ΠΑΡΑΣΙΤΟΚΤΟΝΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Σ. ΑΘΑΝΑΣΕΛΗΣ Καθηγητής Τοξικολογίας

ΠΑΡΑΣΙΤΟΚΤΟΝΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Γεωργικά φάρμακα, φυτοπροστατευτικά προϊόντα Μία ποικιλία χημικών ενώσεων που χρησιμοποιούνται ευρέως για την καταπολέμηση των πάσης φύσεως παρασίτων, όπως εντόμων, ακάρεων, μυκήτων, ζιζανίων, τρωκτικών και των υπόλοιπων παρασίτων των βλαπτικών για τη γεωργία κυρίως, την κτηνοτροφία αλλά και τη δημόσια υγεία.

ΠΑΡΑΣΙΤΟΚΤΟΝΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Φυτοπροστατευτικά προϊόντα είναι οι δραστικές εκείνες ουσίες και τα σκευάσματά τους τα οποία περιέχουν μία ή περισσότερες δραστικές ουσίες και προσφέρονται με την μορφή με την οποία παραδίδονται στον χρήστη. Κοινοτική Οδηγία 91/414

ΠΑΡΑΣΙΤΟΚΤΟΝΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Προορίζονται για να: Προστατεύουν τα φυτά ή τα φυτικά προϊόντα από κάθε είδους επιβλαβείς οργανισμούς (φυτικούς ή ζωϊκούς) ή να προλαμβάνουν τη δράση τους Επηρεάζουν τις βιολογικές διεργασίες των φυτών εκτός αν πρόκειται για θρεπτικές ουσίες

ΠΑΡΑΣΙΤΟΚΤΟΝΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Διατηρούν τα φυτικά προϊόντα, εκτός αν πρόκειται για ουσίες ή προϊόντα που υπόκεινται σε ειδικές διατάξεις για τα συντηρητικά. Καταστρέφουν τα ανεπιθύμητα φυτά Καταστρέφουν μέρη των φυτών Επιβραδύνουν η παρεμποδίζουν την ανεπιθύμητη ανάπτυξη των φυτών.

ΠΑΡΑΣΙΤΟΚΤΟΝΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Τα σκευάσματά τους μπορούν ακόμη να περιέχουν: Συνεργιστικές ουσίες Προσκολλητικές ουσίες Προσελκυστικές ουσίες Οργανικούς διαλύτες

ΠΑΡΑΣΙΤΟΚΤΟΝΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Τοξικότητα όχι μόνο για τις ανεπιθύμητες μορφές ζωής Εκλεκτική τοξικότητα Περιβαλλοντικές επιδράσεις Φυσικοχημικές ιδιότητες

ΠΑΡΑΣΙΤΟΚΤΟΝΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Συνειδητή ρύπανση του περιβάλλοντος που ζουν και κινούνται τα έντομα Τα προβλήματα που προκαλούν λόγω επαγγελματικής ή περιβαλλοντικής έκθεσης σε αυτά μπορούν να προληφθούν

Περιπτώσεις δηλητηριάσεων με Παρασιτοκτόνα Φάρμακα Αυτοκτονίες Ατυχήματα Εγκληματικές ενέργειες

Ατυχήματα με παρασιτοκτόνα μπορούν να συμβούν: Στους χώρους παραγωγής και συσκευασίας τους Κατά την εφαρμογή τους Κατά την αποθήκευσή τους Κατά την κατανάλωση ρυπασμένων τροφίμων * Επιβάρυνση προϋπάρχουσας νοσηρής κατάστασης

Παρασιτοκτόνα φάρμακα Υπολείμματα παρασιτοκτόνων στα τρόφιμα Οι επιπτώσεις στην υγεία εξαρτώνται από: Την τοξικότητα του παρασιτοκτόνου Τις συγκεντρώσεις των υπολειμμάτων Τη συχνότητα και την ποσότητα κατανάλωσης των τροφίμων Τις ιδιαιτερότητες του εκτιθέμενου πληθυσμού Ανθεκτικότητα των παρασιτοκτόνων στο περιβάλλον Χρόνος τελευταίας εφαρμογής - συγκομιδής

