Κεφ. 2. Το νόημα και η εξέλιξη της χριστιανικής λατρείας Με τη λατρεία δείχνουμε την αγάπη μας και την εμπιστοσύνη μας προς τον Θεό. Θεμέλιο της πίστης μας είναι ο σαρκωμένος Χριστός. A. Foulias

Τα χαρακτηριστικά της ορθόδοξης λατρείας είναι: Μυσταγωγική, Αναγωγική, Πνευματική και Λογική. Αρχικά η λατρεία ετελείτο σε ιδιωτικά σπίτια και κατακόμβες. Μετά το 313 μ.Χ που εκδόθηκε το διάταγμα της Ανεξιθρησκίας, άρχισαν να κτίζονται μεγάλοι ναοί, βασιλικές. A. Foulias

Ο χώρος τέλεσης της λατρείας Η λέξη ναός προέρχεται από το ναίω=κατοικώ. Στους πρώτους αιώνες, πριν το διάταγμα των Μεδιολάνων του 313 μ.Χ. δεν κτίζονταν ναοί. Οι πιστοί μαζεύονταν σε σπίτια και κατακόμβες. Ο αρχαιότερος ναός/οικία (Domus ecclesiae) εντοπίστηκε στην πόλη Δούρα-Ευρωπό στη Συρία (3ος αιώνας). Η πόλη της Δούρα-Ευρωπού Η κάτοψη της οικίας στη Δούρα-Ευρωπό, 230 μ.Χ. Ισομετρική κάτοψη της οικίας A. Foulias

Συρία: Πρόσφατες φωτογραφίες από την αρχαία πόλη Δούρα-Ευρωπό Συρία: Πρόσφατες φωτογραφίες από την αρχαία πόλη Δούρα-Ευρωπό. Η πόλη καταστράφηκε το 256 μ.Χ. μετά την πολιορκία των Περσών. Τα σπίτια καλύφθηκαν με την άμμο και έτσι διατηρήθηκε η οικία/εκκλησία. A. Foulias

Ευκτήριοι Οίκοι-Σπίτια εκκλησίες Τοιχογραφία με τον Καλό Ποιμένα στη Δούρα-Ευρωπό. Το βαπτιστήριο στη Δούρα-Ευρωπό στη Συρία A. Foulias

Δεόμενη μορφή στην οικία εκκλησία, 4ος αι. Ο ναός των Αγίων Ιωάννη και Παύλου στη Ρώμη. Αναπαράσταση «οικίας εκκλησίας», κάτω από το ναό των Αγίων Ιωάννου και Παύλου στη Ρώμη. Η αίθουσα με το κόκκινο χρώμα ήταν ο χώρος λατρείας A. Foulias

Κατακόμβη Αγίου Καλλίστου Χάρτης της Ρώμης με τις κατακόμβες. Όπου υπάρχει τετράγωνο υπάρχει κατακόμβη. Υπάρχουν περίπου 90 χλμ με υπόγειες κατακόμβες στη Ρώμη. Κατακόμβη Αγίου Καλλίστου A. Foulias

Η κατακόμβη της Δομιτίλλας στη Ρώμη (αριστερά) Η κατακόμβη της Δομιτίλλας στη Ρώμη (αριστερά). Οι κατακόμβες ήταν χώροι ταφής αλλά και λατρείας των πρώτων χριστιανών Η κατακόμβη του Αγίου Καλλίστου στη Ρώμη (δεξιά). Ιχθύς και Άρτος. Ευχαριστιακά σύμβολα. Τοιχογραφία κατακόμβης Αγ. Καλλίστου, 2ο-3ος αι. A. Foulias

Τα Μαρτύρια Μαρτύριο είναι ο χώρος όπου μαρτύρησε ή που τάφηκε κάποιος μάρτυρας ή μεγάλος άγιος της πίστης. Πάνω από τους τάφους αυτούς έκαναν λειτουργίες και με την πάροδο του χρόνου κτίστηκαν ναοί. Συνήθως υπήρχε θόλος πάνω από τον τάφο. Σύμφωνα με την επικρατέστερη θεωρία ο συνδυασμός των τάφων αυτών και των τετράπλευρων ρωμαϊκών βασιλικών μας έδωσαν τους ναούς με τρούλλο. Χριστιανικά Μαυσωλεία-Μαρτύρια στη Συρία A. Foulias

