ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ 1. ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ 1. ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΣΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΓΕΥΜΑΤΑ

…εδώ θα κάνουμε ένα ταξίδι μέσα στις γεύσεις των Βυζαντινών …εδώ θα κάνουμε ένα ταξίδι μέσα στις γεύσεις των Βυζαντινών. …θα δούμε τι φαγητά έτρωγαν τόσο οι πλούσιοι όσο κι φτωχοί.

Εισαγωγικές παρατηρήσεις. 1. Αρχικά το τι έτρωγαν οι Βυζαντινοί εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό…  από το που έμεναν, δηλαδή αν ζούσαν κοντά στη θάλασσα ή στην ενδοχώρα.  από το αν ήταν μοναχοί ή ζούσαν στον κόσμο.

Οι μοναχοί είχαν τις παρακάτω διατροφικές συνήθειες. Λαχανικά και ψωμί ήταν η βασική τροφή των μοναχών. Όλα τα γεύματά τους συνόδευε το κρασί. Ωστόσο κάθε ημέρα είχε το δικό της πρόγραμμα: Δευτέρα:λαχανικά ή όσπρια Τρίτη και Πέμπτη: λαχανικά με τυρί και αβγά Τετάρτη και Παρασκευή: αγιοζούμι, δηλαδή μια νερόβραστη νερόσουπα με κρεμμύδι και μπουκίτσες ψωμιού. Σάββατο και Κυριακή: ψάρι φρέσκο Οι μοναχοί έτρωγαν όλοι μαζί σε ειδικό χώρο που ονομαζόταν τράπεζα (τραπεζαρία). Είχε ο καθένας τη δική του θέση. Έτρωγαν αμίλητοι.

 Όσοι ζούσαν στο παλάτι (αυλικοί ή αξιωματούχοι). Τα γεύματα στο παλάτι ήταν πλουσιότατα και εξωτικά. Έβαζαν πολλά μπαχαρικά (πιπέρια, κανέλα, σινάπι, νάρδο, μοσχοκάρυδο, σαφράνι). Χρησιμοποιούσαν τα πλούσια γεύματα κι ως ένα όπλο διπλωματίας για να γοητεύουν τους ξένους απεσταλμένους.

2. Τα μαγειρικά σκεύη που χρησιμοποιούσαν… ήταν πήλινα «τσουκάλια» «σαλτσάρια» ή και χάλκινα… όπως τα «τηγάνια» που είχαν μέσα μία στρώση γυαλιού

3. Τα τραπέζια…

Βρώματα και μαγειρίες… (τροφές και μαγείρεμα) 1. Ο άρτος (το ψωμί) Ήταν η βάση της διατροφής τους. Υπήρχαν και τότε είδη ψωμιού: «αφράτον»:από καθαρό αλεύρι χωρίς πίτουρα. «μέσος άρτος»:αλεύρι ανακατεμένο με άλλα δημητριακά «ρυπαρός»:από κριθάρι ή από πίτουρα Έφτιαχναν και παξιμάδια. Στα χωριά το ψωμί το έψηνε ο καθένας στο σπίτι του, ενώ στις πόλεις το αγόραζαν από τους φούρνους. Το σιτάρι η πρωτεύουσα το προμηθευόταν εμπορικά από άλλες περιοχές, όπως την Αίγυπτο Χρησιμοποιούνταν και στη λατρεία της Εκκλησίας για την τέλεση του Μυστηρίου της Θείας Κοινωνίας. Το «πρόσφορο».

βασιλόπιττα Όταν ο άγιος Βασίλειος ήταν επίσκοπος στην Καισάρεια, τότε ο έπαρχος της περιοχής προσπάθησε να εισπράξει σκληρούς φόρους. Οι κάτοικοι φοβισμένοι ζήτησαν τη βοήθεια του αγίου. Εκείνος ζήτησε να του φέρουν ότι πιο πολύτιμο είχαν και αφού μαζευτούν να πάνε όλοι μαζί στον έπαρχο. Έτσι κι έγινε. Ο έπαρχος βλέποντας τελικά τη δυστυχία του πλήθους φιλοτιμήθηκε από τα γεμάτα αγάπη λόγια του αγίου και καταπραϋνθηκε αποσύροντας το φόρο. Η χαρά των ανθρώπων ήταν μεγάλη, αλλά δεν μπορούσαν πολλοί πλέον να ξεχωρίσουν τα δικά τους αντικείμενα από των άλλων. Πολλά ήταν ίδια. Τότε ο άγιος σκέφθηκε έναν θαυμαστό τρόπο για να τα μοιραστούν πάλι πίσω. Διέταξε να κατασκευάσουν το βράδυ του Σαββάτου «πλακούντια», δηλαδή μικρές πίττες και μέσα στο καθένα να βάλουν από ένα αντικείμενο. Την Κυριακή το πρωί μοίρασε από ένα στον κάθε χριστιανό. Τι θαύμα! Μέσα στο πλακούντιό του ο καθένας βρήκε ότι είχε προσφέρει~ Από τότε λέει η παράδοση ότι στη γιορτή του Αγίου Βασιλείου κάνουμε κι εμείς πίττες και βάζουμε μέσα νομίσματα. έθιμα

