«Δραστηριότητες από τον κόσμο της φυσικής για το νηπιαγωγείο» Τα φαινόμενα της εξαέρωσης, της υγροποίησης και της εξάτμισης. Πασσά Διονυσία Ψαρρού Αλεξία

Στόχοι Α. Αναφορικά με την εξαέρωση: Να προβλέπουν την εξαέρωση ως αποτέλεσμα της θέρμανσης του νερού από κάποια πηγή θερμότητας. Να αναγνωρίζουν «που θα πάει» το νερό, δηλαδή ότι το νερό θα μετακινηθεί από το δοχείο προς την ατμόσφαιρα. Να περιγράφουν τη διαδικασία της εξαέρωσης. Β. Σχετικά με το φαινόμενο της υγροποίησης: Να προβλέπουν την υγροποίηση ως αποτέλεσμα της επαφής των υδρατμών με «πιο κρύα» αντικείμενα. Να περιγράφουν τη διαδικασία της υγροποίησης. Γ. Για την εξάτμιση: Να προβλέπουν τη διαδικασία της εξάτμισης ως αποτέλεσμα έκθεσης στη «ζέστη» και στον άνεμο. Να περιγράφουν τη διαδικασία της εξάτμισης.

1η Δραστηριότητα: Εξαέρωση. Υλικά-μέσα: μικρό πυρίμαχο διαφανές σκεύος/δοχείο, νερό, γκαζάκι υγραερίου, χαρτόνι μαύρου χρώματος, βίντεο για τον κύκλο του νερού. Μπορούμε να ξεκινήσουμε τη συζήτησή μας δείχνοντας στα παιδιά ένα σύντομο βίντεο με τον κύκλο του νερού. Συγκεντρώνουμε τα παιδιά κατά ομάδες των 4-5 σε μια γωνιά (παρεούλα, τραπεζάκια). Τοποθετημένο γκαζάκι αναμμένο και πάνω σε αυτό βάζουμε το πυρίμαχο διαφανές σκεύος με το προθερμασμένο νερό (γύρω στους 60οC). Τοποθετούμε πίσω από το γκαζάκι σταθερή επιφάνεια μαύρου χρώματος, έτσι ώστε να γίνουν ευκολότερα αντιληπτοί οι ατμοί που περνούν από μπροστά της. Ενώ τα παιδιά παρατηρούν τη θέρμανση του νερού, εμείς τους ζητάμε να προβλέψουν τι θα γίνει Καθώς εμφανίζονται οι πρώτες φυσαλίδες, προσπαθούμε να εστιάσουμε την προσοχή των παιδιών σε αυτές, ζητώντας τους παράλληλα να μας πουν που αυτές κατευθύνονται

Οδηγούμε τη συζήτηση στους υδρατμούς που δημιουργήθηκαν στον αέρα. Τέλος, αφού εξηγήσουμε πολλές φορές την πορεία του νερού από το δοχείο προς τον αέρα, ζητάμε από τα παιδιά να κάνουν το ίδιο, περιγράφοντάς μας το ταξίδι μιας φυσαλίδας από τον πάτο του δοχείου μέχρι τον αέρα. Παρεμβαίνουμε όπου χρειάζεται αναδιατυπώνοντας και επισημαίνοντας το μετασχηματισμό του νερού σε υδρατμούς.

2η Δραστηριότητα: Εξαέρωση (αξιολόγησης). Υλικά: κάρτες που παρουσιάζουν τα στάδια της εξαέρωσης (από 5-6 κάρτες το κάθε στάδιο), φελοπίνακας, πινέζες. Χωρίζουμε τα παιδιά σε ομάδες των 2-3 ατόμων και μοιράζουμε σε κάθε ομάδα τις κάρτες οι οποίες δείχνουν τη διαδικασία και τα στάδια της εξαέρωσης. Ζητάμε από κάθε ομάδα να τοποθετήσει τις κάρτες με τη σωστή σειρά διαδοχής και να τις καρφιτσώσει και παρουσιάσει στο φελοπίνακα περιγράφοντας και αιτιολογώντας. Βοηθάμε και παρεμβαίνουμε όπου χρειάζεται, προκειμένου να γίνει σωστά η διάταξη και να οδηγηθεί η σκέψη των παιδιών στη διαπίστωση ότι, το νερό λιγόστεψε σταδιακά ενώ οι υδρατμοί από λίγοι που ήταν αρχικά, έγιναν πολλοί στην τελευταία κάρτα.

3η Δραστηριότητα: Υγροποίηση. Υλικά: γκαζάκι υγραερίου, νερό, αδιαφανές μεταλλικό σκεύος (μπρίκι), μεταλλικό καπάκι κατσαρόλας, πιατάκι. Χωρίζουμε και πάλι τα παιδιά σε ομάδες των 4-5 ατόμων σε μια γωνιά. Ζεσταίνουμε προθερμασμένο νερό στο γκαζάκι, σε αδιάφανο μεταλλικό σκεύος αυτή τη φορά (μπρίκι). Αφού αρχίσουν να δημιουργούνται οι υδρατμοί και να βγαίνουν προς τον αέρα, τοποθετούμε στην πορεία τους ένα μεταλλικό καπάκι κατσαρόλας. Παρατηρούμε ότι στο καπάκι εμφανίζονται σταγόνες, οι οποίες πληθαίνουν και σιγά-σιγά αρχίζουν να στάζουν προς τα κάτω. Επανερχόμαστε στο φαινόμενο της εξαέρωσης, εστιάζοντας το συλλογισμό των παιδιών στον ατμό και την κίνησή του προς τα πάνω.

