ΚΙΝΗΣΗ ΛΙΘΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ ΚΙΝΗΣΗ ΛΙΘΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ

Η ΓΗ Το εσωτερικό της γης αποτελείται από το στερεό φλοιό, τον εξωτερικό και εσωτερικό μανδύα και τον εξωτερικό ‘υγρό’ και τον εσωτερικό ‘στερεό’ πυρήνα. Ο φλοιός με τον εξωτερικό μανδύα αποτελούν τη λιθόσφαιρα.

ΚΙΝΗΣΗ ΛΙΘΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ ΚΙΝΗΣΗ ΛΙΘΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ Η λιθόσφαιρα βρίσκεται πάνω στο μανδύα και είναι σπασμένη σε τεράστια κομμάτια, τις λιθοσφαιρικές πλάκες , οι οποίες ή: α. Συγκλίνουν , όταν πλησιάζουν η μία την άλλη (οπότε και καταστρέφεται φλοιός) γιατί η μία πλάκα βυθίζεται κάτω από την άλλη. β. αποκλίνουν, όταν απομακρύνονται η μία από την άλλη (οπότε και παράγεται φλοιός) γιατί από το κενό ανάμεσα στις δύο πλάκες βγαίνει υλικό και ψύχεται δίνοντας έτσι νέο φλοιό. γ. κινούνται παράλληλα ,όταν υπάρχει πλευρική κίνηση μεταξύ των πλακών χωρίς παραγωγή ή καταστροφή φλοιού.

ΣΥΓΚΛΙΣΗ ΛΙΘΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ (Ωκεάνιος με ωκεάνιο φλοιό) Τα όρια σύγκλισης λιθοσφαιρικών πλακών είναι ζώνες, που στην γενική περίπτωση, κατά μήκος τους το μέτωπο της μιας πλάκας εφιππεύει την άλλη με την κάτω πλάκα να καταδύεται (υποβυθίζεται) προς τον μανδύα για αρκετά χιλιόμετρα μέχρι να απορροφηθεί από αυτόν. Όταν ο φλοιός και των δύο συγκρουόμενων πλακών είναι ωκεάνιος τότε ο μηχανισμός αυτός δημιουργεί ηφαιστειακά νησιωτικά τόξα τάφρους σε μεγάλα βάθη της θάλασσας, επιφανειακούς και βαθείς σεισμούς.

ΣΥΓΚΛΙΣΗ ΛΙΘΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ (Ηπειρωτικός με ηπειρωτικό φλοιό) Στην ειδική περίπτωση που έχουμε σύγκλιση μεταξύ δύο ηπειρωτικών ορίων, επειδή ο «ελαφρύς» ηπειρωτικός φλοιός δεν μπορεί να βυθιστεί μέσα στον μανδύα όπως ο ωκεάνιος, έχουμε θραύση και πτύχωση των πετρωμάτων και ανύψωση μεγάλων οροσειρών (Παράδειγμα τα Ιμαλάια στην σύγκλιση της Ινδικής με την Ευρασιατική πλάκα – Η ορογένεση αυτή άρχισε πριν 25 εκ. χρόνια)

ΣΥΓΚΛΙΣΗ ΛΙΘΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ (Ηπειρωτικός με ωκεάνιο φλοιό) (Σύγκλιση πλακών στον Ελλαδικό χώρο) Ο μηχανισμός σύγκλισης λιθοσφαιρικών πλακών εδώ δημιουργεί τάφρους σε μεγάλα βάθη της θάλασσας, επιφανειακούς και βαθείς σεισμούς, ηφαιστειότητα αλλά ακόμα και παρακείμενες οροσειρές (πχ. Άνδεις). Το πρότυπο αυτό ακολουθεί και η σύγκλιση της Αφρικανικής πλάκας με την πλάκα του Αιγαίου που δημιουργεί και την μεγάλη σεισμικότητα που παρουσιάζει η Ελλάδα.

ΣΥΓΚΛΙΣΗ ΛΙΘΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ Αν παρατηρήσουμε τον ανάγλυφο χάρτη της εικόνας δίπλα μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε την ύπαρξη μιας τεράστιας τάφρου με την μορφή τόξου που περιβάλει τα νότια και δυτικά σύνορα του Ελληνικού χώρου. Η τάφρος αυτή είναι αποτέλεσμα της σύγκλισης δύο λιθοσφαιρικών πλακών στο σημείο αυτό, της Ευρασιατικής και της Αφρικανικής. Στο νότιο τμήμα του Αιγαίου παρατηρείται σύγκλιση με διεύθυνση Βορρά – Νότου με ταχύτητα 1 εκ. το χρόνο. Επειδή όμως το Αιγαίο κινείται και αυτό με κατεύθυνση Νοτιοδυτική με περίπου 4.5 εκ./χρόνο το σύστημα γίνεται πιο πολύπλοκο. Το Αιγαίο έτσι θεωρείται ότι από μόνο του αποτελεί μια «μικροπλάκα» η οποία συνορεύει με άλλες δύο «μικροπλάκες» την πλάκα της Ανατολίας και την πλάκα της Αδριατικής (Απουλία). Η κίνηση της πλάκα της Ανατολίας επηρεάζει άμεσα τον ελληνικό χώρο.

