Πολιτιστικό Πρόγραμμα 2015-16 <<Μικρασία, xαίρε>> Γυμνάσιο Νέας Περάμου

Οι καθηγήτριες: Δήμητρα Τσίπου Ένα ταξίδι … στο χρόνο ξεκινήσαμε με όχημα λογοτεχνικές αφηγήσεις, μαρτυρίες και μνήμες από μια εποχή που είναι πια μυθική … Οι καθηγήτριες: Δήμητρα Τσίπου Μαρία Ρίζου

Συνοδοιπόροι σε αυτό το ταξίδι μαθητές της Β΄και Γ΄τάξης του Γυμνασίου Ν. Περάμου, πολλοί από τους οποίους έχουν μικρασιατική καταγωγή. Mαθητές Β΄ τάξης Μαθητές Γ΄τάξης Καζαντζή Γεωργία Μιχαήλη Παναγιώτα Καψή Χρυσούλα Παπαμελέτη Αναστασία Κόλλας Γεώργιος Σκλήρης Δημήτρης Κόλλια Δήμητρα Τσόκα Μαίρη Μπάλιου Ελισάβετ Χακράμα Μαρίνα Τζίμας Ηλίας Χαχαλάτου Άννα - Μαρία Τσαρπάλας Βασίλειος Μάγου Θεοδώρα Νταής Βασίλειος Σαββίδου Αναστασία Τσουκαλά Αγγελική

Ξεναγοί μας, η Διδώ Σωτηρίου με τα βιβλία της <<Ματωμένα χώματα>> και <<Μέσα στις φλόγες>>

αλλά και ο Ηλίας Βενέζης, ο Φώτης Κόντογλου και η Αγάπη Βενέζη- Μολυβιάτη, που κατάγονται από το Αϊβαλί,

οι μαρτυρίες των οποίων απόκτησαν εικόνα στο εξαιρετικό grahic novel του Soloup.

Σημαντικότεροι σταθμοί στο ταξίδι μας η Σμύρνη και το Αϊβαλί Σημαντικότεροι σταθμοί στο ταξίδι μας η Σμύρνη και το Αϊβαλί δύο τόποι μνήμης του προσφυγικού ελληνισμού

και τελικός προορισμός η Ελλάδα - τόπος aρχικά προσωρινής και τελικά μόνιμης εγκατάστασης του ξεριζωμένου ελληνισμού.

Αποσκευές μας σε αυτό το ταξίδι, οι μαρτυρίες πολλών Μικρασιατών προσφύγων και οικογενειακές μνήμες.

Στόχοι του προγράμματος: Οικοδόμηση της ιστορικής γνώσης Κατανόηση του ιστορικού χρόνου Σύνδεση της λογοτεχνίας και της προσωπικής μαρτυρίας με τη μικρασιατική ιστορία Σύνδεση των μαθητών με την προσφυγική εμπειρία της οικογένειάς τους. Προβληματισμός για την κοινή μοίρα των προσφύγων σε διαχρονικό επίπεδο.

Μεθοδολογική προσέγγιση Στο πλαίσιο του προγράμματος ακολουθήθηκε η διερευνητική ανακαλυπτική μεθοδος και το ομαδοσυνεργατικό μοντέλο μάθησης με σκοπό την οικοδόμηση της νέας γνώσης. Αξιοποιήθηκαν συστηματικά οι ΤΠΕ με σκοπό την εμπλοκή των μαθητών σε διευρευνητικές και συνεργατικές δραστηριότητες. Δόθηκε έμφαση στην κριτική και δημιουργική ανάγνωση κειμένων από έντυπες και ηλεκτρονικές πηγές.

Πώς εργαστήκαμε Αναζητήσαμε πληροφορίες στο διαδίκτυο για Μικρασιάτες πεζογράφους και συνδέσαμε το έργο τους με τους τόπους καταγωγής τους. Μελετήσαμε λογοτεχνικά κείμενα και αυθεντικές μαρτυρίες Μικρασιατών προσφύγων. Παρακολουθήσαμε ιστορικό ντοκιμαντέρ για τη Σμύρνη. Πήραμε συνεντεύξεις από απογόνους Μικρασιατών προσφύγων. Αφηγηθήκαμε την ιστορία Μικρασιατών προσφύγων με βάση το υλικό των συνεντεύξεων και οικογενειακές μνήμες. Καταγράψαμε εικόνες και στάσεις προσφύγων για τις χαμένες πατρίδες και την Ελλάδα ως νέα τους πατρίδα. Συγκεντρώσαμε φωτογραφικό υλικό από οικογενειακά κειμήλια και πηγές στο Διαδίκτυο.

