Ρίκα Δεληγιαννίδου Νίκος Κ. Μπάρκας e-mail : nbarkas@arch.duth.gr ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Δ.Π.Θ. ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑ : ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Ι - κτίριο και υλικά 6. Ανελκυστήρες, ράμπες Διδάσκοντες Ρίκα Δεληγιαννίδου Νίκος Κ. Μπάρκας e-mail : nbarkas@arch.duth.gr Οι σημειώσεις βρίσκονται αναρτημένες στην ιστοσελίδα : http : // eclass.duth.gr ΤΜD127 1

Νικόλας Ανδρικόπουλος Από το παραμύθι Δύο παπούτσια με καρότσι Εικονογράφηση : Νικόλας Ανδρικόπουλος Από το παραμύθι Δύο παπούτσια με καρότσι 2

ΑΝΕΛΚΥΣΤΗΡΕΣ 4

ΑΝΕΛΚΥΣΤΗΡΕΣ Η ανάγκη για ευκολότερη ανάβαση οδήγησε στην αναζήτηση μέσων ανύψωσης ανθρώπων και αντικειμένων. Τα πρώτα δείγματα τα έχουμε από το τέλος του περασμένου αιώνα. Σήμερα οι ανελκυστήρες είναι το πρωτεύον μέσο κατακόρυφης επικοινωνίας στα κτίρια, περιορίζοντας τη λειτουργία της σκάλας ως μέσο διαφυγής. Η κυκλοφοριακή μελέτη Ειδικά στα ψηλά κτίρια, με μεγάλη διακίνηση, η κυκλοφοριακή μελέτη είναι απαραίτητη για να προσδιοριστούν τα κριτήρια που θα καθορίσουν: το πλήθος των ανελκυστήρων, το μέγεθος και τη χωρητικότητά τους την ταχύτητα τους, ανάλογα με τη χρήση το ηλεκτρομηχνολογικό σύστημα λειτουργίας, ανάλογα με τη χρήση τις διαστάσεις και τη θέση στην κάτοψη Στόχος η μείωση αναμονής του κοινού και η επιλογή του κατάλληλου αριθμού ανελκυστήρων.

Σε κτίρια γραφείων δεν πρέπει να ξεπερνά τα 30sec. Κατά την κυκλοφοριακή μελέτη υπολογίζονται κάποιες χαρακτηριστικές σταθερές. Η πεντάλεπτη αιχμή κυκλοφορίας, δηλαδή οι ώρες που πραγματοποιείται μαζική άφιξη πλήθους. Η ικανότητα μεταφοράς, δηλαδή ο αριθμός των ατόμων που εξυπηρετούνται κατά την πεντάλεπτη αιχμή κυκλοφορίας. Αριθμός ατόμων ανά διαδρομή * 300 sec /χρόνος μιας ολόκληρης διαδρομής = 5λεπτη ικανότητα Ο χρόνος αναμονής, δηλαδή ο χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ της αναχώρησης δύο ανελκυστήρων. Σε κτίρια γραφείων δεν πρέπει να ξεπερνά τα 30sec. Χρόνος μιας πλήρους διαδρομής (1ανελκ) / πλήθος ανελκυστήρων πυρήνα = χρόνος αναμονής

