Μάθημα VIΙΙ. Τα αερόφωνα Ι. Οργανολογία ΙΙ Μάθημα VIΙΙ. Τα αερόφωνα Ι.

Τα αερόφωνα Ήχος: παλμική κίνηση στήλης αέρος. Οξύτητα: ανάλογα με το μήκος της στήλης αέρος. Κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες με βάση το υλικό: Ξύλινα Χάλκινα Πολύαυλα Αν και επικράτησε αυτός ο διαχωρισμός, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Τα ξύλινα πνευστά Η διοχέτευση του αέρα γίνεται με διάφορους τρόπους: Η διοχέτευση του αέρα γίνεται με διάφορους τρόπους: Μέσα από μια ειδική εγκοπή κατ’ ευθείαν από τα χείλη του εκτελεστή (φλάουτο). Μέσα από ειδικό επιστόμιο (φλάουτο με ράμφος) Μέσα από μια απλή γλωττίδα (κλαρινέτο, σαξόφωνο). Μέσα από μια διπλή γλωττίδα (όμποε).

Τρόπος διαφοροποίησης τονικών υψών. Βασικός παράγοντας η αυξομείωση του τονικού ύψους. Όταν όλες οι οπές είναι ανοιχτές δονείται η αέρινη στήλη σε όλο της το μήκος και παράγεται ο βαθύτερος ήχος. Ανοίγοντας μία μία τις οπές μειώνεται το μήκος και παράγεται όλο και οξύτερος ήχος.

Τρόπος διαφοροποίησης τονικών υψών. Οι οπές ανοιγοκλείνουν απευθείας ή με τη βοήθεια κάποιου μηχανισμού. Με το άνοιγμα και το κλείσιμο των οπών παράγεται η βασική σκάλα (χαμηλή περιοχή), Για την παραγωγή οξύτερων ήχων ο εκτελεστής πρέπει να διοχετεύσει περισσότερο αέρα, ώστε να παραχθούν οι αρμονικές συχνότητες (οκτάβα οκτάβα και πέμπτη). Αυτό συμβαίνει επειδή η στήλη αέρος σπάει σε διάφορα τμήματα (μισό, 3/3 κ.α.).

Ιστορική προσέγγιση Τα ξύλινα πνευστά θεωρούνται από τα πιο παλιά όργανα (παλαιολιθική περίοδος ). Φτιάχνονταν από κόκκαλα ζώων και είχαν μία τρύπα. Τα όργανα με γλωττίδα είναι μεταγενέστερα (3η χιλιετία π. Χ).

Ιστορική προσέγγιση Από τον 12ο αιώνα περνούν στην Ευρώπη από την Ανατολή. Τον 17ο αιώνα έγιναν τροποποιήσεις και προστέθηκαν τα κλειδιά. Κατά τα τέλη του 18ου αιώνα υπήρχαν τέσσερα είδη ξύλινων πνευστών: φλάουτο, όμποε, κλαρινέτο, φαγκότο. Τον 19ο αιώνα αυτές οι οικογένειες συμπληρώθηκαν με πιο οξύφωνα και πιο βαθύφωνα όργανα, ενώ τελειοποιήθηκε και το σύστημα κλειδιών.

Τα ξύλινα πνευστά της ορχήστρας Το πλάγιο φλάουτο Τα ξύλινα πνευστά της ορχήστρας Το πλάγιο φλάουτο Το φλάουτο (πλαγίαυλος). Ο σωλήνας είναι ξύλινος, μεταλλικός (ασημένιος και σπανιότερα χρυσός. Μέγεθος 68 εκ. Κατασκευάζεται από τρία κομμάτια: το πρώτο φέρει το επιστόμιο και ενώνεται χαλαρά με το δεύτερο μέρος, ώστε να μπορεί να κουρδίσει. Τα άλλα δύο μέρη φέρουν τα κλειδιά. Έχει έκταση τουλάχιστον τρεις οκτάβες. Το σύγχρονο φλάουτο έχει 13 τρύπες με κλειδιά για όλες τις χρωματικές νότες της πρώτης οκτάβας και μερικές μικρότερες για τις τρίλιες. Οι επάνω οκτάβες παράγονται με υπερφύσημα (στένεμα του ανοίγματος των χειλιών).

Τα ξύλινα πνευστά της ορχήστρας Το φλάουτο Τα ξύλινα πνευστά της ορχήστρας Το φλάουτο Από τη γωνία πρόσπτωσης του αέρα εξαρτάται το τονικό ύψος της νότας. Το πίκολο είναι μικρογραφία του φλάουτου, έχει μέγεθος 32 εκ. (μισό μήκος) και γράφεται μια οκτάβα χαμηλότερα απ’ ότι ηχεί . Άλτο φλάουτο σε σολ, το οποίο γράφεται μια τέταρτη ψηλότερα από εκεί που ηχεί Φλάουτο ντ’ αμόρε Μπάσο φλάουτο

Το φλάουτο με ράμφος 14ο – 18ο αιώνα. Είχε επτά τρύπες και μία πίσω Έφερε δίοδο του αέρα προς την κόγχη Η κόγχη ανοίγεται λίγο πιο μέσα από το άκρο του σωλήνα και στο πάνω άκρο μπαίνει φελλός ο οποίος αφήνει μια μικρή χαραμάδα (απέναντι από την κόγχη), ώστε να περάσει ο αέρας. Κλειδιά δεν χρησιμοποιήθηκαν Υπήρχε οικογένεια των οργάνων

Τα ξύλινα πνευστά της ορχήστρας (με γλωσσίδι. Η παλμική κίνηση του αέρα γίνεται πριν ο αέρας εισέλθει στον σωλήνα του οργάνου. Το γλωσσίδι είναι ένα μονό ή διπλό ελαστικό φύλλο καλαμιού. Ο αέρας περνά από το καλάμι και το ανασηκώνει. Στην συνέχεια αυτό επιστρέφει στη θέση του. Η ταχύτητα αυτής της διαδικασίας δημιουργεί την παλμική κίνηση.

Τα ξύλινα πνευστά της ορχήστρας (με γλωσσίδι. Το καλάμι είναι ξεχωριστό από το σώμα του οργάνου. Το πλάτος, το μήκος και το βάρος του γλωσσιδιού, την συχνότητα και το ηχόχρωμα. Στο διπλό γλωσσίδι τα δύο καλάμια είναι αντικριστά δεμένα σφιχτά μεταξύ του και ο εκτελεστής τα σφίγγει με τα χείλια του.

Τα ξύλινα πνευστά της ορχήστρας Το Κλαρινέτο (ευθύαυλος). Κατασκευάζεται από ξύλο ή εβονίτη και χρησιμοποιεί απλή γλωττίδα. Έχει κυλινδρικό σωλήνα Υπάρχει ποικιλία μεγεθών Το βασικό κλαρινέτο σε σι ύφεση έχει 66 εκ. μήκος Κατασκευάζεται σε 5 τμήματα Η καμπάνα ενισχύει του χαμηλούς φθόγγους Έχει την μεγαλύτερη έκταση και ευελιξία σε σχέση με τα άλλα ξύλινα πνευστά. Το μπάσο κλαρινέτο. Έχει το διπλό μήκος από το κλαρινέτο και ηχεί μια οκτάβα χαμηλότερα. Η καμπάνα του είναι μεταλλική και λυγίζει προς τα επάνω. Γράφεται μια οκτάβα και ένα τόνο πάνω από αυτό που ηχεί.

Τα ξύλινα πνευστά της ορχήστρας. Το όμποε. Τα ξύλινα πνευστά της ορχήστρας. Το όμποε. Το όμποε (οξύαυλος) κατασκευάζεται από ξύλο ή εβονίτη και έχει μέγεθος 65 εκ.. Έχει διπλή γλωσσίδα και κωνικό σχήμα. Έχει 16-20 οπές. Οι 6 βρίσκονται κάτω από τα δάχτυλα του εκτελεστή και οι υπόλοιπες ανοίγουν με σύστημα κλειδιών. Το διπλό γλωσσίδι είναι προσαρμοσμένο σε ένα μεταλλικό σωληνάκι που παίζει καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση του ηχοχρώματος. Έχει 3 οκτάβες έκταση. Οι πρώτες 16 νότες είναι βασικές και οι υπόλοιπες 20 παράγονται με υπερφύσημα (πίεση χειλέων). Ο ήχος του είναι μελαγχολικός και πολύ εκφραστικός. Δίνει τον τόνο για το κούρδισμα της ορχήστρας.

Τα ξύλινα πνευστά της ορχήστρας Το αγγλικό κόρνο. Είναι ένα μεγάλο όμποε, έχει μέγεθος 80 εκ. και έχει λυγισμένο συνδετήρα. Ηχεί μια 5η Κ χαμηλότερα. Βαρύτονο όμποε. Αντικαταστάθηκε από το Heckelphone Ράκετ (Αναγέννηση – Μπαρόκ) Ηχεί μια οκτάβα χαμηλότερα Οι νότες που μπορεί να παίξει είναι όσες και οι τρύπες.

Τα ξύλινα πνευστά της ορχήστρας Φαγκότο. Κωνικό πνευστό με διπλό γλωσσίδι Έχει μήκος 1, 34 μ. Αποτελείται από 4 ενωμένα κομμάτια Το συνολικό μήκος του σωλήνα είναι 2,54 μ. Στενός σωλήνας σε σχέση με το μέγεθός του Μικρό μέγεθος οπών Το κόντρα φαγκότο ηχεί μια οκτάβα χαμηλότερα από το φαγκότο. Έχει μεγάλο μήκος σωλήνα που είναι διπλωμένος στα τέσσερα. Γράφεται μια οκτάβα υψηλότερα απ’ ότι ηχεί.

Τα ξύλινα πνευστά της ορχήστρας Το σαξόφωνο. Είναι καινούργιο όργανο (Σάξ 1840). Είναι υβριδικό. Από το κλαρινέτο έχει πάρει την απλή γλωττίδα και από το όμποε το κωνικό σχήμα, την καμπάνα και το σύστημα κλειδιών. Ο Σάξ κατασκεύασε 14 διαφορετικά μεγέθη απ’ τα οποία έμειναν μόνο τέσσερα (σοπράνο, άλτο, τενόρο, μπάσο).