Aναγνώσεις Καταγράψαμε στοιχεία ταυτότητας των πηγών που μελετήσαμε. Καταγράψαμε στοιχεία ταυτότητας των πηγών που μελετήσαμε. Επεξεργαστήκαμε και παρουσιάσαμε το περιεχόμενο των αφηγήσεων που διαβάσαμε. Καταγράψαμε σκηνές και χωρία των κειμένων που θέλαμε οπωσδήποτε να θυμόμαστε. Εξηγήσαμε λέξεις που μας δυσκόλεψαν. Διατυπώσαμε αιτιολογημένες κρίσεις και συμπεράσματα. Προτείναμε με επιχειρήματα την ανάγνωση των βιβλίων που μελετήσαμε στους συμμαθητές μας.

Λίγα λόγια για τα βιβλία που μελετήσαμε Λίγα λόγια για τα βιβλία που μελετήσαμε

ΜΑΤΩΜΕΝΑ ΧΩΜΑΤΑ Διδώ Σωτηρίου Ήρωας του μυθιστορήματος είναι ο Μανώλης Αξιώτης, ένας αγρότης από το Κιρκιντζέ, ο οποίος εκθέτει την προσωπική του ιστορία, πώς δηλαδή από μια ζωή ήρεμη βρέθηκε στον ελληνικό στρατό για να ελευθερώσουν αυτός και οι υπόλοιποι στρατιώτες τη Μικρά Ασία. Στη συνέχεια ο Μανώλης μας περιγράφει την ταλαιπωρία του κατά τη διάρκεια του πολέμου εναντίον των Τούρκων και την κακή τροπή που πήραν τα πράγματα. Νικημένοι πλέον οι Έλληνες, κάποιοι από αυτούς βρέθηκαν πρόσφυγες, μαζί με τον Μανώλη Αξιώτη, στο νησί της Σάμου.

Η Σμύρνη πριν από την καταστροφή Ο Μανώλης Αξιώτης γνώρισε τη Σμύρνη και εντυπωσιάστηκε από αυτήν. Χαρούμενη και φιλόξενη η πρωτεύουσα του ελληνισμού. Εκεί έβρισκε σιγουριά η Ρωμιοσύνη.

Η Σμύρνη στις φλόγες Ο Μανώλης όμως είδε και τη Σμύρνη να καίγεται, να καταντάει μια νεκρή πολιτεία με τα σπίτια βουβά και ακατοίκητα να φαίνονται σαν στοιχειωμένα. Στους δρόμους της σέρνονταν μόνο οι πρόσφυγες που κατέφθαναν εκατοντάδες από το εσωτερικό στο λιμάνι της για να σωθούν.

Γιατί να διαβάσουμε το βιβλίο; Θα προτείναμε το βιβλίο «Ματωμένα Χώματα» με κάποιες επιφυλάξεις όμως. Όποιος το διαβάσει θα ταξιδέψει στις αλησμόνητες πατρίδες και θα ζήσει το δράμα του μικρασιατικού ελληνισμού. Όμως, οι εικόνες της μεγάλης θηριωδίας των Τούρκων σε βάρος των Ελλήνων θα προκαλέσουν θλίψη στον αναγνώστη. Η καταστροφή αυτή επίσης θα δει ότι οφείλεται και στις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, οι οποίες τα έκαναν όλα για το δικό τους συμφέρον και χρησιμοποίησαν σαν πιόνια τον ελληνικό και τον τουρκικό λαό. Παρόλα αυτά το βιβλίο είναι πολύ ενδιαφέρον για τον οποιονδήποτε, είναι μια θύελλα συναισθημάτων.

