Διεθνής Προστασία Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Εργασίες 2017

Πρόσφυγες: Καθεστώς και Προστασία Μαρία-Χριστίνα Ραπτοπούλου, Σάρα Ρούτση, Εβελίνα Λεοντίου, Αλέξανδρος Βούρδας

Σημεία παρουσίασης Ορισμός πρόσφυγα - ανάλυση στοιχείων ορισμού - διαδικασία καθορισμού καθεστώτος πρόσφυγα Ρήτρες αποκλεισμού, διαφορές πρόσφυγα με μετανάστη και άλλες ιδιαίτερες περιπτώσεις. (οικονομικός μετανάστης, πρόσφυγας πολέμου) Δικαιώματα και υποχρεώσεις του κράτους υποδοχής απέναντι στιυς πρόσφυγες – Αρχή της μη εαναπροώθησης (non-refoulement) Στατιστικά στοιχεία

Κείμενα σχετικά με τους πρόσφυγες Σύμβαση του1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων. Πρωτόκολλο του 1967 για τη Νομικη Κατάσταση των Προσφύγων. Καταστατικό της Ύπατης Αρμοστείας του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες Σύμβαση που αφορά τα Ειδικά Θέματα των Προβλημάτων των Προσφύγων στην Αφρική 1969 (νεότερο τοπικής ισχύος κείμενο)

Η Σύμβαση του 1951 Το πιο σημαντικό κείμενο για την διασφάλιση της προστασίας των ιδιαίτερων δικαιωμάτων των προσφύγων. Υπεγράφη στη Γενεύη το 1951 Μέχρι το Νοέμβριο του 2015 υπήρχαν 145 συμβαλλόμενα μέρη της Σύμβασης και 146 του Πρωτοκόλλου του 1967. Η Σύμβαση βασίζεται στο άρθρο 14 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 1948. Άρθρο 14 : 1. Κάθε άτομο που καταδιώκεται έχει το δικαίωμα να ζητά άσυλο και του παρέχεται άσυλο σε άλλες χώρες. 2. Το δικαίωμα αυτό δεν μπορεί κανείς να το επικαλεστεί, σε περίπτωση δίωξης για πραγματικό αδίκημα του κοινού ποινικού δικαίου ή για ενέργειες αντίθετες προς τους σκοπούς και τις αρχές του ΟΗΕ.

Ποιος αναγνωρίζεται ως πρόσφυγας Ποιος αναγνωρίζεται ως πρόσφυγας ΟΡΙΣΜΟΣ – Άρθρο 1 Α (2) της Σύμβασης του 1951 Παντός προσώπου όπερ συνεπεία γεγονότων επελθόντων πρό της 1ης Ιανουαρίου 1951 και δεδικαιολογημένου φόβου διώξεως λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητος, κοινωνικής τάξεως ή πολιτικών πεποιθήσεων ευρίσκεται εκτός της χώρας της οποίας έχει την υπηκοότητα και δεν δύναται ή , λόγω του φόβου τούτου, δεν επιθυμεί να απολαύη της προστασίας της χώρας ταύτης, ή εάν μη έχον υπηκοότητα τινά και ευρισκόμενον συνεπεία τοιούτων γεγονότων εκτός της χώρας της προηγούμενης συνήθους αυτού διαμονής, δεν δύναται ή, λόγω του φόβου τούτου, δεν επιθυμεί να επιστρέψη εις ταύτην. Το Πρωτόκολλο του 1967 Το Πρωτόκολλο αφαιρεί τους γεωγραφικούς και χρονικούς περιορισμούς που έθετε η αρχική Σύμβαση σύμφωνα με τους οποίους μόνο άτομα που εμπλέκονταν στα γεγονότα που συνέβησαν στην Ευρώπη πριν την 1η Ιανουαρίου του 1951, μπορούσαν να υποβάλλουν αίτηση ασύλου.

Κρίσιμα στοιχεία του ορισμού Δικαιολογημένος φόβος δίωξης (well-founded fear of persecution) Λόγοι δίωξης κατά τη Σύμβαση (5) Φυλή Θρησκεία Εθνικότητα Πολιτικές πεποιθήσεις Μέλος κοινωνικής ομάδας Εκτός της χώρας καταγωγής ή συνήθους διαμονής Αδυναμία λογω του φόβου αυτού να απολαύσει την προστασία της χώρας αυτής

Δικαιολογημένος φόβος δίωξης ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΜΕΝΟΣ ΦΟΒΟΣ (αντικειμενικό + υποκειμενικό στοιχείο) Αντικειμενικό στοιχείο: αντικειμενικές και αξιόπιστες πληροφορίες για τισ συνθήκες και την κατάσταση στη χώρα καταγωγής όπου υπάγονται οι ιδιαίτερες περιστάσεις της υπόθεσης. Υποκειμενικό στοιχείο: Φόβος: ενδιάθετη κατάσταση Λαμβάνονται υπόψη ο χαρακτήρας, η προσωπικότητα, οι αντιλήψεις καθώς και προηγούμενες εμπειρίες του αιτούντα. Άρα, πρέπει το κυρίαρχο κίνητρο να είναι ο φόβος ο οποίος να είναι και εύλογος-δικαιολογημένος.