Ανεπιθύμητες συνέπειες από τη χρήση παρασιτοκτόνων Αβιοτικό περιβάλλον Υπολείμματα στον αέρα, στο έδαφος, στο νερό Οργανισμοί- στόχοι Εμφάνιση αντοχής Φυτά Παρουσία υπολειμμάτων στους ιστούς τους Φυτοτοξικότητα Αλλαγές στη χλωρίδα

Ανεπιθύμητες συνέπειες από τη χρήση παρασιτοκτόνων Ζώα Παρουσία υπολειμμάτων στους ιστούς τους Θνησιμότητα και νοσηρότητα αγρίων ζώων Αλλαγές στους πληθυσμούς των παρασίτων Αλλαγές στην πανίδα Τρόφιμα Παρουσία υπολειμμάτων στα τρόφιμα φυτικής και ζωικής προέλευσης Άθροιση παρασιτοκτόνων κατά μήκος των τροφικών αλυσίδων

Ανεπιθύμητες συνέπειες από τη χρήση παρασιτοκτόνων Άνθρωπος Παρουσία υπολειμμάτων στους ιστούς του Μακροχρόνιες επιδράσεις στην υγεία του Επιβάρυνση υπαρχόντων νοσημάτων Θνησιμότητα και νοσηρότητα

Ανεπιθύμητες ενέργειες των παρασιτοκτόνων στην υγεία του ανθρώπου Επιδράσεις στο ενζυμικό σύστημα Επιδράσεις στο ανοσοποιητικό σύστημα Επιδράσεις στην αναπαραγωγική ικανότητα Επιβραδυσμένη νευροτοξικότητα Δερματικές εκδηλώσεις Αλληλεπιδράσεις με φάρμακα Εμβρυοτοξικότητα – Τερατογένεση Καρκινογένεση

Οδοί έκθεσης Διαδερμικά Δι’ εισπνοής Δια καταπόσεως Στο αγροτικό περιβάλλον → επαγγελματική έκθεση όπου οι τρεις οδοί συνήθως συνυπάρχουν

Παρασιτοκτόνα φάρμακα Χρόνια επαγγελματική έκθεση (long term effects) Διαταραχές ενζυμικών συστημάτων Διαταραχές ανοσοποιητικού συστήματος Επιδράσεις στην αναπαραγωγική ικανότητα Εμβρυοτοξικότητα-Τερατογένεση Καρκινογένεση

Παρασιτοκτόνα φάρμακα Δερματολογικές εκδηλώσεις Ερεθιστική δερματίτιδα (εξ επαφής) Αλλεργική δερματίτιδα Φωτοτοξική - φωτοαλλεργική δερματίτιδα Χλωρακμή Βλάβες εξαρτημάτων του δέρματος

Παρασιτοκτόνα φάρμακα Ο βαθμός και η έκταση των δερματικών βλαβών εξαρτώνται από: Το είδος του παρασιτοκτόνου Η διάρκεια έκθεσης Η συγκέντρωση Το σημείο επαφής Η υγεία του δέρματος

Παρασιτοκτόνα φάρμακα Κατάργηση της χρήσης παρασιτοκτόνων (;) Προστασία Παραγωγής, φυτικής και ζωικής Δημόσια Υγεία Πρόληψη των προβλημάτων από την επαγελματική και την περιβαλλοντική έκθεσης

Παρασιτοκτόνα φάρμακα

Παρασιτοκτόνα φάρμακα

Παρασιτοκτόνα φάρμακα

Παρασιτοκτόνα φάρμακα

Παρασιτοκτόνα φάρμακα

Παρασιτοκτόνα φάρμακα

Παρασιτοκτόνα φάρμακα

Παρασιτοκτόνα φάρμακα Εντομοκτόνα Μυκητοκτόνα Ζιζανιοκτόνα Τρωκτικοκτόνα Νηματωδοκτόνα Ωιδιοκτόνα Ακαρεοκτόνα Κοχλιοκτόνα Αλγεοκτόνα