Το σταυρόσχημο μαρτύριο του Αγίου Συμεώνος του Στυλίτου στη Συρία Το σταυρόσχημο μαρτύριο του Αγίου Συμεώνος του Στυλίτου στη Συρία. Αποτελείτο από τέσσερις βασιλικές με περίκεντρο τρούλλο, 5ος αι. Στο κέντρο βρισκόταν ο στύλος του αγίου. A. Foulias

Συρία, Καλαάτ Σεμάν: Απομεινάρι του στύλου του Αγίου Συμεώνος A. Foulias

Σαλαμίνα, Βασιλική Αγ. Επιφανίου: Ο τάφος του αγίου. Μαρτύρια στην Κύπρο Αμμόχωστος, Έγκωμη: το ταφικό παρεκκλήσι στη βασιλική του Απ. Βαρνάβα. Κάτω, η καλυπτήρια πλάκα (mensa martyris) με την οπή, όπου τελείτο η Θεία Λειτουργία Σαλαμίνα, Βασιλική Αγ. Επιφανίου: Ο τάφος του αγίου. A. Foulias

Η Αγία Σοφία (6ος αιώνας) στην Κωνσταντινούπολη Η Αγία Σοφία (6ος αιώνας) στην Κωνσταντινούπολη. Το τελειότερο δείγμα βασιλικής με τρούλλο. A. Foulias

Βασικοί σταθμοί εξέλιξης της χριστιανικής λατρείας Η χριστιανική λατρεία θεμελιώθηκε κατά την αποστολική εποχή (33-70 μ.Χ.). Το «διάταγμα των Μεδιολάνων ή της ανεξιθρησκίας» το 313 μ.Χ. νομιμοποίησε τον χριστιανισμό και σταμάτησαν οι διωγμοί. A. Foulias Ο Μέγας Κωνσταντίνος

Κωνσταντίνος Λικίνιος Οι συναυτοκράτορες Μ. Κωνσταντίνος και Λικίνιος εξέδωσαν το διάταγμα της ανεξιθρησκίας ή των Μεδιολάνων το 313 μ.Χ.    Αναμνηστική πλάκα στην εκκλησία που βρίσκεται στη θέση του παλατιού όπου το 313 υπογράφηκε το Διάταγμα. A. Foulias

Τα ερείπια της περίφημης Μονής Στουδίου στην Κωνσταντινούπολη Μετά το 313 μ.Χ. αναπτύχθηκε ραγδαία η χριστιανική λατρεία. Κτίζονται μεγάλοι ναοί, γράφονται ύμνοι και λειτουργίες με κύρια κέντρα τη μονή του Αγίου Σάββα στα Ιεροσόλυμα, τη μονή Στουδίου στην Κων/πολη, στη Σικελία κλπ. Η περίοδος της Εικονομαχίας (8ος-9ος αι.) ήταν ιδιαίτερα γόνιμη για την λειτουργική ανάπτυξη. Τα ερείπια της περίφημης Μονής Στουδίου στην Κωνσταντινούπολη A. Foulias

Βασικοί σταθμοί στην εξέλιξη της λατρείας Αποστολική εποχή (33 μ.Χ.- 70 μ.Χ.) Εποχή ακμής και άνθησης (4ος - 7ος αι. μ.Χ.) Περίοδος της Εικονομαχίας (8ος - 9ος ) A. Foulias

Βασικοί σταθμοί στην εξέλιξη της λατρείας Περίοδος της δουλείας (Κατά τις περιόδους των αραβικών επιθέσεων, της λατινοκρατίας και της τουρκοκρατίας η λατρεία έχασε τη λαμπρότητά της όχι όμως την ουσία της). Από την ανεξαρτησία μέχρι σήμερα (19ος αι. μέχρι σήμερα). Στις μέρες μας η λειτουργία απλώς ακολουθεί τα πρότυπα της αποστολικής και βυζαντινής εποχής. A. Foulias