Ο θάλαμος του ανελκυστήρα Οι ανελκυστήρες προσώπων τοποθετούνται σε στρατηγικά σημεία, κοντά στην κύρια είσοδο / στο κλιμακοστάσιο, με κατάλληλη σήμανση. Οι ανελκυστήρες προσώπων πρέπει να είναι προσβάσιμοι σε ΑΜΕΑ (τουλάχιστον ο ένας, σε κτίρια με δύο ή περισσότερους ανελκυστήρες) Ο θάλαμος του ανελκυστήρα Ελάχιστες εσωτερικές διαστάσεις θαλάμου 1.10x1.40m. Η είσοδος πρέπει να γίνεται από τη μικρότερη πλευρά (1.10m) του θαλάμου. Σε περιπτώσεις απαίτησης στροφής του αμαξιδίου κατά 180°, διαστάσεις θαλάμου 1.50 * 1.50m Σε περιπτώσεις όπου η είσοδος και έξοδος γίνεται υπό γωνία 45° και από δύο πόρτες, min διαστάσεις 1.40 * 1.40m. Σε κτίρια >3 ορόφους είναι προτιμότερο ο ανελκυστήρας να έχει διαστάσεις 1.10 * 2.20m για να δέχεται και φορείο. Τα εσωτερικά τοιχώματα πρέπει να είναι αντοχής (μη ανακλαστικό υλικό), με χρωματική αντίθεση από το δάπεδο. Περιμετρικά στα τοιχώματα τοποθετείται χειρολισθήρας εντόνου χρώματος (+0.90m από το δάπεδο) και αναδιπλούμενο κάθισμα. Δάπεδο αντιολισθηρό και λείο ώστε να διευκολύνει τους ελιγμούς του αμαξιδίου (να αποφεύγονται χαλιά / μοκέτες). Φωτισμός στο δάπεδο 50 - 75 lux, κάθετος και ομοιόμορφα κατανεμημένος. Καθρέπτης για χρήστες αμαξιδίων (όταν δεν υπάρχει χώρος για περιστροφή) τοποθετημένος απέναντι από την πόρτα (από +0.70 έως 2.00m από το δάπεδο). 7

8

9

10

Τα κατασκευαστικά στοιχεία του ανελκυστήρα είναι: το φρέαρ διαδρομής, εντός του οποίου κινείται ο ανελκυστήρας. Πρέπει να κατασκευάζεται από υλικά άκαυστα. ο θάλαμος, μέσα στον οποίο μεταφέρονται άτομα και φορτία. Οι διαστάσεις του επιβάλλονται από τους κανονισμούς. Δύο οι περισσότεροι θάλαμοι, μπορούν να τοποθετηθούν σε κοινό φρέαρ με διαχωριστικό πλέγμα μεταξύ τους. Όλη η κατασκευή του θαλάμου στερεώνεται σε μια πλαισιωτή σιδερένια κατασκευή το φορείο. το μηχανοστάσιο, μέσα στο οποίο τοποθετούνται οι Η/Μ εγκαταστάσεις του ανελκυστήρα. Πρέπει να είναι προσπελάσιμο, να αερίζεται, να έχει διαστάσεις σύμφωνα με τον κανονισμό. το τροχαλιοστάσιο, είναι απαραίτητο όταν οι τροχαλίες αλλαγής διεύθυνσης των συρματόσχοινων βρίσκονται έξω από το μηχανοστάσιο. Οι διαστάσεις του καθορίζονται από κανονισμούς.

Ασφάλεια ανελκυστήρων Κίνηση ανελκυστήρων Η κίνηση των ανελκυστήρων πρέπει να είναι ομαλή (χωρίς απότομες επιταχύνσεις και επιβραδύνσεις). Δεν πρέπει να υπάρχει διαφορά στάθμης μεταξύ των δαπέδων θαλάμου / ορόφου > 2cm. Δεν πρέπει να υπάρχει κενό μεταξύ των δαπέδων θαλάμου / ορόφου > 2cm. Σε περίπτωση διακοπής της παροχής ρεύματος (εφόσον δεν υπάρχει εφεδρική παροχή), πρέπει ο ανελκυστήρας να κινηθεί μέχρι τον αμέσως κατώτερο όροφο. Ασφάλεια ανελκυστήρων Σε κτίρια συνάθροισης κοινού, τουλάχιστον ένας ανελκυστήρας (για ΑΜΕΑ) διαθέτει εφεδρικό δίκτυο παροχής ηλεκτρικού ρεύματος (κατά προτίμηση Η/Ζ, ηλεκτροπαραγωγό ζεύγος). Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης οι ΑΜΕΑ χρησιμοποιήσουν αυτόν τον ανελκυστήρα κατά προτεραιότητα.  Πλήρης πυροπροστασία του μηχανοστασίου και του φρεατίου. -πυροδιαμερίσματα στα πλατύσκαλα, χρήση πυράντοχων υλικών, -τοίχοι και/ή διαφράγματα με δείκτη πυραντίστασης min 2h, -ανεξάρτητος εξαερισμός, -σύστημα αυτόματης πυρανίχνευσης και πυρόσβεσης στο φρέαρ, στο μηχανοστάσιο, στο τροχαλιοστάσιο και στον ηλεκτρικό εξοπλισμό. 12