Μέσα Στις Φλόγες, Δ. Σωτηρίου Η Αλίκη ζει με την οικογένειά της στο Αϊδίνι μέχρι το 1918 και μετά για 3 χρόνια στην κοσμοπολίτικη Σμύρνη. Ζει μια ζωή χαρούμενη και ανέμελη, με φίλους Έλληνες και Τούρκους. Το 1919 στην Σμύρνη αποβιβάζεται ο ελληνικός στρατός, τον οποίο οι Έλληνες της Σμύρνης υποδέχονται με ενθουσιασμό ως ελευθερωτή. Τα πράγματα όμως αλλάζουν όταν τις νίκες των Ελλήνων ακολουθούν ήττες. Το Αϊδίνι καταστρέφεται. Σφαγή, θάνατος, φωτιά και ξεριζωμός! Ακολουθεί το 1922 η καταστροφή της Σμύρνης, η οποία φέρνει χιλιάδες πρόσφυγες στην Ελλάδα και μαζί με αυτούς την οικογένεια της Αλίκης. Δυστυχία, ξεριζωμός, προσφυγιά! Δυστυχία για όλους αυτούς που αναγκάστηκαν να φύγουν από την πατρίδα τους, που μοιράζονταν ήσυχα και ειρηνικά Έλληνες και Τούρκοι, για να πάνε σε ένα αφιλόξενο αρχικά τόπο, όπου αντιμετωπίζονταν με εχθρότητα και δυσπιστία.

Γιατί προτείνουμε το βιβλίο αυτό… Προτείνουμε το βιβλίο αυτό ανεπιφύλακτα!! Μέσα από τις σελίδες του περνούν αλήθειες που συγκλονίζουν. Μαθαίνουμε για την Μικρασιάτικη Καταστροφή που σημάδεψε τις ζωές τόσων ανθρώπων, για τα αγαθά της ειρήνης και για τα δεινά του πολέμου, για την κοινωνία της εποχής, τα προβλήματα, την ανθρωπιά. Η ανάγνωση αυτού του βιβλίου γεννά σκέψεις, προβληματισμούς και έντονα συναισθήματα. Καταλαβαίνουμε πως η προσφυγιά είναι ανάγκη, είναι πόνος, είναι άνθρωποι που κοιμήθηκαν νοικοκυραίοι στον τόπο τους και ξύπνησαν φυγάδες, άστεγοι, κυνηγημένοι σε έναν άλλο ξένο τόπο. Αξίζει να το διαβάσουμε, για να γνωρίσουμε την ιστορία μας και το παρελθόν μας, για να έχουμε μέλλον.

Το Νούμερο 31328 Ηλίας Βενέζης Φθινόπωρο του 1922 στο Αϊβαλί της Μικράς Ασίας. Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος έχει τελειώσει με ήττα των ελληνικών στρατευμάτων.

Πλοία μεταφέρουν τα γυναικόπαιδα από το Αϊβαλί στην Ελλάδα, όμως οι άντρες από 18-45 χρονών σύμφωνα με τουρκική διαταγή συγκεντρώνονται και μεταφέρονται στο εσωτερικό της Τουρκίας σαν σκλάβοι σε στρατόπεδα εργασίας, τα αμελέ ταμπουρού. Ο συγγραφέας είναι 18 χρονών. Παρά τις προσπάθειες των γονιών του να τον φυγαδεύσουν, συλλαμβάνεται και στέλνεται μαζί με άλλους συμπατριώτες του στο εσωτερικό της Τουρκίας.

Σκοπός του συγγραφέα Στο βιβλίο αυτό, ο συγγραφέας αφηγείται τις δοκιμασίες που πέρασε ο ίδιος επί 14 μήνες κατά την αιχμαλωσία του από τους Τούρκους. Μαστιγώθηκε, βασανίστηκε, στερήθηκε, αρρώστησε, είδε αγαπημένους του ανθρώπους να πεθαίνουν και κάποιες φορές έφτασε πολύ κοντά στο θάνατο. Έγραψε λοιπόν αυτό το βιβλίο, γιατί ήθελε να μαρτυρήσει τα όσα φοβερά έζησε αυτός και οι άλλοι αιχμάλωτοι και γιατί ήθελε να διαμαρτυρηθεί για τα δεινά που φέρνει ένας πόλεμος στους ανθρώπους. Όπως ομολογεί και ο ίδιος, «τίποτα δεν υπάρχει πιο βαθύ και πιο ιερό από ένα σώμα που βασανίζεται» και «το βιβλίο τούτο είναι ένα αφιέρωμα σ’ αυτό τον πόνο».

