Ε.Κ.Π.Α. ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΜΣ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Ε.Κ.Π.Α. ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΜΣ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ «Περιπτώσεις Εγκατάλειψης στη θαλάσσια Ασφάλιση» Μάθημα: Δίκαιο Θαλάσσιας Ασφάλισης Διδάσκοντες: Ε. Κινινή Δ. Χριστοδούλου Αδαμαντία Καραμάνου Λαμπρινή Πλιάτσικα 08.05.2017

Ο θεσμός της Εγκατάλειψης Κύριο χαρακτηριστικό της θαλάσσιας ασφάλισης Σκοπός: α) η ταχεία άρση αβεβαιότητας ως προς την επέλευση ή μη της ασφαλιστικής περίπτωσης. β)η ταχεία εκκαθάριση των σχέσεων ασφαλιστή και ασφαλισμένου στη θαλάσσια ασφάλιση Νομική φύση: Α) μονομερές διαπλαστικό δικαίωμα (ΚΙΝΔ) Β) σύμβαση (ΕμπΝ) Με την εγκατάλειψη η κυριότητα των εγκαταλειπόμενων αντικειμένων (φορτίο, πλοίο) μεταβιβάζεται στον ασφαλιστή. Όσον αφορά στο ναύλο μεταβιβάζεται στον ασφαλιστή η απαίτηση.

Χαρακτηριστικά της Εγκατάλειψης Συρρέει διαζευκτικά με το δικαίωμα ασφαλιστικής αποζημίωσης που ασκείται με την αγωγή ζημιών. Οι σχετικές με την εγκατάλειψη διατάξεις είναι ενδοτικού δικαίου. Ισχύουν για τα πλοία αλλά και κάθε άλλο πλωτό ναυπήγημα (άρθρο 1 παρ.2 ΚΙΝΔ) Αντικείμενο της εγκατάλειψης: πλοίο, φορτίο, ναύλος – ενιαία ρύθμιση στον ΚΙΝΔ (279-288). Άρθρο 286 ΚΙΝΔ: αποκλείεται η εγκατάλειψη ελπιζόμενου κέρδους Περιπτώσεις εγκατάλειψης: αναφέρονται περιοριστικά στο άρθρο 281 ΚΙΝΔ και αφορούν όλες το πλοίο.

1η περίπτωση: 281(α) ΚΙΝΔ Λόγω θαλάσσιου συμβεβηκότος: Α) απώλεια πλοίου Β) ανικανότητα πλοίου προς πλουν Γ) αδυναμία επισκευής πλοίου (αντικειμενική) Απώλεια: υλική καταστροφή πλοίου ή οριστική απώλεια νομής (ΑΚ 981). ΕφΑθ 1760/1981, ΕΝΔ 1928: «απωλεσθέν θεωρείται το πλοίο που δεν χρήζει επισκευής αλλά ανακατασκευής» ΑΠ 1130/ 1975, ΕΝΔ 1976: « ο ασφαλισμένος δύναται να επιλέξει αν τον συμφέρει να ασκήσει αγωγή αποζημιώσεως ή να εγκαταλείψει το πλοίο και να επιδιώξει την καταβολή του ασφαλίσματος της ολικής απώλειας»

2η περίπτωση: 281 (β) Πλοίο που δύναται τεχνικά να επισκευαστεί αλλά: Α) οικονομική αδυναμία επισκευής Τα έξοδα υπερβαίνουν τα ¾ της ασφαλιστικής αξίας (αρχικής)- βάρος απόδειξης: ο ασφαλισμένος. Ως έξοδα νοούνται: η ανέλκυση, η επισκευή, η επαναφορά του πλοίου σε κατάσταση επιτρέπουσα τη ναυσιπλοΐα. (εκτός αν αποκλείονται από τον υπολογισμό με συμφωνία στην ασφ. σύμβαση) Β) τοπική τεχνική αδυναμία επισκευής, όταν σωρευτικά: 1) Αδυναμία μεταφοράς των μέσων επισκευής στον τόπο του ατυχήματος 2) Αδυναμία ρυμούλκησης πλοίου σε κατάλληλο λιμένα Βάρος απόδειξης: ο ασφαλισμένος.