Οι πόρτες min καθαρό άνοιγμα της πόρτας 0.85m. σε κτίρια με αποκλειστική χρήση κατοικίας οι πόρτες του φρέατος δύνανται να είναι και ανοιγόμενες για συνάθροιση κοινού οι πόρτες του φρέατος πρέπει να είναι αυτόματες συρόμενες. ταχύτητα αυτόματου κλεισίματος της πόρτας < 0.30 m/sec (χρόνος αναμονής <6 sec). φωτοκύτταρο τοποθετημένο χαμηλά και μηχανισμός ασφαλείας για αυτόματο άνοιγμα σε περίπτωση οποιασδήποτε αντίστασης. 13

Ο χώρος μπροστά από τον ανελκυστήρα απόσταση min 1,5m μεταξύ της πόρτας και του απέναντι τοίχου, σκάλας ή εμποδίου. ικανός χώρος για κίνηση και ελιγμό αμαξιδίου δεξιά ή αριστερά από τη πόρτα. η πόρτα ή το πλαίσιο της σε έντονη χρωματική αντίθεση με τον τοίχο. στο δάπεδο, μπροστά στην είσοδο του ανελκυστήρα, ανάγλυφη προειδοποίηση έντονου χρώματος για τυφλούς και άτομα με προβλήματα όρασης (επικάλυψη δαπέδου με σχέδια, σε χρωματική αντίθεση με τους τοίχους). άπλετος φωτισμός του χώρου. η είσοδος επισημαίνεται με το σύμβολο του ανελκυστήρα (για εξυπηρέτηση ΑΜΕΑ με το διεθνές σύμβολο πρόσβασης αναπήρων). ο όροφος δηλώνεται στον τοίχο (δίπλα ή πάνω από τους διακόπτες κλίσης) ΚΑΙ απέναντι από την πόρτα (στον τοίχο ή σε πινακίδα) με ανάγλυφους αριθμούς ή γράμματα εντόνου χρώματος. 14

Τα χειριστήρια Όλα τα χειριστήρια βρίσκονται σε ύψος 0.90-1.20m από το δάπεδο (σε χρωματική αντίθεση με το υπόβαθρό τους, τοποθετημένα με λογικό, ενιαίο και τυποποιημένο τρόπο). Οι διακόπτες έχουν πλάτος ή διάμετρο min 25mm, απέχουν μεταξύ τους min 10mm, φωτίζονται από πίσω και φέρουν ανάγλυφη την ένδειξη ή το σύμβολο λειτουργίας τους. Επιθυμητό να τοποθετούνται υπό γωνία προς το τοίχο.  Τα χειριστήρια του θαλάμου τοποθετούνται στο πλευρικό τοίχωμα της πόρτας, σε απόσταση min 0.40m από τον τοίχο της.  Εξοπλισμός με σύστημα κλίσης για κίνδυνο (κατά προτίμηση τηλέφωνο), σε χρωματική αντίθεση με το τοίχωμα. Οδηγίες χρήσης σύντομες και απλές, με ευδιάκριτους ανάγλυφους χαρακτήρες (επαναλαμβάνονται ΚΑΙ σε γραφή Braille).  Τα χειριστήρια εκτός του θαλάμου (κλίσης), τοποθετούνται κοντά στη πόρτα και συνοδεύονται από οδηγίες σε γραφή Braille για την εύρεση των χειριστηρίων εντός του θαλάμου. 15