Το βιβλίο του Ηλία Βενέζη είναι πολύ ενδιαφέρον και συγκινητικό. Μέσα από την προσωπική περιπέτεια του Ηλία μάθαμε πράγματα που δε γνωρίζαμε για τον ελληνοτουρκικό πόλεμο και το διωγμό χιλιάδων Ελλήνων από τα σπίτια και τον τόπο που γεννήθηκαν. Μάθαμε πόσες συμφορές φέρνει ο πόλεμος στους ανθρώπους και ιδιαίτερα στους χαμένους. Πόσο εύκολα μπορεί να καταστρέψει τη ζωή και τα όνειρά τους. Πόσο μίσος γεννάει στην ψυχή όλων. Από την προσωπική ιστορία του συγγραφέα μάθαμε όμως και ότι ο άνθρωπος μπορεί να επιζήσει μετά από πολλές κακουχίες και βάσανα χάρη στη δύναμη της ψυχής του και χάρη στην αλληλεγγύη των συνανθρώπων του.

Η Μικρασία εμπνέει ακόμα… η περίπτωση ενός graphic novel

To Αϊβαλί … σε σκίτσα του Soloup Το βιβλίο μου στηρίζεται κατά βάση σε ιστορίες αληθινές, όπως είναι ένα μονοήμερο ταξίδι μου στο Aϊβαλί , αλλά και σε αφηγήσεις σε πρώτο πρόσωπο των Αϊβαλιωτών συγγραφέων που ανθολογούνται στο βιβλίο. Απόσπασμα από συνέντευξη του σκιτσογράφου

Απόσπασμα από συνέντευξη του σκιτσογράφου Η έμπνευση μου ουσιαστικά προέκυψε σ’ εκείνο το μονοήμερο ταξιδάκι. Όμως τα κίνητρα μου είναι πολύ πιο βαθιά. Πηγάζουν από την μικρασιατική καταγωγή και των τεσσάρων παππούδων και γιαγιάδων μου, αλλά και από την ανάγκη για απαντήσεις σε ένα σωρό πράγματα που δεν μάθαμε ποτέ. Για το τι υπήρξε πραγματικά η μικρασιατική πατρίδα, για τις αιώνια φορτισμένες σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων – την μια γείτονες, την άλλη εχθροί- αλλά και για τη νεότερη ιστορία που ποτέ δεν μας την δίδαξαν ολόκληρη. Απόσπασμα από συνέντευξη του σκιτσογράφου

Μια φορά κι έναν καιρό … Μοιραστήκαμε με το δημιουργό του κόμικ την ίδια ανάγκη να μάθουμε και να αφηγηθούμε αληθινές ιστορίες από τη Μικρασία, οι οποίες ακούγονται πλέον σαν παραμύθια. Και για κάποιους από εμάς το κίνητρο ήταν αρκετά ισχυρό, αφού θέλαμε να μάθουμε λεπτομέρειες για τη μικρασιατική εμπειρία της οικογένειάς μας.

Μας απασχόλησαν θέματα όπως: Μνήμες από τη Μικρασία Παίρνοντας συνεντεύξεις από απογόνους Μικρασιατών προσφύγων συγκεντρώσαμε πληροφορίες για την προσφυγική περιπέτεια της οικογένειάς τους. Μας απασχόλησαν θέματα όπως: Η ζωή στη Μικρασία πριν από την καταστροφή Οι συνθήκες φυγής των προγόνων τους από τη Μικρασία Αντικείμενα που πήραν μαζί τους οι πρόσφυγες Η ζωή στην Ελλάδα

Τι μάθαμε από τις συνεντεύξεις : ΜΕΡΙΚΕΣ ΚΟΙ ΝΕΣ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ Τι μάθαμε από τις συνεντεύξεις : ΜΕΡΙΚΕΣ ΚΟΙ ΝΕΣ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες νοσταλγούσαν τη ζωή τους στη Μικρασία, το χαμένο παράδεισο. Οι Τούρκοι που ήταν φίλοι … έγιναν τελικά εχθροί τους. Έφυγαν αναγκαστικά για να σωθούν. Στο Αιγαίο ταξίδεψαν … τα όνειρά τους. Έφτασαν στην Ελλάδα χωρίς εισιτήριο επιστροφής... Οι περισσότεροι ένιωθαν ξένο και αφιλόξενο τούτο τον τόπο και προσαρμόστηκαν μετά από πολλά χρόνια και έχοντας ζήσει μέσα στη φτώχεια και στην ανέχεια.