Δίωξη Δεν ορίζεται ειδικά στα διεθνή κείμενα. Πρόθεση των συντακτών να περιλάβουν στον όρο όλους τους μελλοντικούς τύπους δίωξης. Περιλαμβάνει: παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή άλλες σοβαρές διακρίσεις που συνήθως χαρακτηρίζονται από το στοιχείο της συστηματικότητας ή της επανάληψης Απειλή κατά της ζωής ή της ελευθερίας Δεν πρέπει να την ταυτίζουμε με την ποινική δίωξη. Αδιάφορο αν προέρχεται από κρατικά όργανα ή όχι.

1ος λόγος δίωξης: Φυλή Περιλαμβάνει κάθε μορφής εθνικές ομάδες που αναφέρονται ως <<φυλές>> στην κοινή γλώσσα. Συχνά περιλαμβάνει και τη συμμετοχή σε ιδιαίτερη ομάδα, με κοινή καταγωγή, και η οποία συνιστά μειονότητα μέσα σε έναν ευρύτερο πληθυσμό.

2ος λόγος δίωξης: Θρησκεία 2ος λόγος δίωξης: Θρησκεία Δικαίωμα στην ελευθερία της σκέψης, συνείδησης και θρησκείας. (Οικουμενική Διακήρυξη Δικαιωμάτων του Ανθρώπου άρθρα 2 και 18, Σύμφωνα για τα δικαιώματα του Ανθρώπου) Εξειδίκευση δικαιώματος στη Θρησκεία: Ελευθερία προσώπου να επιλέγει τη θρησκεία του, να την μεταβάλλει οποιαδήποτε στιγμή επιθυμεί ή να επιλέξει να μην ασπάζεται κάποια θρησκεία ή δόγμα. Ελευθερία του προσώπου να εκδηλώνει δημόσια ή ιδιωτικά τη λατρεία του, να λαμβάνει μέρος σε τελετές κ.α. Μορφές δίωξης λόγω θρησκείας: Απαγόρευση συμμετοχής σε θρησκευτική κοινότητα Απαγόρευση δημόσιας λατρείας ή κατήχησης Σοβαρά μέτρα δυσμενούς μεταχείρισης προσώπων λόγω των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων.

3ος λόγος δίωξης: Εθνικότητα Ο όρος εθνικότητα δεν πρέπει να ταυτίζεται μόνο με την ιθαγένεια. Αφορά και τη συμμετοχή σε ορισμένη εθνική ή γλωσσική ομάδα. Μορφές που μπορεί να πάρει η δίωξη λόγω εθνικότητας: Εχθρική στάση και μέτρα εις βάρος εθνικής (ακόμα και γλωσσικής) μειονότητας. Σε ορισμένες περιπτώσεις το γεγονός και της συμμετοχής σε τέτοια μειονότητα μπορεί να προκαλέσει δικαιολογημένο φόβο δίωξης.

4ος λόγος δίωξης: Πολιτικές Πεποιθήσεις Η δίωξη λόγω πολιτικών πεποιθήσεων υποδηλωνει ότι ο αιτών έχει απόψεις είτε ρητά εκφρασμένες είτε γνωστές στις αρχές και διώκεται λόγω αυτών. Σε πολλές περιπτώσεις τα πρόσωπα υφίστανται δυσμενή μεταχείριση και τους απονέμονται δυσανάλογα βαρύτερες ποινές από τις αρχές ως πρόσχημα, ενώ οι πραγματικοί λόγοι δίωξης τους είναι λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων.

5ος λόγος δίωξης: Συμμετοχή σε Κοινωνική Ομάδα 5ος λόγος δίωξης: Συμμετοχή σε Κοινωνική Ομάδα Τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν μία κοινωνική ομάδα διακρίνονται σε: Έμφυτα-ιστορικά Δεν μπορούν να αλλάξουν Παραδείγματα: σεξουαλικός προσανατολισμός, κληρονομικότητα. Ο ομοφυλόφιλος μπορεί να υποφέρει δίωξη λόγω της συμπεριφοράς ή των απόψεων των κρατικών αρχών για την κοινωνική ομάδα στην οποία ανήκει. Μη έμφυτα-επίκτητα Είναι δυνατό να αλλάξουν αλλά δεν μπορεί να απαιτηθεί η αλλαγή τους επειδή είναι στενά συνδεδεμένα με την ταυτότητα του προσώπου και αποτελούν έκφραση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παραδείγματα: συμμετοχή σε συνδικαλιστική ένωση, κλίση σε δημοσιογραφία κ.α.