Κατά την παρεμβολή του «κρύου» μεταλλικού σκεύους, προσπαθούμε να συνδέσουμε τους ατμούς με τις σταγόνες νερού που δημιουργήθηκαν βάζοντας το καπάκι και μαζεύοντας (υγροποίηση) το νερό που έπεσε προς τα κάτω, σε ένα πιατάκι που έχουμε τοποθετήσει. Προσπαθούμε να ισχυροποιήσουμε την αναγνώριση της ποιοτικής ταυτότητας νερού και υδρατμών, καθώς και να αντιμετωπίσουμε με ενιαίο τρόπο τη διαδικασία νερό-υδρατμοί- νερό.

4η Δραστηριότητα: Υγροποίηση (αξιολόγησης). Υλικά: κάρτες που παρουσιάζουν τα στάδια της υγροποίησης (από 5-6 κάρτες το κάθε στάδιο), φελοπίνακας, πινέζες. Χωρίζουμε τα παιδιά σε ομάδες των 2-3 ατόμων. Σειροθέτηση των καρτών οι οποίες απεικονίζουν τις διαφορετικές φάσεις της διαδικασίας της υγροποίησης με τη σωστή χρονική σειρά . Στη συνέχεια τις καρφιτσώνουν και να τις παρουσιάζουν στο φελοπίνακα, περιγράφοντας τη διαδικασία και αιτιολογώντας την επιλογή τους. Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης-περιγραφής, παρεμβαίνουμε όπου είναι απαραίτητο βοηθώντας τα παιδιά να διατυπώσουν πιο σωστά το συλλογισμό τους.

5η Δραστηριότητα: Εξάτμιση. Υλικά-μέσα: 3 μικρές πετσέτες, πιστολάκι για τα μαλλιά. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες η μετάβαση από την υγρή στην αέρια κατάσταση επιτυγχάνεται και χωρίς βρασμό. Ποιες είναι αυτές; Ακούμε τις απόψεις των παιδιών και συμπληρώνουμε και εμείς (π.χ. το στέγνωμα των ρούχων, το στέγνωμα των μαλλιών μας με το πιστολάκι κ.τ.λ.). Αφού έχουμε συζητήσει τους πιθανούς τρόπους στεγνώματος, πειραματιζόμαστε βρέχοντας τις πετσέτες και ζητώντας από τα παιδιά να μας που τρόπους για να τις στεγνώσουμε. Χωρίζουμε τα παιδιά σε τρεις ομάδες και τοποθετούμε μία πετσέτα στο καλοριφέρ, μία άλλη έξω στον ήλιο και μία τρίτη τη στεγνώνουμε με το πιστολάκι των μαλλιών. Κάθε ομάδα αναλαμβάνει μία πετσέτα. Σε κάθε περίπτωση παρακολουθούμε την εξέλιξη του φαινομένου της εξάτμισης μέχρι να στεγνώσει η πετσέτα.

Διαπιστώνουμε ότι, το νερό σιγά-σιγά εξατμίζεται και συζητάμε με τα παιδιά για την πορεία του νερού που υπήρχε στην πετσέτα, προς τον αέρα, προσπαθώντας να αξιοποιήσουμε τις γνώσεις που απέκτησαν από την εξαέρωση.

6η Δραστηριότητα: Εξάτμιση (αξιολόγησης). Υλικά: 2 μικρές πετσέτες. Βρέχουμε τις δύο πετσέτες. Τη μία τη διπλώνουμε στα τέσσερα και την τοποθετούμε έξω στην ήλιο και την άλλη την απλώνουμε ανοιχτή στον ήλιο. Ρωτάμε τα παιδιά να μας πουν, ποιά πετσέτα πιστεύουν ότι θα στεγνώσει πιο γρήγορα και εύκολα και γιατί. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, προσπαθούμε να οδηγήσουμε τη σκέψη τους στη διαφορά επιφάνειας της κάθε πετσέτας (τυλιγμένη= μικρή επιφάνεια, απλωμένη= μεγάλη επιφάνεια) και στη συσχέτιση της ταχύτητας εξάτμισης του νερού με τον ήλιο και τον αέρα. Παρατηρούμε τις πετσέτες, τις αγγίζουμε και συζητάμε.

7η Δραστηριότητα: Αξιολόγηση. Ζητάμε από τα παιδιά να ζωγραφίσουν κάτι σχετικό με τα φαινόμενα που αναφέραμε (π.χ. τα στάδια) ή να δημιουργήσουν ένα παραμύθι με την ιστορία μιας «φυσαλίδας που ήθελε πολύ να ταξιδέψει».