Ενδείξεις κίνησης και θέσης Όταν εγκαθίστανται ανελκυστήρες σε κτίρια συνάθροισης κοινού, απαιτείται μελέτη σήμανσης για τις ενδείξεις που αφορούν τις κινήσεις και θέσεις του ανελκυστήρα εντός και εκτός του θαλάμου 16

17

18

Αναβατόριο κλιμάκων Ασφάλεια αναβατορίων τοποθετούνται στις σκάλες και καλύπτουν μικρές / μεγάλες υψομετρικές διαφορές, όπου είναι αδύνατη η εγκατάσταση ανελκυστήρα min διαστάσεις αναβατορίου 0.80 *1.00m (προτιμώμενες 0.90 *1.20m). Όταν η πλατφόρμα διαθέτει και αναδιπλούμενο κάθισμα, το πλάτος της αυξάνει κατά το πάχος του καθίσματος κίνηση από ηλεκτρικό κινητήρα, με σύστημα ασφαλούς συνέχειας της κίνησης (σε περίπτωση διακοπής της παροχής ρεύματος) ταχύτητα κίνησης 0.05 - 0.1m/sec και ανυψωτική ικανότητα του συστήματος 250Kg. Ασφάλεια αναβατορίων κινητή μπάρα ασφαλείας, για την προστασία του χρήστη κατά την κίνηση, πτερύγια προσαρμοσμένα στην πλατφόρμα, για να διευκολύνουν την πρόσβαση και να εμποδίζουν την κίνηση του αναβατορίου κατά την κίνηση αμαξιδίου, ακινησία του αναβατωρίου όταν οι μπάρες είναι σηκωμένες και τα πτερύγια κατεβασμένα ικανοποιητικός χώρος στις περιοχές πρόσβασης, για προσέγγιση και ελιγμούς αμαξιδίου, min διαστάσεις 1.50 * 1.50m. 19

20

ΡΑΜΠΕΣ 21

Τα λειτουργικά στοιχεία της ράμπας Οι ράμπες ανάλογα με τον τρόπο κατασκευής τους διακρίνονται σε: - μόνιμες, έχουν μόνιμη θέση και μορφή, μπορεί να είναι σταθερές ή κυλιόμενες (ανάλογα με την δυνατότητα κίνησης του δαπέδου τους), - κινητές, παρέχουν την δυνατότητα αλλαγής θέσης ή / και κλίσης, - φορητές, με δυνατότητα εύκολης μεταφοράς από ένα άτομο. Τα λειτουργικά στοιχεία της ράμπας κλίση μήκος, πλάτος πλατύσκαλα σχήμα δάπεδο στοιχεία προστασίας και ασφάλειας του χρήστη 22