Εκτός της χώρας καταγωγής ή συνήθους διαμονής = γενική προυπόθεση για την αναγνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα είναι η παραμονή του αιτούντος που έχει ιθαγένεια έξω από τη χώρα της ιθαγένειας του. Η διαδικασία για την παροχή διεθνούς προστασίας δεν μπορεί να κινηθεί, ενόσω το πρόσωπο βρίσκεται μέσα στα όρια της εδαφικής δικαιοδοσίας της χώρας του. Δεν είναι απαραίτητο ο φόβος δίωξης να επεκτείνεται σε όλη την επικράτεια της χώρας, την ιθαγένεια της οποίας έχει ο πρόσφυγας. Αυτό μπορεί να συμβεί σε περιπτώσεις εσωτερικών αναταραχών-συγκρούσεων με στοιχεία εμφυλίου πολέμου όπου η δίωξη συγκεκριμένης μειονοτικής ή εθνικής ομάδας μπορεί να εντοπίζεται σε ένα μόνο τμήμα της χώρας. Σε τέτοιες περιπτώσεις το πρόσωπο δεν θα πρέπει να αποκλείεται από το καθεστώς του πρόσφυγα εφόσον δεν θα ήταν λογικό να αναμένεται κάτι τέτοιο από αυτόν.

Δεν μπορεί ή δεν επιθυμεί να απολαμβάνει την προστασία του κράτους καταγωγής του. Στην πρώτη περίπτωση η αδυναμία υπαγωγής σε ανάλογη προστασία υπονοέι συνθήκες πέραν της θέλησης του ενδιαφερομένου. Π.χ. Να κωλύεται η χώρα της ιθαγένειας εξαιτίας πολέμου (εμφυλίου) ή άλλων σοβαρών ταραχών, να παράσχει προστασία ή η προστασία να είναι αναποτελεσματική. Ακόμα και ενδεχόμενη άρνηση της χώρας της ιθαγένειας για παροχή προστασίας στον αιτούντα. Αν η χώρα καταγωγής αδυνατεί να προστατεύσει τον αιτούντα άσυλο από τη δίωξη (αδιαφόρως που οφείλεται αυτή η αδυναμία), τότε το θύμα θα φοβάται τη δίωξη εάν επιστρέψει και άρα έχει κάθε λόγο να μην επιθυμεί, λόγω αυτού του φόβου, να υπαχθεί στην προστασία αυτής της χώρας.

Διαδικασία για τον καθορισμό του καθεστώτος του πρόσφυγα Η Σύμβαση δεν προβλέπει ειδικά τις διαδικασίες που πρέπει να υιοθετούνται για τον καθορισμό του καθεστώτος του πρόσφυγα. Επαφίεται στα κράτη να θεσπίσουν τη διαδικασία που θεωρούν προσφορότερη αναλόγως των συνθηκών και των καταστάσεων. Το βάρος απόδειξης για τον καθορισμό ενός προσώπου ως πρόσφυγα το φέρει ο ίδιος ο αιτών ο οποίος οφείλει να προσκομίσει τα σχετικά έγγραφα. Στη συνέχεια το όργανο που είναι αρμόδιο για τον καθορισμό του καθεστώτος (εξεταστή) πρέπει να εκτιμήσει την εγκυρότητα των αποδεικτικών μέσων και την αξιοπιστία των ισχυρισμών του αιτούντος.

Διαδικασία διαπίστωσης και αξιολόγησης των γεγονότων Ο αιτών οφείλει: Να λέει την αλήθεια και να πάρέχει κάθε βοήθεια στον εξεταστή για τη διαπίστωση των στοιχείων της υπόθεσης του. Να προσπαθεί να τκμηριώσει τους ισχυρισμούς του με κάθε διαθέσιμο αποδεικτικό μέσο και να δώσει ικανοποιητική εξήγηση για τοιχόν ελλείψεις τους. Να δώσει όλες τις σχετικές πληροφορίες που αφορούν τον ίδιο και τις προηγούμενες εμπειρίες του, τόσο λεπτομερειακά όσο είναι αναγκαίο, ώστε να δοθεί στον εξεταστή η δυνατότητα να διαπιστώσει τη συνδρομή των σχετικών γεγονότων. Ο εξεταστής οφείλει: να προβεί σε εκτίμηση της αξιοπιστίας και πληρότητας των εγγράφων και αποδεικτικών μέσων του αιτούντος για να θεμελιώσει τα αντικειμενικά και υποκειμενικά στοιχεία της υπόθεσης. Να συσχετίσει τα στοιχεία αυτά με τα αντίστοιχα κριτήρια της Σύμβασης του 1951, ώστε να καταλήξει σε σωστό πόρισμα σχετικά με την υπαγωγή του αιτούντος στο καθεστώς του πρόσφυγα.

Ρήτρες αποκλεισμού Για να ενταχθεί ένα άτομο στο καθεστώς πρόσφυγα θα πρέπει πέρα απο το να πληροί τις προαναφερθείσες θετικές προυποθέσεις , να μην πληροί επίσης τα αρνητικά κριτήρια όπως αναφέρονται στα τμήματα Δ΄, Ε΄και ΣΤ΄ του άρθρου 1 της Σύμβασης του 1951. Αυτές είναι οι λεγόμενες «Ρήτρες Αποκλεισμού».

