ΦοιτητΕσ : χαραλαμποσ ζηγρασ, Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ Μαθημα: Κοινωνιογλωσσικες θεωρήσεις για τη γλώσσα και τη διδασκαλία της ΦοιτητΕσ : χαραλαμποσ ζηγρασ, ΔΑΜΑΡΙΣ ΜΠΡΑΟΥΔΑΚΗ Βολοσ , 2017

ΟΡΙΣΜΟΣ Ο όρος «γλώσσα των νέων» δηλώνει το σύνολο των γλωσσικών φαινοµένων που χαρακτηρίζουν την επικοινωνία των νέων µεταξύ τους. Ωστόσο, αυτή δεν αποτελεί αυτοτελές γλωσσικό σύστημα αλλά μία κοινωνιόλεκτο [sociolect]. Η κοινωνική της βάση είναι η «παρέα», το δίκτυο των συνοµηλίκων, επομένως δεν υπάρχει μια ενιαία γλώσσα των νέων, αλλά ένα σύνολο από επιμέρους τρόπους ομιλίας με κοινές τάσεις διαμόρφωσης και κοινά γλωσσικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται υπό ορισμένες συνθήκες επικοινωνίας. μια "κοινωνιόλεκτος" [sociolect], δηλαδή ένας τρόπος ομιλίας με λεξιλογικά, πραγματολογικά και δομικά χαρακτηριστικά που χρησιμοποιείται υπό ορισμένες συνθήκες επικοινωνίας και είναι μέρος της γλωσσικής συνείδησης μιας κοινότητας.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Λεξιλόγιο δεκαετίας ΄80 – χαρακτηρισμός : Διάθεσης : είμαι στα χάι μου, ξεσαλώσαμε Ανθρώπων : τζασμένος, τύπισσα Χαιρετισμοί : πού είσαι ρε μεγάλε Αξιολόγηση : τζάμι, αφασία, πατάτα η φάση Ένα μεγάλο ποσοστό της argo εκείνης της εποχής εισήλθε και στο λεξιλόγιο των νέων αργότερα στις επόμενες γενιές. Κάθε φορά εμπλουτίζεται με νέες λέξεις που δημιουργούνται είτε από άλλες ελληνικές είτε από ξένες λέξεις. Ιστορικά,μορφές νεανικής γλώσσας υπήρχαν ήδη σε προηγούμενους αιώνες. Ωστόσο η γλώσσα των νέων έγινε μαζικό φαινόμενο από τα μεταπολεμικά χρόνια και ιδιαίτερα κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Αυτό ανάγεται στην αυξανόμενη οικονομική και πολιτισμική ανεξαρτησία των νέων στις σύγχρονες κοινωνίες, αλλά και στην κοινή επιρροή από νεανικές κουλτούρες αγγλοαμερικανικής προέλευσης.

ΤΡΟΠΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΝΕΑΝΙΚΟΥ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ Αλλαγή σημασίας (κόκαλο= μεθυσμένος, καρφί= προδότης) Δανεισμός > κατά κύριο λόγο από τα αγγλικά (χάι= κεφάτος, φτιαγμένος, κούλ, τα σιντιά ) 3. Επιλογές προτύπων σχηματισμού λέξεων (πχ το επίθημα –άς για λέξεις με αγγλική βάση όπως γκραφιτάς, μεταλάς κλπ) 4. Τροποποίηση λέξεων χωρίς αλλαγή της βασικής τους σημασίας είτε με : επιθήματα (τσιγάρο >τσιγαριά) σύντμηση (ματσωμένος>ματσό, ντέλο= μοντέλο) μετάθεση φθόγγων ή συλλαβών > ΠΟΔΑΝΑ (στουνιαμπά αντί για μπαστούνια) Η δημιουργία και ανανέωση του νεανικού λεξιλογίου γίνεται με τέσσερις βασικούς τρόπους: α) αλλαγή σημασίας (π.χ. κόκαλο 'μεθυσμένος')· β) δανεισμός, κατά κύριο λόγο από τα αγγλικά (π.χ. χάι 'κεφάτος, φτιαγμένος')· γ) επιλογές προτύπων σχηματισμού λέξεων, π.χ. το επίθημα -άς για κατηγορίες της νεανικής κουλτούρας με αγγλική βάση (γκραφιτάς, σκινάς, μεταλάς, τσοπεράς κ.ά.)