Κτιριοδομικός Κανονισμός στην Ελλάδα Μέγιστες επιτρεπόμενες κλίσεις για τις ράμπες πεζών (πλην ειδικών διατάξεων) : ≤10% στα κτίρια με χρήση υγείας ή κοινωνικής πρόνοιας ≤12,5% (1:8) σε όλα τα άλλα κτίρια, Οι ράμπες πρέπει να είναι ευθύγραμμες. Αλλαγές κατεύθυνσης επιτρέπονται μόνο με παρεμβολή οριζόντιου τμήματος, Για κλίση > 6% παρεμβάλλονται οριζόντια τμήματα μήκους 1,50m : - σε τέτοια θέση, ώστε κλάδος ράμπας να μην έχει υψομετρική διαφορά >1,80m - μεταξύ οποιασδήποτε πόρτας και της αρχής / του τέλους της ράμπας. Κατ' εξαίρεση, σε χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων επιτρέπεται οι ράμπες των πεζών (τα πεζοδρόμια) να ακολουθούν την οποιαδήποτε μορφή και κλίση που έχουν οι αντίστοιχες ράμπες αυτοκινήτων. Η κλίση για κάθε κλάδο ράμπας μεταξύ διαδοχικών οριζόντιων τμημάτων πρέπει να είναι σταθερή. Οι ράμπες και τα συνεχόμενα οριζόντια τμήματα πρέπει να έχουν επιφάνεια επίπεδη, ομαλή, συνεχή και μη ολισθηρή. Οι παραπάνω διατάξεις δεν είναι υποχρεωτικές για ράμπες ειδικών κτιρίων (αποκλειστικά για κτίρια αποθήκευσης ή βιομηχανικές ή βιοτεχνικές δραστηριότητες), εφόσον δεν έχουν υπολογισθεί για τη διαφυγή ατόμων σε περίπτωση κινδύνου. Στις περιπτώσεις που επιβάλλεται η κατασκευή ράμπας μήκους >10m για τη σύνδεση της στάθμης του πεζοδρομίου με τη στάθμη του ανελκυστήρα, επιβάλλεται η ύπαρξη οριζόντιου πλατύσκαλου min μήκους 1,60m. 23

Η κλίση Η κλίση είναι το κυριότερο στοιχείο της ράμπας και καθορίζει την άνεση / ασφάλεια του χρήστη. Η κλίση της ράμπας κυμαίνεται από 0% (ιδανικό) έως 10% (μέγιστο) 24

Το μήκος Είναι το συνολικό μήκος της ράμπας για να ολοκληρωθεί η μετάβαση από το ένα επίπεδο στο άλλο. Σε περίπτωση μήκους > 10m, επιβάλλεται πλατύσκαλο μήκους 1,5m και πλάτους ≥ του πλάτους της ράμπας. Το πλάτος Το πλάτος της ράμπας επηρεάζει επίσης την άνεση και την ασφάλεια κίνησης. Συνιστώμενο ελεύθερο πλάτος ράμπας (μεταξύ των περιζωμάτων) 1,30m. Σε περίπτωση διασταύρωσης δύο αμαξιδίων επιβάλλεται πλάτος ράμπας 1,70m. Σε περίπτωση κατοικιών, ανεκτό πλάτος 0,90m. 25

Τα πλατύσκαλα Στην αρχή / το τέλος της ράμπας και για κάθε 10m μήκους επιβάλλεται να κατασκευάζονται πλατύσκαλα. Σε περίπτωση αλλαγής διεύθυνσης, τα πλατύσκαλα πρέπει να εξασφαλίσουν τη δυνατότητα στροφής σε (ελεύθερος χώρος διαμέτρου 1,50m). Το σχήμα Το σχήμα της ράμπας καθορίζεται ανάλογα με τις σχεδιαστικές και της αισθητικές απαιτήσεις (ευθύγραμμο, τεθλασμένο, καμπύλο ή συνδυασμός τους). 26

Το δάπεδο Δάπεδο είναι η επιφάνεια κίνησης της ράμπας. Η επιλογή του υλικού επίστρωσης διευκολύνει την κίνηση των αμαξιδίων και των ατόμων με μπαστούνια, πατερίτσες κλπ(ομοιογενές, σταθερό και αντιολισθητικό, με αντοχή στη χρήση, με αντοχή στις καιρικές συνθήκες για εξωτερικές ράμπες). Υλικό μικρής αντανακλαστικότητας, με ευκολία στη συντήρηση και στον καθαρισμό. 27