Παρασιτοκτόνα φάρμακα Εντομοκτόνα Δρώντα δια του πεπτικού (προστατευτικά) Δρώντα εξ επαφής (εξολοθρευτικά) Καπνιστικά Υπολειμματικής δράσης Διασυστηματικά

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ 1940: TEPP Tabun Sarin Schradan 1944: Parathion

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Χημική Δομή ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Χημική Δομή R – O Z \ || P – O – X / R` - O R, R` = αλκύλια X = αρύλιο ή άλλη ρίζα Z = οξυγόνο ή θείο

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Χημική Διαίρεση Πυροφωσφορικοί Ορθοφωσφορικοί Ορθοθειοφωσφορικοί Διθειοφωσφορικοί Αλογονοφωσφορικοί Φωσφονικοί κ.α.

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Φυσικοχημικές ιδιότητες Ελαιώδης σύσταση Χαρακτηριστική σκοροδώδης οσμή Διαλυτοί σε οργανικούς διαλύτες ή σε προϊόντα πετρελαίου Αδιάλυτοι στο νερό

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ LD50 (mg/kg*) Azinphos ethyl 17 Azodrin, Monocrotophos 8 Bidrin, Dicrotophos 15 Carbophenothion, Trithion 10 Chlorpyrifos Diazinon 100 Dichlorvos, DDVP 56 Dimethoate, Rogor 215 Fenitrothion 500 Guthion, Azinphos-methyl 6 Malathion 1375 Mecarbam 36 Metasystox S 105 Methidathion 65 Methyl-parathion 10 Parathion 3 Phorate 2,1 Phosdrin, Mevinphos 3,7 Phosphamidon, Dimecron 17 Pirimiphos ethyl 140 Pirimiphos methyl 2000 Systox, Demeton 2,5 Triazophos, Hostathion 82

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Οδοί απορρόφησης ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Οδοί απορρόφησης Πνεύμονες Γαστρεντερικό Δέρμα

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Έναρξη συμπτωμάτων Επί εισπνοής: Μετά από 30` Επί καταπόσεως: Μετά από 1 hr Επί δερματικής επαφής: Μετά από 2-3hr

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Τοξική δράση ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Τοξική δράση Παρασυμπαθητικομιμητική δράση λόγω αντιχολινεστερασικής ενέργειας. R – O Z R – O Z \ || \ || P – O – X + Ache  P - Ache / / R` - O R` - O Αναστολή Ache Συσσώρευση ακετυλχολίνης στις συνάψεις των χολινεργών νευρικών ινών. Διέγερση παρασυμπαθητικού Διέγερση και τελικά καταστολή του ΚΝΣ

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Κλινική Εικόνα Δηλητηρίασης Συμπτώματα από τη διέγερση του παρασυμπαθητικού Μουσκαρινικά Νικοτινικά Συμπτώματα από τη διέγερση του ΚΝΣ.

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Μουσκαρινικά Συμπτώματα ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: Ανορεξία, ναυτία, έμετοι, διάρροια, κολικοειδή άλγη. ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: Αισθημα συσφυξης στο θώρακα, βρογχοσπασμός, δύσπνοια, κυάνωση, πνευμονικό οίδημα. ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: Βραδυκαρδία, κολποκοιλιακός αποκλεισμός, κολπικές και κοιλιακές αρρυθμίες, πτώση της αρτηριακής πίεσης. ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: Σύσπαση ουροδόχου κύστης. ΟΦΘΑΛΜΟΙ: Μύση, σπασμός της προσαρμογής ΑΔΕΝΕΣ: Δακρυικοί, Ιδρωτοποιοί, Σμηγματογόνοι, Σιελογόνοι, Παγκρέατος, Εντέρου, Στομάχου Βρόγχων, Υπερέκκριση ΣΦΙΚΤΗΡΕΣ: Χάλαση

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Νικοτινικά συμπτώματα ΜΥΕΣ: Συσπάσεις, αδυναμία, παράλυση ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ: Έκκριση ατεχολαμινών, υπεργλυκαιμία