2. Το γάλα και το τυρί Τα πουλούσαν συνήθως οι «οξυγαλατάδες». Περίφημο ήταν το «φλάχικο τυρίτσι». Κατά τα άλλα δε διέφεραν από τις σημερινές συνήθειες…

Ήταν συνηθισμένη τροφή και κυρίως νηστίσιμη. 3. Η ελιά και το λάδι Ήταν συνηθισμένη τροφή και κυρίως νηστίσιμη. Γνωστές ήταν: οι «θλαστές» ελιές (τσακισμένες) οι «δρουπάτες» ελιές (θρούμπες) Συνταγή Βυζαντινών «Μυττωτόν» Λιανίστε αρκετές σκελίδες σκόρδο και αναμείξτε με λάδι και πολτό μαύρης ελιάς. «… οι ελιές δεν ευδοκιμούν πέρα από τα τριακόσια στάδια (55.500 μέτρα) από τη θάλασσα, γι’ αυτό και τα μέρη που βρίσκονται μακρύτερα δεν έχουν ελαιώνες» (Συμεών ο Σήθ, 11ος αιώνας) Το λάδι το χρησιμοποιούσαν οι Βυζαντινοί και για ν’ ανάβουν το καντήλι τους…

4. Ψάρι και θαλασσινά το ψάρεμα… Οι βυζαντινοί στα βαθιά νερά ψάρευαν με ειδικό δίχτυ, το «γρίπο». το ψάρεμα… «Μόλις άρχιζε να σκοτεινιάζει, οι ψαράδες έμπαιναν στις βάρκες τους κι άναβαν ένα δαδί, που η άκρη του ήταν βουτηγμένη στο ρετσίνι. Το φως της δάδας τραβούσε τα ψάρια, που μαζεύονταν γύρω από τη βάρκα. Τότε οι ψαράδες έσκυβαν και τα χτυπούσαν με το καμάκι…» (Οππιανός, Αλιευτικά, 3ος αιώνας μ.Χ.) Στην κεντρική ψαραγορά της Κωνσταντινούπολης έβρισκες ότι ήθελες: συναγρίδες, μπαρμπούνια, φαγκριά, ροφούς, καλκάνια, κέφαλους, αθερίνα, σαρδέλες αλλά και μύδια, στρείδια, χταπόδια, σουπιές…ιδιαίτερα γνωστή ήταν η παλαμίδα και η παστή λακέρδα… Τα ψάρια τα έτρωγαν είτε «έκζεστα», βραστά είτε «οφτά», ψητά είτε «τηγάνου», τηγανιτά

5. Κρέας και πουλερικά Το κρέας δεν αποτελούσε καθημερινή τροφή των Βυζαντινών, γιατί δεν ήταν μόνο ακριβό αλλά κι απαγορευόταν τον περισσότερο καιρό λόγω των νηστειών. Συνήθως δεν το κατανάλωναν αμέσως μετά τη σφαγή του ζώου, αλλά το πάστωναν ώστε διατηρούνταν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Συχνότερα έτρωγαν το κρέας πουλερικών…χήνες, πάπιες περιστέρια, κοτσύφια, τσίχλες ήταν η αγαπητή τους τροφή. Πολυτελή ωστόσο τροφή αποτελούσαν οι νοστιμότατοι φασιανοί και τα παγώνια

6. Όσπρια και λαχανικά Έτρωγαν τα πάντα που είναι σήμερα γνωστά κι επειδή ήταν φθηνά, θρεπτικά και νηστίσιμα δεν έλειπαν ούτε κι από τα πιο φτωχικά τραπέζια. Απ’ τα λαχανικά γινόταν μεγάλη κατανάλωση σε χόρτα και βολβούς, ενώ έφτιαχναν και πολλά τουρσιά. η ντομάτα και η πατάτα ήταν άγνωστα στους Βυζαντινούς