Στοιχεία προστασίας και ασφάλειας του χρήστη το στηθαίο ή κιγκλίδωμα ο χειρολισθήρας περίζωμα (σουβατεπί) σήμανση Στηθαίο ή κιγκλίδωμα Βασικά χαρακτηριστικά τους το ύψος και η κατασκευή, με σκοπό να προστατεύουν το χρήστη από πιθανή πτώση και να παρέχουν τη δυνατότητα τοποθέτησης του χειρολισθήρα σε σωστό ύψος (+90cm). Ο χειρολισθήρας Βοηθά στη συγκράτηση του χρήστη και επιλέγεται με βάση το υλικό, τη μορφή και την αγκύρωσή του. Το υλικό πρέπει να έχει λεία και ευχάριστη υφή (ώστε να μην τραυματίζει τα δάκτυλα του χρήστη) και να διευκολύνει τη συνεχή ολίσθηση της παλάμης πάνω του. Η μορφή πρέπει να εξασφαλίζει την ασφαλή και άνετη λαβή της παλάμης του χρήστη (στρογγυλή ή στρογγυλεμένη διατομή, min Φ 4-5cm στο τμήμα της χρήσης). 28

Η αγκύρωση του χειρολισθήρα μπορεί να γίνει - επί του στηθαίου (διάκενο μεταξύ χειρολισθήρα και στέψης στηθαίου 5-15cm) στην εσωτερική πλευρά του (ελεύθερη απόσταση του χειρολισθήρα από την τελική επιφάνεια του στηθαίου ή τοίχου 4,5-5cm) επί τοίχου (όπως παραπάνω) Συνιστάται η τοποθέτηση πάντα δύο συνεχών χειρολισθήρων και από τις δύο πλευρές της ράμπας (+0.90 και +0,70m από το δάπεδο), ώστε να διευκολύνονται και χρήστες (παιδιά, άτομα μικρού ύψους, χρήστες αμαξιδίου). Εάν οι χειρολισθήρες πρόκειται να χρησιμοποιηθούν ως βοηθητικά μέσα για έλξη, τότε ενδείκνυται η ελεύθερη απόσταση μεταξύ τους να μην υπερβαίνει τα 0,90m. Τέλος οι χειρολισθήρες πρέπει να προεξέχουν οριζόντια min 30cm (στην αρχή και στο τέλος μιας ράμπας) και να συνεχίζονται στα πλατύσκαλα. 29

Περίζωμα ή σουβατεπί Σήμανση Είναι απαραίτητα σε κάθε περίπτωση ράμπας, ώστε να εμποδίζει τους τροχούς του αμαξιδίου να πλησιάζουν τα κατακόρυφα στοιχεία της ράμπας (κίνδυνος τραυματισμού του χρήστη), αλλά και την εκτροπή του αμαξιδίου. Το ύψος του περιζώματος κυμαίνεται από 5 μέχρι 10cm. Σε περίπτωση κιγκλiδώματος αντί στηθαίου (δηλαδή χωρίς περίζωμα εκατέρωθεν της ράμπας) τοποθετείται οριζόντια μπάρα, σε απόσταση 10cm από το δάπεδο. Σήμανση Όπου υπάρχει ράμπα είναι απαραίτητη η κατάλληλη σημανσή της, ιδίως για τα άτομα με προβλήματα όρασης. Λωρίδες επισήμανσης, κάθετες στον άξονα της κίνησης (πλάτος 0,30-0,60m), διαφορετικής υφής και χρώματος από το δάπεδο της ράμπας τοποθετούνται στην αρχή, στο πέρας και στα σημεία αλλαγής διεύθυνσης της ράμπας. 30

Κυλιόμενες σκάλες - ταινίες μεταφοράς προσώπων Οι κυλιόμενες σκάλες είναι τελείως ακατάλληλες για AMEA Υπό προϋποθέσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τυφλούς και άτομα μειωμένης όρασης. Το ίδιο ισχύει και για τις μεταφορικές ταινίες προσώπων, ιδιαίτερα σε μεγάλες κλίσεις (π.χ. σε πολυκαταστήματα). Μοντέλο Γωνία Κλίσης Πλάτος σκαλοπατιών Ταχύτητα m / sec Υψομ/κή Διαφορά max Otis 506 NCE 35° 800 0,50 6,0 1000 30° 31