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Συμπτώματα από το ΚΝΣ Αρχικά διεγερση (ανησυχία, αϋπνία, άγχος, ζάλη, κεφαλαλγία, αταξία, συγχυτική κατάσταση) Καταστολή (καταστολή αναπνευστικού κέντρου) Τοξική ψύχωση Σπασμοί Κώμα

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Μηχανισμός θανάτου Ασφυξία λόγω έκπτωσης της αναπνευστικής λειτουργίας Σύσπαση βρόγχων – Μουσκαρινική δράση ΟΦΕ Αύξηση βρογχικών εκκρίσεων - Μουσκαρινική δράση ΟΦΕ Παράλυση αναπνευστικών μυών - Νικοτινική δράση ΟΦΕ Καταστολή κέντρου αναπνοής - Δράση ΟΦΕ στο ΚΝΣ

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Επιβραδυσμένη νευροτοξικότητα (Delayed Neurotoxicity) ΕΜΦΑΝΙΣΗ: 6-14 ημέρες μετά από οξεία δηλητηρίαση ΕΝΖΥΜΟ ΣΤΟΧΟΣ: DN-εστεράση ΕΙΔΟΣ ΒΛΑΒΗΣ: Εκφύλιση περιφερικών και κεντρικών νευρικών ινών ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ: Αταξία, αδυναμία των άκρων, παράλυση.

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Συνέπειες Χρόνιας Έκθεσης Διαταραχές ηλεκτρομυογραφήματος Νευρωσικές και ψυχωσικές εκδηλώσεις ΗΕΓ διαταραχές

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗΣ ΜΕ ΑΝΤΙΧΟΛΙΝΕΣΤΕΡΑΣΙΚΑ ΠΑΡΑΣΙΤΟΚΤΟΝΑ Ιστορικό Έκθεσης Συμπτωματολογία Ανταπόκριση σε ατροπίνη / 2 – ΡΑΜ Αναστολή χολινεστερασών

Για τη διάγνωση μιας δηλητηρίασης με αντιχολινεστερασικά παρασιτοκτόνα προτιμάται ο προσδιορισμός της ψευδοχολινεστεράσης του πλάσματος από αυτόν της χολινεστεράσης των ερυθρών.

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Βαρύτητα δηλητηρίασης Χολινεστεράση % Βαρύτητα δηλητηρίασης >50 - 20-50 Ελαφρά 10-20 Μέτρια <10 Βαρειά

Τα συμπτώματα της δηλητηρίασης εξαρτώνται από το ρυθμό αναστολής του ένζυμου και όχι από τις εκάστοτε απόλυτες τιμές.

Αύξηση της δραστικότητας της χολινεστεράσης του πλάσματος κατά 15-20%, τρεις μέρες μετά τη λήψη του αρχικού δείγματος, υποδηλώνει δηλητηρίαση με κάποια αντιχολινεστερασική ουσία.

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Ρυθμός Αναγέννησης Ενζύμων Plasma Che: 25% σε 7-10 ημέρες RBC Che: 1% την ημέρα.

ΚΑΡΒΑΜΙΔΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ R \ NOCO – R” / R’ R, R’ = αλκυλιο ή υδρογόνο ή ετεροκυκλική ρίζα.

ΚΑΡΒΑΜΙΔΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Ουσία LD 50 (mg/kg*) Aldicarb, Temik 0,9 Baygon, Propoxur 95 Benomyl, Benlate 10000 Carbaryl, Sevin 89 Carbofuran, Furadan 5 Methomyl, Lannate 17 Pirimicarb, Pirimor 147

ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Θεραπεία Δηλητηρίασης Χορήγηση Ο2 Χορήγηση θειικής ατροπίνης 2-4 mg IV ή IM (έως 50 mg/ ημέρα). Παιδιατρική δόση 0,05 mg/kg*. Χορήγηση υδροχλωρικής πραλιδοξίμης 1 g IV (βραδεία έγχυση). Παιδιατρική δόση 20-50 mg/kg*. Χορήγηση διαζεπάμης 5-10 mg IV (βραδέως). Παιδιατρική δόση 0, 1 mg/kg*. Αποφυγή χορήγησης φαρμάκων που μπορούν να καταστείλουν το κέντρο της αναπνοής.