Πρόσωπα που απολαύουν ήδη της προστασίας ή της αρωγής των Ηνωμένων Εθνών. (Δ) «Η Σύμβασις αύτη δεν εφαρμόζεται επί προσώπων άτινα απολαύουν σήμερον της προστασίας ή συνδρομής παρεχομένης ουχί υπό του Υπατου Αρμοστού των Ηνωμένων Εθνών. Οταν η ως άνω προστασία ή συνδρομή παύση παρεχομένη δι' οιανδήποτε αιτίαν χωρίς συγχρόνως να έχη οριστικώς ρυθμισθή η τύχη των προσώπων τούτων, συμφώνως προς τας υπό της Γενικής Συνελεύσεως των Ηνωμένων Εθνών ληφθείσας σχετικάς αποφάσεις, τα πρόσωπα ταύτα θα απολαύουν αυτομάτως των εκ της Συμβάσεως ταύτης απορρεόντων ευεργετημάτων».

Προστασία ή αρωγή από άλλα όργανα πλην της UNHCR Οι συντάκτες του άρθρου 1(Δ) αποσκοπούν στο να αποκλείσουν απο το πεδίο εφαρμογής της Σύμβασης του 1951 δύο ιδιάζουσες περιπτώσεις καθεστώτος προσφύγων Προστασία ή αρωγή που παρέχονταν κατά το παρελθόν από την τέως Υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών για την Ανασυγκρότηση της Κορέας (UNKRA18). Προστασία ή αρωγή που παρέχεται τώρα απο την Υπηρεσία Αρωγής και Έργων για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή (UNRWA)

United Nations Relief and Work Agency for Palestinian Refugees in the Near East. (UNRWA) Από το 1967 και μετά συμβάλει και σε μία δεύτερη κατηγορία προσφύγων, τους εκτοπισθέντες Παλαιστινίους από τα κατεχόμενα από το Ισραήλ παλαιστινιακά εδάφη κατα τη διάρκεια του Αραβο-Ισραηλινού πολέμου του 1967. Σήμερα η UNRWA δραστηριοποιείται ενεργά στην Ιορδανία, Συρία, Λίβανο, Δυτική Όχθη και στην Λωρίδα της Γάζας.

Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι η UNRWA λειτουργεί μόνο σε ορισμένες περιοχές της Μέσης Ανατολής και παρέχει αποκλειστικά εκεί την προστασία ή την αρωγή της: Έτσι, ένας πρόσφυγας από την Παλαιστίνη που βρίσκεται έξω από την εν λόγω περιοχή δεν απολαύει της προαναφερθείσης αρωγής και μπορεί να εξετασθεί για την υπαγωγή του στο καθεστώς του πρόσφυγα σύμφωνα με τα κριτήρια της Σύμβασης του 1951. ( 2η παράγραφος του άρθρου 1 (Δ) )

2. Πρόσωπα που θεωρείται ότι δεν έχουν ανάγκη τη διεθνή προστασία (Ε) «Η Σύμβασις αύτη δεν εφαρμόζεται επί προσώπου όπερ ανα- γνωρίζεται υπό των αρμοδίων αρχών της χώρας ένθα έχει εγκα- τασταθή ως έχον τα συναφή προς την κτήσιν της υπηκοότητος της χώρας ταύτης δικαιώματα και υποχρεώσεις» Η διάταξη αυτή αναφέρεται στα πρόσωπα εκείνα που κατά τα λοιπά συγκεντρώνουν τις προϋποθέσεις για την αναγνώρισή τους ως πρόσφυγες και έχουν γίνει δεκτά σε μια χώρα στην οποία τους απονεμήθηκαν τα περισσότερα από τα δικαιώματα που κανονικά απολαύουν οι πολίτες τους, αλλά όχι η πλήρης ιθαγένεια.

Αυτός ο λόγος αποκλεισμού εφαρμόζεται, όταν το καθεστώς του αιτούμενου προσφυγική ταυτότητα έχει κατά πολύ εξομοιωθεί με εκείνο που απολαύει ο πολίτης της χώρας και κυρίως προστατεύέται απο την εκτόπιση και την απέλαση. Η ρήτρα αναφέρεται σε πρόσωπο που «έχει εγκατασταθεί» στην εν λόγω χώρα. Αυτό προϋποθέτει συνεχή διαμονή και όχι απλή επίσκεψη. Ένα πρόσωπο που διαμένει έξω από τη χώρα και δεν απολαύει της διπλωματικής προστασίας αυτής της χώρας, επομένως δεν θίγεται από τη ρήτρα αποκλεισμού. Προσοχή, το 1(Ε) δεν εφαρμόζεται εάν ο ενδιαφερόμενος έχει βάσιμο και δικαιολογημένο φόβο διώξης στην χώρα που εγκατέλειψε.

