ΕΝΟΤΗΤΑ 3Η α 109-173

https://www.youtube.com/watch?v=f9PAyz75a8Y

. Η αρχή της πραγματοποίησης του διπλού σχεδίου της Αθηνάς .   Η αρχή της πραγματοποίησης του διπλού σχεδίου της Αθηνάς Το διπλό σχέδιο της Αθηνάς: ο Ερμής να πάει στην Καλυψώ, για να της πει την τελεσίδικη απόφαση των θεών, ενώ η ίδια αναλαμβάνει να προετοιμάσει το έδαφος στην Ιθάκη. Το δεύτερο μέρος του σχεδίου μπορεί να πραγματοποιηθεί αμέσως (αφού φορέας και εκτελεστής του είναι η θεά), το πρώτο όμως μέρος του σχεδίου μένει μετέωρο: ο Δίας ο μόνος εντολοδότης του Ερμή, του αγγελιοφόρου των θεών, δεν το επικυρώνει ακόμη με το λόγο του. Έτσι, η αποστολή του Ερμή προαναγγέλλεται αλλά δεν εκτελείται αμέσως. Μόνο στη δεύτερη αγορά των θεών της ε ραψωδίας δίνει επιτέλους ο Δίας το σήμα στον Ερμή, και τότε τα πράγματα παίρνουν το δρόμο τους και προς αυτή την κατεύθυνση.

.   Η κατάσταση στην Ιθάκη. Ο κύριος του σπιτιού απουσιάζει είκοσι χρόνια και είναι αγνοούμενος τα τελευταία δέκα. Οι νεαροί ευγενείς, στην προσπάθειά τους να κερδίσουν τη βασίλισσα και το θρόνο, έχουν εγκατασταθεί στο παλάτι του και σπαταλούν την περιουσία του σαν να ήταν αδέσποτη λεία. Ο γιος του, που πρόσφατα ενηλικιώθηκε και δεν εμπνέει ακόμη σεβασμό, κάθεται προς το παρόν μαζί με τους παράσιτους, χωρίς να δημιουργεί προβλήματα στους απερίσκεπτους μνηστήρες. Η Πηνελόπη δε γνωρίζει αν πρέπει να θεωρεί τον εαυτό της σε κατάσταση χηρείας κι αν πρέπει να ξαναπαντρευτεί. Σύντομα ο γιος της θα αναλάβει τη διαχείριση του σπιτιού, και η παρουσία της θα είναι περιττή. Τι θα γίνει ο κληρονόμος έτσι αμήχανος που είναι, όταν ενήλικος πλέον θα είναι φανερή απειλή για τους μνηστήρες και αυτοί θα το αντιληφθούν; θα αναρωτηθεί κανείς με ανησυχία και αμέσως μετά θα διαβλέψει τον κίνδυνο να σβήσει άδοξα η παλιά βασιλική γενιά. Εσωτερικά, χωρίς να το έχουν αντιληφθεί οι άλλοι, η σκέψη του Τηλέμαχου στρέφεται με θλίψη και ανησυχία, γύρω από τον πατέρα του, αν θα επιστρέψει κάποτε να εκδιώξει τους μνηστήρες και να ανακτήσει το αξίωμα και την περιουσία του. Έτσι έχουν τα πράγματα στην πατρίδα του Οδυσσέα.

Μυκηναϊκό ανάκτορο

.   Το παλάτι του Οδυσσέα Η αρχιτεκτονική μορφή του παλατιού της Οδύσσειας αναζητήθηκε προς δυο κατευθύνσεις είτε προς το μυκηναϊκό είτε προς το γεωμετρικό μέγαρο. Μελετώντας καλύτερα το κείμενο η δεύτερη άποψη ευνοείται: ο ποιητής της Οδύσσειας έχει υπόψη του μάλλον τα σύγχρονά του οικοδομήματα που ήταν οικεία και στους ακροατές τους. Συγκεκριμένα παρουσιάζονται τα μέρη του ανακτόρου του Οδυσσέα: η εξώθυρα, το κατώφλι της αυλής, οι πύλες του σπιτιού, τα μεγάλο δώμα δηλαδή το μέγαρο του ανακτόρου. Το υπηρετικό προσωπικό του παλατιού λειτουργεί άριστα, με κατανεμημένες αρμοδιότητες (κήρυκες, παρακόρη, κελάρισσα, τραπεζάρχης, δούλες, έφηβοι) Παρουσιάζονται τα σκεύη που χρησιμοποιούνται κατά τη φιλοξενία καθώς και τα έπιπλα του παλατιού: α. σκεύη: κρατήρες για το κρασί, χρυσό λαγήνι, δηλαδή κανάτι, αργυρό λεβέτι, δηλαδή λεκάνη, γυαλιστερό τραπέζι, χρυσές κούπες για το κρασί. β. έπιπλα: θρόνος, σκαμνί για στήριξη των ποδιών, στολισμένο κάθισμα, καλοξυσμένη θήκη (για τα δόρατα) αναπαυτικά καθίσματα.

.   ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ Στην 3η ενότητα μεταβαίνει ο ποιητής από την πρωτοπρόσωπη αφήγηση σε τριπρόσωπη. Παρατηρούμε όμως, ότι σ’ αυτήν την αφήγηση περιλαμβάνονται πολλές περιγραφές. α. Η περιγραφή: δεν προωθεί τη δράση, λειτουργεί στο χώρο και αναδεικνύει χαρακτηριστικά γνωρίσματα των προσώπων και των πραγμάτων που βρίσκονται στο χώρο. β. Η αφήγηση: χαρακτηρίζεται από την κίνηση, δηλαδή προωθεί την υπόθεση στο χρόνο. Επομένως στην 3η ενότητα δεν έχουμε απλώς αφήγηση, αλλά περιγραφική αφήγηση. Σκηνή ονομάζεται ένα μέρος δράσης το οποίο έχει ενότητα. Οι σκηνές διακρίνονται με βάση: Α. την αλλαγή προσώπων Β. την αλλαγή τόπου Γ. αλλαγή τόπου και προσώπων.