7. Αυγά η αγαπημένη συνταγή των Βυζαντινών… Σφουγγάτον Τρίβετε ένα κρεμμύδι και το τσιγαρίζετε. Προσθέτετε μυρωδικά και τέλος τα αυγά, χτυπημένα ή ολόκληρα (μάτια)

8. Κρασί Παράγονταν εξαίρετης ποιότητας κρασιά. Ανεξάρτητα όμως από την ποιότητα, το καθένα ήταν γνωστό με το όνομα της προέλευσής του. Κατανάλωναν εκτός από οινοπνευματώδη και άλλα ποτά, όπως τα: «εύκρατον»= ζεστός ζωμός από πιπέρι, κύμινο και γλυκάνισο «θασσόρροφον»= εκχύλισμα αμυγδάλων Θάσου «μελίγαλα» & «ροδόμελι» Το κρασί δεν ήταν γι’ αυτούς μόνο απόλαυση αλλά και συμπλήρωμα διατροφής «Όταν ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο, σκέφθηκε να ρωτήσει την επόμενη ημέρα όλα τα ζώα πως τους φαίνεται η πλάση κι αν βρίσκουν κάποιο ελάττωμα να του το πουν για να το διορθώσει. Το έμαθε ο διάβολος και βρίσκει μονομιάς τον πετεινό και το γουρούνι και τους λέει: «σας φαίνεται καλός ο κόσμος; Ναι, αλλά δεν προσέξατε ότι του λείπει ένα φυτό χαμηλό, με πολλές ρόγες γλυκές κολλημένες σ’ ένα τσαμπί που το λένε σταφύλι. Πίνετε και ζουλιστό κι είναι ακόμη πιο γλυκό. Αύριο λοιπόν όταν σας ρωτήσει ο θρύλοι Θεός τη γνώμη σας για τον κόσμο να του το πείτε». Την άλλη μέρα καλεί ο Θεός τα ζώα και τα ρωτά ζητώντας τη γνώμη τους. Όλα τα ζώα απάντησαν «πολύ καλός». Πρόσεξε όμως ότι ο πετεινός και το γουρούνι κάθονταν παράμερα συλλογισμένα και τα ρωτά κι αυτά πως τους μοιάζει ο κόσμος. Κι εκείνα απάντησαν ότι ήταν μεν καλός, αλλά του έλειπε ένα μικρό δεντράκι με στρόγγυλες ρόγες που τις στύβουν και φτιάχνουν το κρασί. Τότε ο Θεός αμέσως είπε: «Γεννηθήτω άμπελος και κλήμα. Όποιος δεν πιεί καθόλου να ‘χει την κατάρα μου! Όποιος όμως παραπιεί να κάνει του πετεινού τα μυαλά και του γουρουνιού τη μούρη»! (Το λαλουσάκι, εφημερίδα ΜΟΥΣΕΙΟυ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ, τεύχη 149-150, σελ.5)

9. Γλυκά Γλυκό του κουταλιού Τριαντάφυλλο (Ροδοζάχαρη) πολλές και αγαπημένες συνταγές… αλλά η πιο διαχρονική??? Γλυκό του κουταλιού Τριαντάφυλλο (Ροδοζάχαρη) Υλικά * 100 γρ. τριαντάφυλλα για γλυκό * 1 κιλό ζάχαρη * χυμό από 2,5 λεμόνια Εκτέλεση Κόβουμε με το ψαλίδι την άσπρη βάση από τα πέταλα. Τρίβουμε τα φύλλα με το χυμό από 2,5 λεμόνια μέσα σε γυάλινο βαθύ πιάτο, μέχρι να μαραθούν. Τα στύβουμε με τη χούφτα μας. Το χυμό που κατασταλάζει τον ρίχνουμε στην κατσαρόλα με τη ζάχαρη. Προσθέτουμε ένα ποτήρι νερό και βράζουμε τη ζάχαρη μέχρι να δέσει. Τότε ρίχνουμε τα πέταλα και τα ανακατεύουμε. Όταν δέσει το γλυκό το κατεβάζουμε από τη φωτιά προσέχοντας να διατηρήσει το ρουμπινένιο του χρώμα! Καλή επιτυχία! (Πολίτικη Κουζίνα, παράδοση αιώνων, εκδ. Αστερισμός, Αθήνα 1994, σελ.256)