3. Πρόσωπα που θεωρείται ότι δεν αξίζουν διεθνούς προστασίας (ΣΤ) «Αι διατάξεις της Συμβάσεως ταύτης δεν εφαρμόζονται επί προσώπων δια τα οποία υπάρχουν σοβαροί λόγοι να πιστεύη τις ότι : α) έχουν διαπράξει εγκλήματα κατά της ειρήνης, έγκλημα πολέμου ή έγκλημα κατά της ανθρωπότητος εν τη εννοία των διεθνών συμφωνιών αίτινες συνήφθησαν επί σκοπώ αντιμετωπίσεως των αδικημάτων τούτων. β) έχουν διαπράξει σοβαρόν αδίκημα του κοινού ποινικού δικαίου ευρισκόμενα εκτός της χώρας της εισδοχής πριν ή γίνουν ταύτα δεκτά ως πρόσφυγες υπό της χώρας ταύτης. γ) είναι ένοχα ενεργειών αντιθέτων προς τους σκοπούς και τας αρχάς των Ηνωμένων Εθνών».

Βασικοί σκοποί της διάταξης 1 (ΣΤ) είναι: H αποστέρηση από οσους είναι ένοχοι σοβαρών αδικημάτων του Ποινικού Δικαίου απο την προστασία του καθεστώτος του πρόσφυγα. Η διασφάλιση του θεσμού του ασύλου και απαγόρευση των καταχρηστικών αιτημάτων ασύλου απο άτομα τα οποία αποσκοπούν στο να αποφύγουν την ποινική δίωξη για ειδεχθή εγκλήματα που τέλεσαν.

Εγκλήματα κατά της ειρήνης (1.ΣΤ.α) Κατά το Χάρτη του Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου του 1945 τα «εγκλήματα κατά της ειρήνης» περιλαμβάνουν: -Σχεδιασμό, προετοιμασία, κήρυξη ή τη διεξαγωγή πολέμου κατά παραβίαση των διεθνών συνθηκών,συμφωνιών ή εγγυήσεωνή ή τη συμμετοχή σε κοινό σχέδιο ή τη συνωμοσία για τη διάπραξη οποιυδήποτε από τα προαναφερόμενα εγκληματα. -Μπορούν να διαπραχθούν μόνο από υψηλόβαθμους αξιωματούχους που εκπροσωπούν το κράτος και μόνο στο πλαίσιο διεθνών ενόπλων συρράξεων.

Εγκλήματα πολέμου (1.ΣΤ.Α) Σοβαρές παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου Μπορούν να διαπραχθούν από αμάχους καθώς και από στρατιωτικούς σε βάρος αμάχων ή στρατιωτικών. Οι πράξεις των αιτημάτων ασύλου πρέπει να εξετάζουν τις πράξεις που συνιστούν εγκλήματα πολέμου κατά τις Συμβάσεις της Γενεύης του 1949 και το άρθρο 8 του Καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Εγκλήματα πολέμου συνιστούν: -Εκ προθέσεως εκτελέσεις αμάχων, -Εκ προθέσεως στέρηση αμάχων ή αιχμαλώτων πολέμου από το δικαίωμα δίκαιας δίκης. κλπ

Εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας (1.ΣΤ.α) Εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας είναι: Η γενοκτονία, ο φόνος, ο βιασμός και τα βασανιστήρια που τελούνται υπό το πλαίσιο συστηματικής επίθεσης κατά των αμάχων. Τελούνται σε καιρό πολέμου ή ειρήνης από οποιονδήποτε. Οι ορισμοί των πράξεων αυτών και η ανάλυση των κριτηρίων συμπεριλαμβάνονται σε διάφορα διεθνή κείμενα όπως: Χάρτη του Λονδίνου 1945, Σύμβαση του 1948 για την Πρόληωη και την τιμωρία του Εγκλήματος της Γενοκτονίας, Σύμβαση του 1984 κατά των Βασανιστηρίων και άλλων τρόπων Σκληρής, Απάνθρωπης και Εξευτελιστικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας κ.λ.π

Σοβαρά αδικήματα του κοινού ποινικού δικαίου που διαπράχθησαν εκτός της χώρας εισδοχής, πρίν γίνουν δεκτοί οι ενδιαφερόμενοι από τη χώρα αυτή ως πρόσφυγες. (1.ΣΤ.β) Σε αντίθεση με τις παραγράφους (α) και (γ), το (β) έχει περιορισμένο γεωγραφικά και χρονικά το πεδίο εφαρμογής. Εγκληματα που διαπράττονται στην επικράτεια της χώρας ασύλου δεν οδηγούν στον αποκλεισμό από το καθεστώς προσφυγα, αλλά διέπονται από την εθνική ποινική νομοθεσία της χώρας υποδοχής Στην περίπτωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων μπορεί να τεθεί ζήτημα απέλασης (άρθρο 32 Σύμβασης 1951) ή της εφαρμογής της εξαίρεσης της αρχής της μη επαναπροώθησης. (Άρθρο 33)

