ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ Χρήστος Ν. Χριστόπουλος, MD Ακτινοθεραπευτής - Ογκολόγος Ογκολογική Νοσηλευτική ΑΤΕΙ Πάτρας 2009

ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ Ο θάνατος απασχολεί τη βιβλιογραφία πολύ λιγότερο από όσο θα έπρεπε. Στοιχεία Ευρωπαϊκής Ένωσης δεκαετίας 80: Θάνατοι από καρκίνο 726.444 ή 22,2% Την ίδια χρονιά στην Ελλάδα, σύνολο θανάτων 86.349: Θάνατοι από καρκίνο 17.035 ή 19,7% Αρχές δεκαετίας 90: Θάνατοι από καρκίνο 22% επί του συνόλου των θανάτων Δεύτερη αιτία θανάτου μετά τα καρδιοαγγειακά Από τους θανάτους από καρκίνο 28% οφειλόταν στον καρκίνο του πνεύμονα! Υπολογίζεται ότι τις πρωτες δεκαετίες του 21oυ αιώνα οι θάνατοι από καρκίνο θα ξεπεράσουν τους καρδιοαγγειακούς θανάτους

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ Αύξηση ενδιαφέροντος για τη μελέτη του τέλους της ζωής Εξέταση με πολυεπιστημονική και διαπολιτισμική προσέγγιση. Για τη δική του ψυχική ομοιόσταση ο γιατρός και ο νοσηλευτής πρέπει να κατανοήσουν ότι ο θάνατος είναι υποχρεωτικό συμπλήρωμα της ζωής και όχι προσωπική ήττα. Επίπεδα μελέτης του θανάτου: απρόσωπο (εγώ και ο θάνατος, αόριστα) διαπροσωπικό (εγώ και ο θάνατος του άλλου) ενδοπροσωπικό (εγώ και ο δικός μου θάνατος)

Σύνδρομο τελικού σταδίου Για να χαρακτηρισθεί η κατάσταση του καρκινοπαθούς ως σύνδρομο τελικού σταδίου πρέπει να εκπληρώνονται οι παρακάτω προϋποθέσεις: Προοδευτική εξέλιξη του αιτιολογικού παράγοντα Η επιβίωση να υπολογίζεται σε μέρες ή εβδομάδες Να υπάρχει έκπτωση της λειτουργίας ενός ή περισσοτέρων οργάνων Να έχουν αποτύχει όλες οι αποδεκτές θεραπευτικές μέθοδοι Να μην υπάρχει προς εφαρμογήν άλλη δοκιμασμένη ή πειραματική θεραπεία Να εμφανίζονται προοδευτικώς μη ανατάξιμες επιπλοκές

Κύρια συμπτώματα ασθενών τελικού σταδίου Δύσπνοια 21% Διάρροιες 6% Δυσκοιλιότητα 41% Ναυτία 28% Επώδυνες κατακλίσεις 12% Ξηρό, επώδυνο στόμα 5% Πόνος 75% Κατάθλιψη 46% Έμετοι 24% Δυσφαγία 10% Αδυναμία 71% Ανορεξία 38%

Συναισθηματική κατάσταση Νιώθει το θάνατο να έρχεται, ακόμα και όταν κανείς δεν του μιλά γι' αυτόν. Τον νιώθει από τα μηνύματα του σώματος του, την εξάντληση, τη αδυναμία, την ανορεξία. Φόβος: φυσικός και μεταφυσικός – ο πρώτος για τον πόνο, την επιδείνωση των συμπτωμάτων, την εξάρτηση από άλλους. Άγχος από αισθήματα αποχωρισμού, απραγματοποίητους στόχους, εκκρεμότητες, ενοχές. Ο δεύτερος, μεταφυσικός φόβος, για το μεγάλο άγνωστο που ακολουθεί με όλα τα εδραιωμένα μέσα μας στερεότυπα.

Μεταβολές στις συνθήκες του θανάτου Είναι αποτέλεσμα των κοινωνικών μεταβολών. Θάνατος στην παραδοσιακή κοινωνία Θάνατος στη σύγχρονη κοινωνία: Πλήρης ιατρικοποίηση Φροντίδα του νεκρού. 1956 Θάνατοι στο νοσοκομείο 17% 1977 Θάνατοι στο νοσοκομείο 40% 2006 Θάνατοι στο νοσοκομείο ± 80% (;)

Στάσεις και αντιδράσεις γιατρών -νοσηλευτών Δείχνει την αδυναμία των επαγγελματιών να αντιμετωπίσουν το βιολογικό πρόβλημα. Ακυρώνει το θεραπευτικό ρόλο. Τους φέρνει σε αδυναμία και τους καθιστά από ελέγχοντες ελεγχόμενους (αμφισβήτηση ρόλου). Οδηγεί σε αποστασιοποίηση ή επιθετική διάθεση. Λόγοι: Εκπαίδευση, καλλιέργεια ρόλου θεραπευτή, προσωπικοί φόβοι, φόβος αμφισβήτησης ή/και επιθετικής αντιμετώπισης, προβολή φόβου του θανάτου κλπ.

Στάσεις και αντιδράσεις συγγενών Το σπουδαιότερο υποστηρικτικό σύστημα παραμένει η οικογένεια. Μπροστά στο θάνατο ποικίλες αντιδράσεις από την υπερπροστασία μέχρι την πλήρη απόρριψη του θνήσκοντος. Εχθρότητα προς τον κομιστή της είδησης Αυτοκτονία σε καρκινοπαθείς: από τις σπάνιες αιτίες θανάτου. • Σε διάφορες χώρες (ΗΠΑ, Φιλανδία, Σουηδία κλπ) η αναλογία είναι όση στο γενικό πληθυσμό ή ελάχιστα μεγαλύτερη και αυτό μάλλον κατά τη διάγνωση και όχι κατά το τελικό στάδιο

Ευθανασία Όλες αυτές οι συνθήκες θέτουν τον ασθενή σε δραματική θέση και οδηγούν τη σκέψη του σε περίεργους δρόμους που παρακάμπτουν το αφόρητο άγχος της παρούσας κατάστασης. Τότε είναι που σκέφτεται την αυτοκτονία, τη ευθανασία ή την υποβοηθούμενη αυτοκτονία.