παράγει σπόρους υποτελικούς Σαπρόφυτο, ευρέως διαδεδομένο Βέλτιστη θερμοκρασία ανάπτυξης 350C Οι σπόροι αντέχουν στο βρασμό σε νερό (1000C) για αρκετές ώρες Καταστρέφονται από υγρή θερμότητα στους 1200C σε 5 λεπτά

C. botulinum

Clostridium botulinum Βαριά, συχνά θανατηφόρος μορφή τροφικής δηλητηρίασης με νευρολογικά συμπτώματα 7 κύριοι ορότυποι A-G (A,B και E απαντώνται συχνότερα) Προκαλείται από συντηρημένο κρέας, κονσερβοποιημένα προιόντα, μέλι. Η προσχηματισμένη τοξίνη στο τρόφιμο απορροφάται από το γαστρεντερικό Συνδέεται με τις προσυναπτικές νευρικές απολήξεις και αναστέλλει την απελευθέρωση ακετυλοχολίνης

Κλινικές εκδηλώσεις 1-2 μέρες από την πρόσληψη τοξίνης και εμφάνισης συμπτωμάτων Ναυτία και έμετος Προοδευτική χαλαρή παράλυση Αδυναμία και υπνηλία Δυσαρθρία και δυσκαταποσία Δυσπνοια Θάνατος λόγω αναπνευστικής και καρδιακής ανεπάρκειας

C. botulinum Βρεφική αλλαντίαση Περιστατικά βρώσης μελιού

Εργαστηριακή διάγνωση Ανίχνευση μικροοργανισμού ή τοξίνης σε κόπρανα Ανιχνευση τοξίνης σε αίμα, τρόφιμο, εμέσματα ασθενούς

Θεραπεία Απομάκρυνση μη απορροφηθείσας τοξίνης από το στόμαχο Εξουδετέρωσης τοξίνης με αντιορό Ενατική φροντίδα και υποστήριξη ζωτικών λειτουργιών

Actinomyces Actinomyces Israeli– ακτινομυκητίαση Gram (+) αναερόβιο μεγάλου μήκους, διακλαδιζόμενο βακτηρίδιο Μέλος της φυσιολογικής χλωρίδας κυρίως του στόματος, αλλά και το γαστρεντερικό και γεννητικό σύστημα θήλεος Ενδογενής λοίμωξη

Η ακτινομυκητίαση είναι χρόνια κοκκιωματώδης βλάβη, που εξελίσσεται σε πυογόνο φλεγμονή με σχηματισμό αποστημάτων και πυορροούντων συριγγίων Στο πυώδες υλικό του κέντρου της βλάβης ανευρίσκονται πυοσφαίρια και τα χαρακτηριστικά κίτρινο - πορτοκαλί κοκκία θείου που είναι μάζες νηματοειδών βακτηριδίων. Οι λοιμώξεις που προκαλούν είναι ενδογενείς και εμφανίζονται μετά από λύση της συνέχειας του βλεννογόνου της στοματικής κοιλότητας ή τοπική νέκρωση, συνήθως μετά από τραυματισμό ή οδοντικές επεμβάσεις

Μορφές της λοίμωξης Τραχηλοπροσωπική μορφή- συνηθέστερη Σε ασθενείς με φτωχή στοματική υγιεινή Μετά από οδοντιατρική επέμβαση Θωρακική μορφή Προέρχεται συνήθως από εισρόφηση με περιεχόμενο στόματος Ξεκινά από τον πνεύμονα Δημιουργούνται συρίγγια στο θωρακικό τοίχωμα Κοιλιακή- Εντερική μορφή Η λοίμωξη εκδηλώνεται ως ενδοκοιλιακό απόστημα ή μάζα και μπορεί να προσβάλλει κάθε όργανο της κοιλίας Ξεκινά από τη σκωληκοειδή απόφυση ή σπανιότερα από εκκολπώματα του παχέος εντέρου Πυελική μορφή Οφείλεται στην τοποθέτηση ενδομητρικών αντισυλληπτικών συσκευών. Ο τύπος του σπειράματος και η παρατεταμένη παραμονή του ενέχονται στην εκδήλωση. Η λοίμωξη εξαπλώνεται ως ενδομητρίτιδα, σαλπιγγίτιδα και πυελική φλεγμονή με αποστήματα

Διάγνωση Η λήψη των δειγμάτων πρέπει να γίνεται με προσοχή για αποφυγή επιμόλυνσης από ακτινομύκητες που φυσιολογικά βρίσκονται στις βλεννογονικές επιφάνειες. Μικροσκοπική εξέταση κοκκίων θείου ή πύου για ανεύρεση χαρακτηριστικών βακτηριδίων Καλλιέργεια σε κατάλληλα θρεπτικά υλικά , και ταυτοποίηση αποικιών με μορφολογία «γομφίου»

Θεραπεία Η χειρουργική εξαίρεση της βλάβης Η θεραπεία εκλογής στη θεραπεία της ακτινομυκητίασης είναι θεραπευτικά σχήματα με βάση την πενικιλλίνη

Bacteroides Βacteroides fragilis Φυσιολογική χλωρίδα των βλεννογόνων Gram αρνητικό βακτηρίδιο Συνήθως ανθεκτικότερο στα αντιβιοτικά από τα περισσότερα αναερόβια Συχνό αίτιο ενδοκοιλιακών λοιμώξεων

Bacteroides fragilis

Fusobacterium spp Gram χρώση επιχρίσματος Fusobacterium spp Αποικίζει το βλεννογόνο του ανώτερου αναπνευστικού και γαστρεντερικού συστήματος F. nucleatum, F. necrophorum Λοιμώξεις στοματοφάρυγγα, οδοντικά αποστήματα Νόσος του Vincent: Φαρυγγίτιδα σε παιδιά και νέους. Έλκη που καλύπτονται από καστανό ή φαιό δύσοσμο εξίδρωμα Gram χρώση επιχρίσματος Fusobacterium spp Borrelia spp Πυοσφαίρια Καλ/γεια δεν βοηθάει Διάγνωση με Gram

Fusobacterium