ΑΠΟΚΛΙΣΗ ΛΙΘΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ (Μεσοκεάνιες ράχες) Τα όρια απόκλισης λιθοσφαιρικών πλακών είναι γνωστά και ως μεσοωκεάνιες ράχες. Οι πλάκες που απομακρύνονται αργά μεταξύ τους, με αντίθετες κατευθύνσεις, επιτρέπουν στο μάγμα να εξέρχεται και να στερεοποιείται με τρόπο που να αυξάνεται ο ωκεάνιος φλοιός. Η πλέον γνωστή περίπτωση μεσοωκεάνιας ράχης είναι αυτής του Ατλαντικού ωκεανού που διακρίνεται στην εικόνα.

ΡΗΓΜΑΤΑ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ Τα ρήγματα μετασχηματισμού είναι όρια κατά μήκος των οποίων οι πλάκες ολισθαίνουν μεταξύ τους χωρίς δημιουργία ή καταστροφή λιθόσφαιρας. Από την οριζόντια σχετική μετακίνηση των πλακών δημιουργούνται επιφανειακοί σεισμοί. Το γνωστό ρήγμα του Αγίου Ανδρέα στην Καλιφόρνια είναι ένα τέτοιο παράδειγμα .Η επαφή χαρακτηρίζεται από διαφορετικές γεωλογικές συνθήκες εκατέρωθεν αυτής και από ισχυρότατους επιφανειακούς σεισμούς όπως αυτός που κατέστρεψε τον Άγιο Φραγκίσκο των ΗΠΑ το 1906.

ΑΙΤΙΑ ΚΙΝΗΣΗΣ ΛΙΘΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ Τα αίτια κίνησής τους είναι οι οριζόντιες κινήσεις που ασκούνται στον πυθμένα τους από τα θερμικά ρεύματα μεταφοράς τα οποία δημιουργούνται στον γήινο μανδύα. Η εσωτερική θερμότητα της  Γης παράγει  αυτά τα  ρεύματα. Η κίνηση των ρευμάτων κάνει τις  λιθοσφαιρικές πλάκες αλλού να αποκλίνουν, αλλού  να συγκλίνουν και αλλού η μία  να κινείται παράλληλα σε σχέση με τη διπλανή της. Στις περιοχές που αποκλίνουν οι λιθοσφαιρικές πλάκες θερμό ασθενοσφαιρικό υλικό βγαίνει στην επιφάνεια, ψύχεται, στερεοποιείται και οδηγεί έτσι στη δημιουργία νέας λιθόσφαιρας κατά μήκος των δύο πλευρών των ράχεων (π.χ. μεσοωκεάνια ράχη Ατλαντικού ωκεανού, απομάκρυνση Αμερικανικής - Αφρικανικής πλάκας)

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Το αποτέλεσμα της κίνησης των λιθοσφαιρικών πλακών είναι η αργή παραμόρφωση των πετρωμάτων στις παρυφές τους. Για το λόγο αυτό, στα πετρώματα που βρίσκονται κοντά στις περιοχές αυτές συσσωρεύονται τεράστια ποσά δυναμικής ενέργειας και αναπτύσσονται μεγάλες τάσεις που συνεχώς αυξάνουν. Όταν οι τάσεις αυξηθούν τόσο πολύ, ώστε να υπερβούν το όριο αντοχής του λιθοσφαιρικού υλικού στο σημείο αυτό επέρχεται η θραύση και τη χρονική αυτή στιγμή γεννιέται ένας σεισμός.

Οι σεισμοί στην Ελλάδα είναι ένα συχνό φαινόμενο γιατί η χώρα μας βρίσκεται στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών όπου παρατηρούνται οι περισσότεροι σεισμοί . Η Ελλάδα είναι 1η στην Ευρώπη σε σεισμούς και 6η στον κόσμο. Πρέπει λοιπόν να μάθουμε να ζούμε με τους σεισμούς και να είμαστε έτοιμοι να τους αντιμετωπίσουμε.

Σκλαβούνου Μαρία Χατζάρα Ελένη Φασούλη Μαρίνα