. Αντιλήψεις – Τεχνικές ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ .   Αντιλήψεις – Τεχνικές ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ α) Η Αθηνά δένει στα πόδια της σανδάλια και ταξιδεύει προς την Ιθάκη (109) β) Η Αθηνά κρατάει οπλισμό (κοντάρι) (112-114) γ) Η Αθηνά στέκεται έξω από την πόρτα του ανακτόρου της Ιθάκης (115-117) δ) Η Αθηνά τρώει και πίνει όπως όλοι οι άνθρωποι (139-140, 157-161) ΕΝΑΝΘΡΩΠΙΣΗ ονομάζουμε τη μεταμόρφωση ενός θεού σε άνθρωπο. Στην ενότητά μας, η Αθηνά ενανθρωπίζεται (γίνεται Μέντης) ΠΡΟΙΚΟΝΟΜΙΑ α) Η Αθηνά αναχωρεί από τον Όλυμπο μαζί με το δόρυ της προικονομεί τη μνηστηροφονία (112-113, 143) β) Το όραμα του Τηλέμαχου προοικονομεί την επιστροφή του Οδυσσέα και την τιμωρία των μνηστήρων (129-132)

. Τεχνικές –Σχήματα λόγου .   Τεχνικές –Σχήματα λόγου ΑΝΤΙΘΕΣΗ Ο Τηλέμαχος κάθεται σεμνός, λυπημένος και ήσυχος, ενώ οι μνηστήρες διασκεδάζουν απολαμβάνοντας με απληστία τα αγαθά του παλατιού. Η αντίθεση αυτή μας κάνει να συμπαθήσουμε τον Τηλέμαχο και να αντιπαθήσουμε τους μνηστήρες, προετοιμάζοντάς μας για την τιμωρία τους. ΕΠΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ ονομάζουμε την τεχνική κατά την οποία εμείς (οι αναγνώστες) γνωρίζουμε κάτι, που ο ήρωας αγνοεί. Στην ενότητά μας, υπάρχει σε πολλά σημεία (από τον στίχο 118 και μετά), μιας και ο Τηλέμαχος και οι μνηστήρες αγνοούν το ότι έχουν μπροστά τους την Αθηνά, κάτι όμως που εμείς το γνωρίζουμε.

.   Χαρακτηρισμοί 1. Αθηνά/Μέντης : δυναμική, αποφασιστική, επιδέξια ως προς τον χειρισμό του σχεδίου της 2. Τηλέμαχος : ευαίσθητος, μοναχικός, δειλός, σκεφτικός (127-128), νοσταλγεί τον πατέρα του (129-132), ονειροπόλος (129-132), φιλόξενος (134-161), ανυπομονεί να μάθει κάποια είδηση για τον πατέρα του (152-153) 3. μνηστήρες : υπερόπτες και αλαζόνες (119, 162), ανόητοι και φαντασμένοι, ενδιαφέρονται μόνο για το παιχνίδι, το φαγητό, το ποτό και το τραγούδι (162-173), αφιλόξενοι (119-127), καθώς αδιαφορούν για τον ξένο που στέκεται στο κατώφλι του παλατιού. Τα σημεία που τους ενοχοποιούν και μας προϊδεάζουν για την τύχη που τους περιμένει είναι: Η κατασπατάληση της ξένης περιουσίας, αγαθών δηλαδή που δεν τους ανήκουν. Μάλιστα στο στίχο 121 «σε τομάρια βοδιών καθισμένοι, που τα σφάξαν οι ίδιοι..» οι μνηστήρες παραλληλίζονται έμμεσα με τους συντρόφους του Οδυσσέα.

Ο θεσμός της φιλοξενίας ΤΟ ΤΥΠΙΚΟ α) υποδοχή β) τακτοποίηση οπλισμού και αλόγων γ) παραχώρηση τιμητικής θέσης δ) προσφορά ποτού και γεύματος ε) ερώτηση για το ποιος είναι ο επισκέπτης στ) ερώτηση για το αίτημα του επισκέπτη ζ) διαμονή η) ανταλλαγή δώρων Η φιλοξενία ήταν ένας πολύ σοβαρός και ιερός θεσμός για τη σφυρηλάτηση δεσμών. Η λέξη φιλοξενία σήμαινε στενές ανθρώπινες σχέσεις τόσο επίσημες και με τόσα δικαιώματα και υποχρεώσεις που έμοιαζαν με το γάμο. Προστατευόταν από τον «ξένιο» Δία και γι’ αυτό η μη τήρηση του θεσμού θεωρούνταν ασέβεια προς τον Δία. Με το θεσμό της φιλοξενίας εξασφαλίζεται η προστασία των ξένων σε μια εποχή κατά την οποία οι μετακινήσεις των ανθρώπων πραγματοποιούνταν με μεγάλη δυσκολία και δεν υπήρχαν υποδομές για τη διαμονή των ξένων.

Σκηνή συμποσίου

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ * Το ανάκτορο της Πύλου [πηγή: Μυκηναϊκή Περίοδος- Ελληνική Ιστορία στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού] * Το ανάκτορο του Νέστορα [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο ΕΡΤ] *«Γεύματα" Υποστηρικτικό λογισμικό Ομηρικά Έπη Α'-Β' Γυμνασίου  (Μ. Φουντοπούλου, Η. Λούμος) Ομήρου Οδύσσεια, Ραψωδία α στ. 109-173 by vassor