3η περίπτωση: 281 (γ) Δικαίωμα εγκατάλειψης όταν παρέλθουν 3 μήνες από την τελευταία είδηση για το πλοίο, εφόσον είναι μηχανοκίνητο και 5 μήνες εφόσον είναι ιστιοφόρο. Ο κίνδυνος θεωρείται ότι επήλθε την επόμενη μέρα από την τελευταία είδηση (χρόνος αποστολής της είδησης ). Η συμπλήρωση του χρόνου αποτελεί νόμιμο μαχητό τεκμήριο για την απώλεια του πλοίου. Ασφαλιστής: δύναται να ισχυρισθεί και να αποδείξει ότι το ατύχημα έλαβε χώρα πριν αρχίσει ή αφότου είχε λήξει η ασφαλιστική κάλυψη- εκτός αν έχουμε ασφάλιση κατά πλουν.

4η περίπτωση 281 (δ) «το πλοίο αλώθη ή εμποδίσθη κατά διαταγήν ξένης δυνάμεως» Η ασφάλιση πρέπει να καλύπτει πολεμικούς κινδύνους. Άλωση: ολική απώλεια κυριότητας πλοίου Παρεμπόδιση: πρόσκαιρη απώλεια ( λ.χ. επίταξη , αποκλεισμός πλοίου με ουδέτερη σημαία σε λιμένα εμπόλεμου κράτους) Η εμπόδιση πρέπει να γίνεται χάριν ξένου κρατικού συμφέροντος και να συνδέεται με συμβεβηκός πολέμου ή πολεμική πράξη. Δεν περιλαμβάνεται η παρεμπόδιση από (αλλοδαπούς) δανειστές. Η περίπτωση της πειρατείας δεν περιλαμβάνεται στο 281 (δ) αλλά στο 281 (α). Άρθρο 282 ΚΙΝΔ : το δικαίωμα δεν μπορεί να ασκηθεί πριν παρέλθουν τρεις μήνες από την άλωση ή εμπόδιση του 281 (δ).

Προϋποθέσεις Εγκατάλειψης Εγκατάλειψη του πλοίου μόνο αν η βλάβη ή απώλεια οφείλονται σε κίνδυνο που καλύπτεται από την ασφαλιστική σύμβαση – προβάλλεται κατ’ ένσταση από τον ασφαλιστή. Δεν υπάρχει εγκατάλειψη όταν η ζημία προκλήθηκε από ελάττωμα του πλοίου, που προϋπήρχε της ασφαλιστικής συμβάσεως. Εγκατάλειψη φορτίου: δεν απαιτείται να έχει επέλθει ζημία στο φορτίο, αρκεί να συντρέχει περίπτωση εγκατάλειψης πλοίου. Μερική εγκατάλειψη ασφαλισμένων αντικειμένων: δεν αποκλείεται ρητά στον νόμο αλλά αποκλείεται από το σκοπό και τη φύση του δικαιώματος.

Η εγκατάλειψη στο Αγγλικό Δίκαιο Εγκατάλειψη νοείται μόνο όταν υπάρχει τεκμαρτή ολική απώλεια (constructive total loss) Constructive total loss ( τεκμαρτή ολική απώλεια): η οποία μετατρέπεται σε πραγματική ολική απώλεια (actual total loss) όταν ο ασφαλισμένος δίνει ειδοποίηση για την εγκατάλειψη (notice of abandonment)- αλλιώς θεωρείται μερική απώλεια (partial loss) Άρθρο 60 MIA 1906 : προβλέπει όλες τις περιπτώσεις όπου χωρεί εγκατάλειψη πλοίου ή φορτίου- Irvin v Hine (1950) 1 ΚΒ 555 Επιτρέπεται και η εγκατάλειψη φορτίου, εφόσον όμως αυτό υπέστη ζημία – άρθρο 60 iii) MIA 1906