Ενέργειες αντίθετες με τους σκοπούς και τις αρχές των Ηνωμένων Εθνών (1.ΣΤ.γ) Σκοποί + Αρχές ΟΗΕ => Άρθρο 1,2 του Καταστατικού Χαρτη του ΟΗΕ. Πράξεις που λόγω της σοβαρότητας τους πλήττουν τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια, τις διπλωματικές σχέσεις των κρατών ή συνιστούν σοβαρές και συστηματικές παραβιάσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Μπορούν να τελεστούν μόνο από υψηλόβαθμους αξιωματικούς κρατών ή κρατικών οντότητων.

Στάδια για τη διαδικασία της συσταλτική εφαρμογή του Άρθου 1.ΣΤ Τίθεται θέμα εφαρμογής των ρητρών αποκλεισμού? Έχει τελέσει ή συμμετάσχει ο αιτών άσυλο σε πράξεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογή του παρόντος άρθρου? Φέρει υποκειμενική ευθύνη ο αιτών άσυλο για τις πράξεις αυτές? Είναι ο αποκλεισμός ανάλογος της σοβαρότητας των εγκλημάτων που έχει διαπράξει ο αιτών άσυλο?

Συνέπειες εφαρμογής αποκλεισμού Ο ενδιαφερόμενος δεν επωφελείται της διεθνούς προστασίας του καθεστώτος πρόσφυγα από την Σύμβαση του 1951 Το καθεστώς του ρυθμίζεται από την εθνική νομοθεσία της χώρας υποδοχής που ρυθμίζει την παρουσία αλλοδαπών και όχι προσφύγων Ωστόσο, ο ενδιαφερόμενος δεν παύει να προστατεύεται από άλλα διεθνή κείμενα που ρυθμίζουν την προστασία των δικαιωμάτων του ανρθώπου. Τα μέλη της οικογένειας του αποκλεισθέντος απο την διεθνή προστασία δεν αποκλείονται αυτομάτως απο την προστασία του καθεστώτος πρόσφυγα.

Οικονομικοί μετανάστες ≠ πρόσφυγες Μετανάστης είναι το πρόσωπο που για λόγους διαφορετικούς από εκείνους που αναφέρονται στον ορισμό εγκαταλείπει οικειοθελώς τη χώρα του με σκοπό να εγκατασταθεί αλλού. Μπορεί να ωθείται από την επιθυμία για αλλαγή ή για περιπέτεια ή από οικογενειακούς ή άλλους προσωπικούς λόγους. Εάν ωθείται αποκλειστικά από οικονομικά κίνητρα, είναι οικονομικός μετανάστης και όχι πρόσφυγας.

ΩΣΤΌΣΟ: -Η διάκριση ανάμεσα στον οικονομικό μετανάστη και τον πρόσφυγα γίνεται μερικές φορές ασαφής: Πίσω από τα οικονομικά μέτρα που επηρεάζουν την απόκτηση των μέσων διαβίωσης μπορεί να υπάρχουν φυλετικοί, Θρησκευτικοί πολιτικοί στόχοι ή διαθέσεις εναντίον μιας ορισμένης ομάδας -Οικονομικά μέτρα αφανίζουν την οικονομική υπόσταση ενός συγκεκριμένου τμήματος του πληθυσμού (π.χ. επιβολή άνισης ή υπερβολικής φορολογίας σε συγκεκριμένη εθνική ή θρησκευτική ομάδα)= επαρκής λόγος για να θεωρηθούν πρόσφυγες οι πλήττοντες που εγκαταλείπουν τη χώρα

-Το ίδιο θα μπορούσε να ισχύσει και για τα πρόσωπα που πλήττονται από γενικά οικονομικά μέτρα: Eξαρτάται από τα δεδομένα της κάθε περίπτωσης και την κατάσταση του πλήττονος ατόμου Διαφορετικές καταστάσεις απαιτούν διαφορετική αντιμετώπιση. Ενδέχεται να είναι οι πολιτικές πεποιθήσεις του ατόμου που τον εκθέτουν σε σοβαρές συνέπειες, και όχι οι αντιρρήσεις που προβάλλει στα οικονομικά μέτρα καθαυτά.

Πρόσφυγας πολέμου; ΔΕΝ θεωρούνται πρόσφυγες σύμφωνα με τη Σύμβαση του 1951 άτομα που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη χώρα καταγωγής τους εξαιτίας διεθνών ή εθνικών ενόπλων συγκρούσεων. Προστατεύονται από άλλα διεθνή κείμενα, όπως π.χ. οι Συμβάσεις της Γενεύης του 1949 για την Προστασία των Θυμάτων Πολέμου και το Πρόσθετο Πρωτόκολλο του 1977 στις Συμβάσεις της Γενεύης του 1949 σχετικά με την Προστασία των Θυμάτων των Διεθνών Ένοπλων Συγκρούσεων.