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΕ ΣΗΜΑΣΙΑ & ΣΥΝΤΑΞΗ Νέα απρόσωπα ρήματα (τί παίζει;) Νέα αμετάβατα και μεταβατικά ρήματα (την έκραξε= την κατέκρινε) Ποικίλους ρηματικούς σχηματισμούς (πουλάω μούρη, μένω στην απ’ έξω, κόβω κίνηση) Ρηματικές φράσεις με την προσθήκη μιας αντωνυμίας σε αιτιατική και ταυτόχρονη αλλαγή σημασίας (μου την είπε= με κατέκρινε, δεν την παλεύει= έχει χάσει τα λογικά του, τα είδα όλα= ξαφνιάστηκα)

ΝΕΟΙ & ΕΝΗΛΙΚΟΙ ΟΜΙΛΗΤΕΣ (μελέτες κοινωνιογλωσσολογίας) Νέοι ομιλητές συχνότερη χρήση στοιχείων μη πρότυπης γλώσσας Η διαφορά αυτή ερμηνεύεται ως: 1. ένδειξη γλωσσικής αλλαγής, όταν καινοτομικά φαινόμενα εμφανίζονται συχνότερα στην ομιλία των νέων, 2. φαινόμενο «ηλικιακής διαβάθμισης», όταν στιγματισμένα φαινόμενα είναι συχνότερα στη νεότητα απ’ ό,τι στην ενήλικη ζωή.

Γιατί οι νέοι αναπτύσσουν δικούς τους τρόπους έκφρασης; Γιατί οι νέοι αναπτύσσουν δικούς τους τρόπους έκφρασης; 1. ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΑ Τα κοινωνικά δίκτυα των νέων είναι στενότερα από αυτά των ενηλίκων, γεγονός που εντείνει την πίεση γλωσσικής συμμόρφωσης με την παρέα. Οι συμβάσεις γλωσσικής ευγένειας και απόστασης που απαιτούνται στην ενήλικη ζωή δεν έχουν αναπτυχθεί ακόμη πλήρως κατά την εφηβεία.

2. ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ Νεανική ηλικία > διαμορφώνεται η προσωπική και κοινωνική ταυτότητα. Εφηβεία: Η απόρριψη κατεστημένων τρόπων συμπεριφοράς και ο πειραματισμός με εναλλακτικά μοντέλα Εκφράζονται και γλωσσικά. Με την ιδιαίτερη γλώσσα τους, οι νέοι συμβολίζουν ότι ανήκουν σε μια ηλικία με δικά της ενδιαφέροντα και αξίες, που διαφέρει τόσο από τα παιδικά όσο και από τα ενήλικα χρόνια.

Λειτουργίες της γλώσσας όπως η εκφραστικότητα, η πρωτοτυπία και 3. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΑ Λειτουργίες της γλώσσας όπως η εκφραστικότητα, η πρωτοτυπία και το γλωσσικό παιχνίδι ίσως είναι ισχυρότερες στη νεανική ηλικία απ’ ό,τι στη μετέπειτα ζωή.

Η στάση των νέων και των ενηλίκων ΕΝΗΛΙΚΕΣ Επικριτική στάση + διόρθωση Αντιδράσεις σε υβριστικό λεξιλόγιο (χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι το λεξιλόγιο αυτό έχει συγκεκριμένες λειτουργίες και ότι η συχνότητά του μειώνεται με την είσοδο στην ενήλικη ζωή.) ΝΕΟΙ Προσάπτουν θετικές αξίες (ευθύτητα, αλληλεγγύη) θεωρώντας την ως μια «πράξη ταυτότητας». ΜΕΣΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ Η στάση τους κυμαίνεται ανάμεσα σε: Αποδοχή > «Γλωσσική δημιουργικότητα» Στιγματισμός > «γλωσσική πενία»

Διδακτικές εφαρμογές Υλοποιώντας ενότητες στη γλώσσα με αντικείμενο τη γλώσσα των νέων: Αυτοί βλέπουν τα χαρακτηριστικά, τις λειτουργίες και τις συνθήκες χρήσης του λεξιλογίου τους από μια άλλη οπτική γωνία. συζητιούνται στην τάξη θέματα όπως η γλωσσική ποικιλότητα (κοινωνικές διαφορές στη χρήση της γλώσσας), η γλωσσική νόρμα (τι θεωρείται "σωστό" και "κατάλληλο" σε διάφορες περιστάσεις), η γλωσσική εξέλιξη και αλλαγή.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ

ΠΗΓΕΣ Ανδρουτσόπουλος, Γ.Κ. (1997), Η γλώσσα των νέων σε συγκριτική προοπτική. Ελληνικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά. Ανακτήθηκε από:http://www.komvos.edu.gr/glwssa/odigos/thema_b9/THEMA_ PDF.pdf (τελευταία πρόσβαση: 21/03/2017) •Ανδρουτσόπουλος, Γ.Κ. (1998), Γλώσσα των νέων και γλωσσική αγορά της νεανικής κουλτούρας. Ανακτήθηκε από: http://www.komvos.edu.gr/glwssa/odigos/thema_b9/THEMA_PDF. pdf (τελευταία πρόσβαση: 21/03/2017)