ΜΙΑ 1906 άρθρο 60 παρ.1 Τεκμαρτή ολική απώλεια έχουμε όταν το ασφαλισμένο αντικείμενο εγκαταλείπεται (is reasonably abandoned) επειδή: Α) φαίνεται αναπόφευκτη η πραγματική ολική του απώλεια. Β) τα έξοδα για να αποφευχθεί η πραγματική ολική απώλεια είναι μεγαλύτερα από την αξία του υπό ασφάλιση αντικειμένου. IHC clause 21: τεκμαρτή ολική απώλεια όταν τα έξοδα επισκευής υπερβαίνουν το 80% της αξίας του ασφαλισμένου αντικειμένου. Ο όρος abandonment (=εγκατάλειψη) του MIA 1906 αναφέρεται στην υλική πράξη εγκατάλειψης του ασφαλισθέντος αντικειμένου π.χ. εγκατάλειψη πλοίου από το πλήρωμα.

The Lavington Court (1945) 18 L Rep. 390: “ The word abandonment is used in nearly the same sense as when, according to the law of salvage, the ship is left by master and crew in such a way as to make it a ‘derelict’…. But to constitute the ship a ‘derelict’, it must have been left (a) with that intention; (b) with no intention of returning to her; (c) with no hope of recovering her” “Reasonable abandonment”: εξετάσθηκε αν η εγκατάλειψη του πλοίου από το πλήρωμα κατά τη διάρκεια θαλασσοταραχής ήταν δικαιολογημένη ή όχι, λαμβάνοντας υπόψιν την κατάσταση του πλοίου και την ένταση θαλασσοταραχής. Αν η εγκατάλειψη δεν είναι δικαιολογημένη τότε το πλοίο δεν απώλεσθηκε από θαλάσσιο συμβεβηκός και άρα δεν υπάρχει δικαίωμα εγκατάλειψης στον ασφαλιστή.

ΜΙΑ 1906 άρθρο 60 παρ.2i Όταν ο ασφαλισμένος εξαιτίας ενός κινδύνου που περιγράφεται στην ασφαλιστική σύμβαση χάνει την κατοχή του πλοίου ή του φορτίου και Α) είναι απίθανο να ανακτήσει το πλοίο ή το φορτίo Β) το κόστος ανάκτησης του πλοίου ή του φορτίου θα ξεπερνά την αξία που θα έχουν όταν ανακτηθούν. The Bamburi (1982) 1 L Rep 312: δεν χρειάζεται να υπάρχει πραγματική απώλεια της φυσικής κατοχής, αρκεί ο ασφαλισμένος να μην έχει πλέον τον έλεγχο και την εξουσία να διαθέτει ελεύθερα το υπο ασφάλιση αντικείμενο. The Minden (1942) AC 50: η ανάκτηση του πλοίου ή του φορτίου πρέπει να είναι απίθανη, όχι αβέβαιη (unlikelihood v uncertainty)

ΜΙΑ 1906 άρθρα 60 παρ.2 ii Εγκατάλειψη του πλοίου, λόγω ζημίας αυτού από κάποιον καλυπτόμενο ασφαλιστικό κίνδυνο Η ζημία πρέπει να είναι τέτοια ώστε το κόστος επισκευής της να ξεπερνάει την αξία του πλοίου. (ΙΗC clause 21) Κατά την εκτίμηση του κόστους επισκευής: λαμβάνονται υπόψη το κόστος των μελλοντικών επιχειρήσεων διάσωσης και τυχόν μελλοντικών συνεισφορές από γενική αβαρία, που θα επιβαρύνουν το πλοίο σε περίπτωση επισκευής. Αν το πλοίο δεν μπορεί να επισκευαστεί, υπάρχει πραγματική ολική απώλεια (actual total loss)

ΜΙΑ 1906 άρθρο 60 παρ. 2iii Εγκατάλειψη φορτίου λόγω ζημίας Η ζημία πρέπει να είναι τέτοια ώστε οι δαπάνες αποκατάστασής της και συνέχισης της μεταφοράς του φορτίου στον τόπο προορισμού, θα υπερβαίνουν την αξία των εμπορευμάτων στον τόπο αυτό. Πάντως σε περίπτωση διακοπής του ταξιδιού, η ευθύνη του ασφαλιστή εξακολουθεί μέχρι την άφιξη του φορτίου στον τόπο προορισμού με νέο πλοίο ( άρθρο59)