ΑΝ όμως: H ξένη επιδρομή ή κατοχή όλης της χώρας ή τμήματός της έχει ως αποτέλεσμα τη δίωξη για έναν ή περισσότερους από τους λόγους που απαριθμούνται στη Σύμβαση του 1951 ΤΟΤΕ: Αν ο αιτών είναι σε θέση να αποδείξει ότι έχει «δεδικαιολογημένο φόβο διώξεως» στο κατεχόμενο έδαφος =>Μπορεί να προστατευθεί το άτομο αυτό υπό το καθεστώς πρόσφυγα.

Επικουρική Προστασία Θεσμός της Ευρωπαικής Ένωσης ( Οδηγίες 2004/83/ΕΚ και 2011/95/ΕΕ Αφορά σε πρόσωπο που χρειάζεται άσυλο, αλλά δεν πληροί τον ορίσμο του πρόσφυγα Το πρόσωπο αυτό ενδέχεται να αντιμετωπίσει πραγματικό κίνδυνο να υποστεί σοβαρή βλάβη, αν επιστέψει στη χώρα καταγωγής του ή προηγούμενης συνήθους διαμονής. Η σοβαρή βλάβη συνίσταται σε: α) θανατική ποινή ή εκτέλεση ή β)βασανιστήρια ή απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία του αιτούντος στη χώρα καταγωγής του ή γ) σοβαρή και προσωπική απειλή κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας αμάχου λόγω αδιάκριτης ασκήσεως βίας σε κατα- στάσεις διεθνούς ή εσωτερικής ένοπλης σύρραξης.

Ο ρόλος των Κρατών υποδοχής: Το κόστος και οι συνέπειες της φιλοξενίας προσφύγων. Είναι συχνό φαινόμενο, τα κράτη με το χαμηλότερο ΑΕΠ να φιλοξενούν ένα μεγάλο και δυσανάλογο αριθμό προσφύγων συγκριτικά με το σύνολο των προσφύγων παγκοσμίως. Το κόστος της φιλοξενίας των προσφύγων αποτιμάται σε: Ουσιώδη οικονομικά έξοδα Έξοδα σχετικά με τις υποδομές του κράτους Επιβάρυνση των υποδομών και περιβαλλοντικά έξοδα Ρίσκο διατάραξης της κοινωνικής ειρήνης (διαμάχες, βία) Εξάλλου, παρατηρούμε ότι οι προσφυγικοί πληθυσμοί βρίσκονται κατά κύριο λόγο σε απομονωμένες και συνοριακές περιοχές.

Το Κράτος υποδοχής και η διαδικασία εξέτασης των αιτούντων πριν τη χορήγηση ασύλου Τα κράτη υποδοχής προσφύγων έχουν την υποχρέωση να χορηγούν άσυλο στους αιτούντες, υπό την προϋπόθεση ότι πληρούν τα κριτήρια που θέτει ο νόμος. Πριν τη χορήγηση ασύλου, είναι απαραίτητο να προηγηθεί εξέταση των αιτούντων από το κράτος υποδοχής. Η διαδικασία εξέτασης θα πρέπει να είναι εξατομικευμένη και να εκτελείται από τα αρμόδια κρατικά όργανα. Αν ένας αιτών άσυλο κριθεί πως δεν πληροί τις σχετικές προϋποθέσεις, η αίτησή του απορρίπτεται και, εφόσον βρίσκεται παράνομα στη χώρα, ξεκινάει ή συνεχίζεται η διαδικασία για την επιστροφή του.

Παρά τον αυστηρά εξατομικευμένο έλεγχο των αιτημάτων των εκάστοτε αιτούντων άσυλο, παρατηρείται, κυρίως στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική, το φαινόμενο της μαζικής χορήγησης ασύλου. Επέκταση του ορισμού των προσφύγων Ομαδική εξέταση αιτήσεων Λόγος: Προέλευση των αιτούντων από γειτονικές περιοχές στις όποιες υπήρχε κυριαρχία πολέμου, αυταρχικών καθεστώτων ή φυσικές καταστροφές. Σκοπός: Διευκόλυνση και απλοποίηση της διαδικασίας λόγω μαζικής έλευσης προσφύγων.