Φωτογραφίες με άρωμα … Μικρασίας Οικογενειακές φωτογραφίες της Δήμητρας Τσίπου, απογόνου Μικρασιατών προσφύγων

H γιαγιά της Μαίρης Τσόκα, Δήμητρα Μαζαράκη, σε νεαρή ηλικία Η προγιαγιά της μαθήτριας, Μαίρης Τσόκα, η οποία γεννήθηκε το 1915 στην Πέραμο της Μικράς Ασίας. H γιαγιά της Μαίρης Τσόκα, Δήμητρα Μαζαράκη, σε νεαρή ηλικία

Από το οικογενειακό άλμπουμ της Δήμητρας Κόλλια, μαθήτριας της Β΄τάξης Ο προ-προπάππους, Θεόφιλος Αβδημιώτης, γεννήθηκε το 1896 στο Αϊδίνιο της Μικράς Ασίας. Η προ-προγιαγιά , (2η σύζυγος ) Σμαράγδα Πανταζάκη, γεννήθηκε το 1900 στην Κούταλη Μικράς Ασίας .

Φωτογραφίες της Άναστασίας Παπαμελέτη, μαθήτριας του Γ΄τάξης Μια οικογενειακή φωτογραφία

Οι γονείς της προγιαγιάς της

Έχοντας αυτό το δίπλωμα ο παππούς της, Οδυσσέας Πασσαλής, μπορούσε να μεταφέρει πράγματα με το καΐκι.

Το καΐκι με το οποίο μετέφερε ο Οδυσσέας Πασσαλής κατά την διάρκεια του διωγμού πρόσφυγες.

Μαζί με τους πρόσφυγες όμως μετέφερε και κάποια από τα πράγματα της οικογένειας. Πρώτη είναι αυτή η εικόνα του Ευαγγελισμού που την είχε πάρει από τα Ιεροσόλυμα.

Αυτή είναι η ρόκα με την οποία η γιαγιά έφτιαχνε το μαλλί νήμα για να το πλέξει.

Σημαντικά όμως είναι και τα ενθύμια τα οποία χρησίμευαν στην καθημερινότητά τους, όπως αυτή η πυροστιά στην οποία έβαζαν πάνω το καζάνι και μαγείρευαν.

Οι αφηγήσεις και οι φωτογραφίες που συγκεντρώσαμε μας οδήγησαν σε ερωτήματα που τροφοδότησαν σκέψεις και συζητήσεις. Από πού άντλησαν τη δύναμη οι πρόσφυγες που επέδειξαν σε όλη αυτήν την περιπέτεια που είχαν; Ποια ήταν η ψυχολογική και συναισθηματική τους κατάσταση τόσο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους, όσο και κατά την παραμονή τους στην Ελλάδα; Πώς αντιμετώπισαν τους πρόσφυγες στην Ελλάδα; Τι θα έλεγε μια μικρασιάτισσα μάνα στις μανάδες του σήμερα, που ξεριζώθηκαν από τον τόπο τους μαζί με τα παιδιά τους για μια καλύτερη ζωή;  

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΤΟΥ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΤΟΥ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ Όλοι οι πρόσφυγες έχουν την ίδια μοίρα…

Επίλογος-Συμπεράσματα Οι εικόνες των Μικρασιατών προσφύγων, που είδαμε στα λογοτεχνικά κείμενα και τις μαρτυρίες, ελάχιστα διαφέρουν από τις εικόνες των σημερινών προσφύγων. Ειδικότερα αυτών από τη Συρία, που καταφθάνουν στα νησιά της Ελλάδας με βάρκες, αψηφώντας τον κίνδυνο, προκειμένου να επιβιώσουν και να εξασφαλίσουν μια καλύτερη ζωή για την οικογένειά τους. Συνειδητοποιήσαμε πως η προσφυγιά είναι ανάγκη, είναι πόνος, είναι οι άνθρωποι που κοιμήθηκαν νοικοκυραίοι στον τόπο τους και ξύπνησαν φυγάδες, άστεγοι, κυνηγημένοι σε έναν άλλο ξένο τόπο.