Loss of adventure British and Foregn Marine Insurance Co Ltd v Snaday & Co (1915) 2KB 781 Όταν λόγω της πρόκλησης κάποιου κινδύνου που καλύπτεται από την ασφαλιστική σύμβαση, το πλοίο και το φορτίο δεν καταφέρνουν να φτάσουν στον προορισμό τους, θεμελιώνεται δικαίωμα εγκατάλειψης. Αυτή η περίπτωση εγκατάλειψης θεμελιώνεται στην ασφάλιση φορτίου ή ναύλου. Δηλαδή το ασφαλιζόμενο συμφέρον στις ανωτέρω ασφαλίσεις δεν είναι μόνο η περιουσία αλλά η εκτέλεση του ταξιδιού. Η ρήτρα “frustration clause” αφαιρεί αυτό το δικαίωμα από τον ασφαλισμένο (όμως δεν καταργεί το δικαίωμα εγκατάλειψης για απώλεια ή ζημία της ασφαλισμένης περιουσίας).

Η εγκατάλειψη στο Αγγλικό Δίκαιο MIA 1906 άρθρο 58: η παρέλευση εύλογου χρόνου χωρίς ειδήσεις για το πλοίο θεωρείται περίπτωση πραγματικής ολικής απώλειας και όχι τεκμαρτής ολικής απώλειας- δεν υπάρχει δικαίωμα εγκατάλειψης. Στο αγγλικό δίκαιο προβλέπεται δυνατότητα ασφάλισης του ελπιζόμενου κέρδους, αλλά θεωρείται actual total loss of the expected profits, άρα ο θεσμός της εγκατάλειψης δεν εφαρμόζεται. H MIA 1906 δεν περιλαμβάνει ειδικές διατάξεις για την εγκατάλειψη του ναύλου, όμως χωρεί δυνατότητα εγκατάλειψης ως constructive total loss, η οποία σχετίζεται με την εγκατάλειψη του πλοίου ή το φορτίου.

Η εγκατάλειψη ναύλου στο Αγγλικό δίκαιο Η θεμελίωση εγκατάλειψης ναύλου είναι αρκετά δύσκολη. Συνήθως ο ναύλος καταβάλλεται κατά την έναρξη του ταξιδιού. Γενικά όταν ασφαλίζεται ο ναύλος και αυτός καταβάλλεται, οι ασφαλιστές δεν φέρουν καμία ευθύνη ακόμη κι αν ο ναύλος που καταβλήθηκε, δεν ήταν αυτός που ευελπιστούσε ο ασφαλισμένος. Everth v. Smith (1814) 2 M & S 278: Όταν μόνο ένα συγκεκριμένο πλοίο είναι ικανό να εκτελέσει το συγκεκριμένο ταξίδι και αυτό δεν καταστεί δυνατό λόγω κάποιου κινδύνου κατά του οποίου έχει ασφαλιστεί, τότε ο εκμεταλλευόμενος το πλοίο έχει δικαίωμα εγκατάλειψης του ασφαλισμένου ναύλου.

Βιβλιογραφία Howard Bennett, Law of Marine Insurance, 2006, Second Edition, Oxford University Press Βασίλειος Δ. Κιάντος, Ασφαλιστικό Δίκαιο, 2003, 8η έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα- Θεσσαλονίκη Κωνσταντίνος Ν. Ρόκας, Η Εγκατάλειψις εν τω θαλασσίω ασαφλιστικό δικαίω, Αθήνα 1951. Δημήτριος Φ. Χριστοδούλου σε Πρακτικά διημερίδας Πανεπιστημίου Αιγαίου - Χίος 12-13 Μαϊου 2006, σελ. 171, 2007, Εκδόσεις Σάκκουλα Γεώργιος Κ. Οικονόμου σε 6ο Διεθνές Συνέδριο Ναυτικού Δικαίου, Τα σύγχρονα προβλήματα της θαλάσσιας ασφάλισης, Πειραιάς 4-6 Οκτωβρίου 2007 , Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα

Σας ευχαριστούμε για την προσοχή!