Υποχρεώσεις των κρατών υποδοχής σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης για τους Πρόσφυγες και τα Διεθνή Σύμφωνα ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΥΗΣ ΤΟΥ 1951 ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ: Απουσία κάθε είδους διακρίσεων απέναντι στους πρόσφυγες Σεβασμός της θρησκείας τους Σεβασμός στην κινητή και ακίνητη περιουσία τους Σεβασμός στα δικαιώματα καλλιτεχνικής τους έκφρασης και βιομηχανικής ιδιοκτησίας Σεβασμός του δικαιώματος των προσφύγων να συστήνουν μη κερδοσκοπικές και μη πολιτικοποιημένες ενώσεις προσώπων Δικαίωμα πρόσβασής τους στα δικαστήρια Δικαίωμα στην αμειβόμενη εργασία, την αυτοαπασχόληση και την άσκηση ελεύθερων επαγγελμάτων Φροντίδα για τη στέγαση και την εκπαίδευσή τους

Διασφάλιση ίσων εργασιακών δικαιωμάτων με τους υπηκόους του κράτους Διευκόλυνση σε διοικητικά ζητήματα Σεβασμός στην ελευθερία κίνησης, στο δικαίωμα στην περιουσία Εξασφάλιση ταξιδιωτικών εγγράφων και εγγράφων ταυτοποίησης Αρχή της μη επαναπροώθησης Πολιτογράφηση, εγκλιματισμός και αφομοίωση των προσφύγων στο κοινωνικό περιβάλλον. Ενώ οι πρόσφυγες απολαμβάνουν όλα τα παραπάνω δικαιώματα βάσει της Σύμβασης της Γενεύης, παράλληλα έχουν μία βασική υποχρέωση (αρ.2): να συμμορφώνονται και να τηρούν τους νόμους και τους κανονισμούς της χώρας υποδοχής.

Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα & Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Μορφωτικά Δικαιώματα Κάθε κράτος πρέπει να εξασφαλίζει ένα minimum δικαιωμάτων στο έδαφός του σε όλα τα άτομα που βρίσκονται εντός της επικράτειάς του ή εντός της δικαιοδοσίας του. Λήψη απαραίτητων μέτρων σύμφωνα με το μέγιστο των ικανοτήτων του κάθε κράτους: Διαθέσιμοι πόροι του κράτους Διαθέσιμοι πόροι της διεθνούς κοινότητας, μέσω της διεθνούς συνεργασίας και βοήθειας.

Αρχή της μη επαναπροώθησης (non-refoulement principle) Τα κράτη υποδοχής δεσμεύονται από την αρχή της μη επαναπροώθησης. Αρ.33(1) της Σύμβασης της Γενεύης για το Καθεστώς των Προσφύγων Αρ.1(1) του Πρωτοκόλλου του 1967 για τους πρόσφυγες Η αρχή αυτή έχει αποκτήσει εθιμικό χαρακτήρα και προβλέπει ότι: «Κανένας πρόσφυγας δεν πρέπει να επιστραφεί σε καμία χώρα στην οποία η ζωή ή η ελευθερία του θα μπορούσε να απειληθεί βάσει της φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, συμμετοχής σε συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα ή πολιτική άποψη.» Η αρχή αυτή εμπεριέχεται και σε άλλες, περιφερειακές συνθήκες, όπως: OAU Convention Governing the Specific Aspects of Refugee Problems in Africa (1969) American Convention on Human Rights, Art.22(8).

Η αρχή της μη επαναπροώθησης δεν ισχύει μόνο σε εκείνους που είναι αναγνωρισμένοι ως πρόσφυγες, αλλά και στους αιτούντες άσυλο. Επίσης, η αρχή της non-refoulement εφαρμόζεται και στις περιπτώσεις όπου ένα πρόσωπο διατρέχει σοβαρό κίνδυνο να βασανιστεί ή να υποστεί κακή μεταχείριση από την χώρα καταγωγής του. Διαφορετικά, σε περίπτωση επαναπροώθησης, θα υπάρχει παραβίαση του κανόνα της απαγόρευσης των βασανιστηρίων ή της απάνθρωπης μεταχείρισης ως κανόνα διεθνούς δικαίου. Παραδείγματα: Υπόθεση Sufi and Elmi v. The United Kingdom (2011) Ilias and Ahmed v Hungary (March 2017)

Κατανομή ευθυνών μεταξύ κρατών Λόγω της επιβολής δυσανάλογου βάρους στις χώρες υποδοχής και της αδυναμίας τους, ως επί το πλείστον, να ανταπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους, η διεθνής κοινότητα έχει επιλέξει συστήματα κατανομής αυτού του βάρους: Διεθνής συνεργασία (προοίμιο της Σύμβασης της Γενεύης) Ad hoc συμφωνίες για την ανακατανομή των προσφυγικών ροών. (π.χ. πρόσφυγες της Ινδοκίνας) Σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Τα δεδομένα με μία ματιά

Ενεργά Προσφυγικά Ρεύματα

Πρόσφυγες και Ελλάδα 2015-2017: 1.3 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν περάσει απο την Ελλάδα. 62.000 αναγνωρίστηκαν ως πρόσφυγες απο την ελληνική πολιτεία Κύριες χώρες προέλευσης: Συρία, Ιράκ και Αφγανιστάν Κύρια αιτία: εμπόλεμη σύρραξη 2017: 5.765 έχουν φτάσει στην Ελλάδα Αφίξεις ανά ημέρα: περίπου 44 Αιτήσεις ασύλου: 16.868 Περιορισμός αφίξεων λόγω της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας.