Η καθιέρωση του σοσιαλισμού πριν το 1914 Η σοσιαλιστική οικογένεια: Τα σοσιαλιστικά, σοσιαλδημοκρατικά και εργατικά κόμματα Ντ. Σασούν, Εκατό χρόνια σοσιαλισμού, Αθήνα, Καστανιώτη, 2001 Η καθιέρωση του σοσιαλισμού πριν το 1914 1. Καπιταλιστικό σύστημα άδικο. Η μισθωτή σχέση κρύβει ανισότητα: οι καπιταλιστές «εξαπατούν» τους εργάτες «υπεραξία» (δήλωση για το παρόν-ανισότητα) 2. Η ιστορία προχωρά με στάδια: Το καπιταλιστικό σύστημα δεν είναι αιώνιο (μέλλον-δυνατότητα αλλαγής) 3. Οι εργάτες είναι ομοιογενή τάξη ανεξάρτητα από τις διαφορές τους: Στόχος η βελτίωση της θέσης τους. Οργάνωση σε κόμματα και συνδικάτα, ενάντια σε κάθε προσπάθεια διαίρεσης. (στρατηγική μετάβασης στο σοσιαλισμό)

Η καθιέρωση του σοσιαλισμού πριν το 1914 Η αρχή της συνεργασίας των Σοσιαλιστικών Κομμάτων στην Ευρώπη 1864 ίδρυση της πρώτης Διεθνούς τρεις διαφορετικές ιδεολογικές συνιστώσες: α) σοσιαλιστική – ρεφορμιστική β) κολεκτιβιστική – αναρχική γ) μαρξιστική

Η καθιέρωση του σοσιαλισμού πριν το 1914 Βασικό ζήτημα: η κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας από την εργατική τάξη 1880: επικράτηση της μαρξιστικής θεώρησης, Σοσιαλιστικά κόμματα: α) «πάλη των τάξεων» β) κατάκτηση πολιτική εξουσίας 1889: Δημιουργία Δεύτερης Διεθνούς Αντικαπιταλιστικό πνεύμα, συνεργασία και ενότητα εργατικής τάξης Διακήρυξη ενάντια στον πόλεμο

Η καθιέρωση του σοσιαλισμού πριν το 1914 Επιτυχία σοσιαλιστών: εργατική τάξη νέο πολιτικό υποκείμενο. Συνδυασμός βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στόχων. Ενιαίο ευρύτατο σχέδιο. Διαφορά μεταξύ εργατικής τάξης και «φτωχών». Κατακερματισμός (εργάτες, αυτοαπασχολούμενοι) ενώνεται με βάση την ιδεολογική συνοχή και την οργανωτική ενότητα. Ταξική ενότητα: προσέλκυση διανοουμένων και εκλαΐκευση για εργατική τάξη Επέκταση των κομμάτων: Μεγάλη ύφεση 1873-1896 και οργανωτική δομή κομμάτων μαζών

Η καθιέρωση του σοσιαλισμού πριν το 1914 1891: το SPD υιοθετεί τον μαρξισμό: πρότυπο για την ανάπτυξη σοσιαλιστικών κομμάτων. Πρόγραμμα Ερφούρτης (Ε. Μπερνστάιν-Κ. Κάουτσκι). «Θεωρία κατάρρευσης», «Θέση περί εξαθλίωσης» Γερμανία, βιομηχανική και στρατιωτική ανάπτυξη Αυστρία 1889, Βέλγιο 1885, Γαλλία 1905, Σουηδία 1889, Ισπανία 1879 1911: Γερμανία, Ην. Βασίλειο 3.000.000 μέλη, Γαλλία 1.000.000

Η καθιέρωση του σοσιαλισμού πριν το 1914 Ωστόσο: 1899 Ε. Μπερστάιν, «Εξελικτικός σοσιαλισμός»: Νέο Στάδιο Καπιταλισμού: δεν είχε προβλέψει ο Κ. Μάρξ, δραστική αλλαγή δόγματος και στρατηγικής Καταγγελία ένοπλης πάλης Αναθεώρηση «Θεωρία κατάρρευσης», «Θέση περί εξαθλίωσης»

Η καθιέρωση του σοσιαλισμού πριν το 1914 1. καπιταλισμός: αναπτύσσει την ικανότητα αυτορύθμισης για αποφυγή των κρίσεων 2. ανάπτυξη κοινοβουλίου: ειρηνική κατάληψη της εξουσίας από την εργατική τάξη Νέες τάσεις: ανάπτυξη τραπεζικού τομέα, καρτέλ, επικοινωνιών, εμπορίου. Όχι μόνο συγκέντρωση κεφαλαίου σε μεγάλες επιχειρήσεις, αλλά μικρές επιχειρήσεις. Δυνατότητα αποφυγής οικονομικών κρίσεων Προτείνει: η μακροπρόθεσμη προοπτική έθετε σε κίνδυνο τον καθημερινό αγώνα. Συμμάχους στα εργατικά συνδικάτα. Στόχος η βελτίωση των δικαιωμάτων και η θέση των εργατών. Καταδίκη SPD 1899 και 1903

Σημείο καμπής: Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμος Σημείο καμπής: Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμος Πριν: κανένα σοσιαλιστικό κόμμα δεν μετείχε στην κυβέρνηση Σοσιαλιστικά κόμματα μετακινούνται σε εθνικές ή «εθνικιστικές» θέσεις 3/8/1914: SPD στηρίζει τον πόλεμο και τις πολεμικές πιστώσεις Διαφωνούν 14 από 78 βουλευτές. Ηγετικά στελέχη Ρ. Λούξεμπουργκ, Κ. Κάουτσκι, διαφωνούν Ε. Μπερνστάιν αρχικά συμφωνεί, μετά διαφωνεί. Διεθνισμός: περισσότερο λεκτικός, παρά ουσιαστικός. SPD: Εναλλακτική οργάνωση στο κράτος. Αλλά αντανακλούσε την οργάνωση του κράτους που ήθελε να καταστρέψει

1917: Επανάσταση στη Ρωσία, Δοκιμάζεται η ενότητα των σοσιαλιστικών κομμάτων 1919: Κομμουνιστικά κόμματα: προκύπτουν από διασπάσεις σοσιαλιστικών κομμάτων δημιουργούν την Τρίτη Διεθνή 1923: η Δεύτερη Διεθνής μετονομάζεται σε «Σοσιαλιστική Διεθνή» Αδράνεια μέχρι τη δεκαετία του 1950

Αυστρομαρξισμός και Ότο Μπάουερ Ειδικό γνώρισμα Αυστριακού σοσιαλισμού: «Δυόμισι Διεθνής»: Άρνηση επιλογής μεταξύ Δεύτερης και Τρίτης Διεθνούς 1919: «Στο Δρόμο προς το σοσιαλισμό»: Τρίτος Δρόμος: ριζοσπαστική εικόνα Αυστριακού σοσιαλισμού εμπόδιο στην ανάπτυξη κομμουνιστικής εναλλακτικής λύσης

Αυστρομαρξισμός και Ότο Μπάουερ «Βραδεία Επανάσταση», «Βαθμιαία οικοδόμηση σοσιαλιστικής κοινωνίας» α) συνδυασμός ισότιμης διανομής αγαθών και βελτίωσης της παραγωγής β) παραγωγή αγαθών εξίσου αποτελεσματικά στο σοσιαλισμό γ) μόνο μετά την κατάληψη πολιτικής επανάστασης δ) στοιχεία σοσιαλισμού μπορούν να συνυπάρχουν στον καπιταλισμό ε) πολιτική συμμαχιών μεταξύ εργατικής τάξης και αγροτικών και μεσαίων στρωμάτων στ) προλεταριακή επανάσταση θα οδηγήσει σε εμφύλιο πόλεμο

Αυστρομαρξισμός και Ότο Μπάουερ Ανάλυση της αυταρχικής εξουσίας στην Αυστρία α) οικονομική κρίση: το σύστημα κοινωνικής προστασίας της Βιέννης ήταν ανυπόφορο φορτίο για τις μεσαίες τάξεις. β) προλεταριοποίηση κατώτερων μεσαίων τάξεων και αγροτών, στροφή προς τον φασισμό γ) αναγνωρίζει τη σημασία της αστικής δημοκρατίας δ) καθήκον των σοσιαλιστών να υπερασπιστούν την ΕΣΣΔ ενάντια στη ναζιστική Γερμανία

Συνέδριο Φρανκφούρτης 1951 Σοσιαλιστική Διεθνής: α) αποδοχή της δημοκρατίας β) διαφορετικές εκφάνσεις του σοσιαλισμού γ) άνοιγμα στη μεσαία τάξη δ) υπεράσπιση ανθρώπινων δικαιωμάτων Στόχος: η διάκριση μεταξύ «Υπαρκτού σοσιαλισμού και φιλελευθερισμού»

Μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο Οικοδόμηση Κοινωνικού Κράτους Ηγεμονικό πρόταγμα, υιοθέτηση ακόμα και από συντηρητικά κόμματα Παρεμβατικό κράτος: υποδομές, μεταφορές, δημόσιες επιχειρήσεις υγεία, παιδεία, ασφάλιση, πλήρης απασχόληση, ρύθμιση εργασιακών σχέσεων Βελτίωση επιπέδου ζωής Αμφισβήτηση του καπιταλισμού, ωστόσο σταθεροποίηση καπιταλιστικού συστήματος Βραχυπρόθεσμοι VS Μακροπρόθεσμοι στόχοι

Μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο Έλεγχος του καπιταλισμού: Εθνικοποίηση και οικονομικός σχεδιασμός Κοινωνικό κράτος: πρώτο βήμα για σοσιαλισμό, κρατική ιδιοκτησία στο βιομηχανικό τομέα Αντίφαση: για να χρηματοδοτηθεί το κράτος πρόνοιας, θα πρέπει η αγορά να λειτουργεί αποτελεσματικά. Εθνικοποιήσεις: α) οι λιγότερο βιώσιμοι τομείς β) οι στρατηγικοί τομείς (ενέργεια, τράπεζες) εργαλεία για την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα σε επωφελείς για την κοινωνία τομείς

Μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο Κοινωνικό κράτος, ρύθμιση εργασιακών σχέσεων, αύξηση μισθών Έφεση προς τον καταναλωτισμό των Δυτικών κοινωνιών. Διαφήμιση, ΜΜΕ. Τα σοσιαλιστικά κόμματα επηρεάζονται από την αλλαγή πολίτη – καταναλωτή Οι σοσιαλιστές έγιναν ρεαλιστές Υιοθέτηση Πανσυλλεκτικής στρατηγικής

Υιοθέτηση αναθεωρητισμού Επιρροή Ε. Μπερστάιν Συνεχόμενες εκλογικές ήττες Η κατάργηση του καπιταλισμού δεν ήταν ο μοναδικός στόχος Υποτιμούσε την πολιτική των εθνικοποιήσεων Τέλος 1950, εγκαταλείπεται ο μαρξισμός 1959: SPD Συνέδριο Μπαντ-Γκότεσμπεργκ: «Δημοκρατικός Σοσιαλισμός», χριστιανική ηθική – ανθρωπισμός - κλασική φιλοσοφία

Υιοθέτηση αναθεωρητισμού Διαφορές με μαρξιστική προσέγγιση: α) η αυξανόμενη εξαθλίωση της εργατικής τάξης προηγούνταν της κατάρρευσης του καπιταλισμού β) η κολεκτιβιστική κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία Λόγοι: πίστη στην αύξηση της παραγωγής, αισιοδοξία, συμμαχία με φιλελευθερισμό, συμφιλίωση με την εκκλησία

1960’s Συνεχιζόμενη ευημερία Οικονομική μεγέθυνση, Χρηματοδότηση κράτους πρόνοιας, Όχι ρήξη με καπιταλιστικό σύστημα Απεργιακές κινητοποιήσεις 1968, Γαλλία, Τσεχοσλοβακία Αντικαταναλωτική λογική

1970’s: Η αλλαγή 1973/4 Πετρελαϊκή κρίση, αλλαγή συναίνεσης Οικονομικός φιλελευθερισμός [Ρέηγκαν, Θάτσερ] επηρεάζει αποφασιστικά την πολιτική ατζέντα Σοσιαλιστές του Νότου, ριζοσπαστικοποίηση και αντίβαρο στη συντηρητικοποίηση ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας 1989 Πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων. Σταδιακά το νεοφιλελεύθερο υπόδειγμα γίνεται ηγεμονικό, επηρεάζει τον πολιτικό λόγο και το πρόγραμμα όλων των κομμάτων ακόμη και των σοσιαλιστικών

1996: Υιοθέτηση «Τρίτου Δρόμου» 1996: Υιοθέτηση «Τρίτου Δρόμου» Τ. Μπλαίρ – New Labour, Γ. Σρέντερ - SPD, Κ. Σημίτης - ΠΑΣΟΚ. Υιοθετούν τα κυρίαρχα προτάγματα, απομακρύνονται από τον παλαιό ριζοσπαστισμό. Πιο ρεαλιστικά Παγκοσμιοποίηση, ΕΕ, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, χρηματοπιστωτικό σύστημα, επηρεάζουν έντονα την πολιτική. Κόμματα του κράτους Κρίση των κομμάτων – εκπροσώπηση Περιορίζει τις πιθανότητες για ανανέωση πολιτικού προσωπικού Σύγκλιση των κομματικών προγραμμάτων Κόμματα = συνεταιρισμοί επαγγελματιών Ακυρώνει τη δυνατότητα της δημοκρατίας για να επιβάλλει όρια η κοινωνία, δημοκρατία απλή εκλογική διαδικασία