ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑ Η επιστήμη της Τοξικολογίας στην υπηρεσία του Νόμου και της Δικαιοσύνης

Αντικείμενα της Δικαστικής Τοξικολογίας Προσδιορισμός της αιτίας θανάτου Διερεύνηση των συνθηκών θανάτου Διερεύνηση μη θανατηφόρων δηλητηριάσεων Προστασία της δημόσιας υγείας Εξαγωγή επιδημιολογικών συμπερασμάτων Ναρκωτικά - Doping

Έργο του Τοξικολόγου Αξιολόγηση ιστορικού και παρασχεθέντων πληροφοριών Εφαρμογή μεθόδων Αναλυτικής Χημείας - Αναλυτικής Τοξικολογίας Συνεργασία με κλινικούς γιατρούς, ιατροδικαστές, παθολογοανατόμους, Αστυνομικές και Δικαστικές Αρχές Προσδιορισμός αιτιώδους συνάφειας μεταξύ ανιχνευθέντων τοξικών παραγόντων και τοξικών εκδηλώσεων του θύματος. Προσδιορισμός συνθηκών περιστατικού

Απαιτούνται γνώσεις: Αναλυτικής χημείας Βιοχημείας Φυσιολογίας Φαρμακολογίας Ιατροδικαστικής Βάση της Δικαστικής Τοξικολογίας αποτελεί η Αναλυτική Τοξικολογία

H τοξικολογική διερεύνηση ενός περιστατικού έχει ως σκοπό: Την απομόνωση του τοξικού παράγοντα Την ταυτοποίησή του Τον ποσοτικό του προσδιορισμό Την επιβεβαίωση απουσίας άλλων τοξικών παραγόντων

Η διάγνωση μιας δηλητηρίασης στηρίζεται: Στο ιστορικό Στη συμπτωματολογία του ασθενούς Στα νεκροψιακά και νεκροτομικά ευρήματα Στην ανίχνευση του τοξικού παράγοντα στα βιολογικά υλικά του θύματος

Περιστατικά που χρήζουν τοξικολογικής διερεύνησης Λήψη ή έκθεση σε γνωστό φάρμακο ή δηλητήριο Λήψη ή έκθεση σε άγνωστο αλλά δυνητικά τοξικό παράγοντα Παρουσία νόσου - Διαφορική διάγνωση

Βασική αρχή της Δικαστικής Τοξικολογίας Το αρνητικό αποτέλεσμα της τοξικολογικής ανάλυσης δεν αποκλείει τη λήψη κάποιου φαρμάκου ή δηλητηρίου. Tο θετικό αποτέλεσμα την επιβεβαιώνει.

Βασική αρχή της Δικαστικής Τοξικολογίας Αρνητικό αποτέλεσμα σημαίνει ότι οι συγκεκριμένες και μόνο ουσίες που έλεγξε το εργαστήριο είτε δεν υπήρχαν στο συγκεκριμένο δείγμα (χρόνος δειγματοληψίας, πλήρης απέκκριση) που ελέγχθηκε είτε υπήρχαν σε συγκεντρώσεις μικρότερες από το όριο ανίχνευσης (L.O.D) της συγκεκριμένης μεθόδου που εφαρμόστηκε.

Η διαθέσιμη μεθοδολογία εξαρτάται από: τις οικονομικές δυνατότητες του εργαστηρίου τον τόπο που βρίσκεται την πληθυσμιακή ομάδα που καλύπτει τις τοπικές ιδιομορφίες τις απαιτήσεις των κλινικών γιατρών

Η πιθανότητα δηλητηρίασης πρέπει να ελέγχεται: Όταν δεν υπάρχει σαφής αιτία θανάτου Όταν ο ασθενής είναι αναίσθητος ή σε κώμα Όταν ο ασθενής εμφανίζει διαταραχές του κυκλοφορικού ή αναίτια ναυτία ή/και διάρροια Σε κάθε αιφνίδια ασθένεια μικρών παιδιών Σε συγχυτικούς ασθενείς πού αδυνατούν να δώσουν σαφές ιστορικό

Η πιθανότητα δηλητηρίασης πρέπει να ελέγχεται: Σε ταυτόχρονη ασθένεια περισσοτέρων του ενός ατόμων Σε ταυτόχρονη ασθένεια ανθρώπων και κατοικιδίων ζώων που ζουν μαζί Όταν αναφέρεται στο ιστορικό λήψη ή έκθεση σε κάποια χημική ουσία

Η πιθανότητα δηλητηρίασης πρέπει να ελέγχεται: Η πιθανότητα δηλητηρίασης πρέπει να ελέγχεται: Όταν εμφανίζονται συμπτώματα που προσομοιάζουν με συμπτώματα συγκεκριμένης δηλητηρίασης Όταν άτομα που έχουν εκτεθεί σε καπνό ή φωτιά εμφανίζουν συμπτώματα Σε περιπτώσεις επαγγελματικής έκθεσης σε τοξικούς παράγοντες

Συμβολή της Δικαστικής Τοξικολογίας στην Ιατροδικαστική διερεύνηση περιστατικών Νοσηλεία με συμπτώματα δηλητηριάσεως Αιφνίδιος θάνατος Μη αναμενόμενος θάνατος στο νοσοκομείο Θάνατος ή ανεπιθύμητες ενέργειες σε ασθενείς υπό θεραπεία Ατυχήματα με μέσα μαζικής μεταφοράς

Συμβολή της Δικαστικής Τοξικολογίας στην Ιατροδικαστική διερεύνηση περιστατικών Εγκληματικές ενέργειες Θάνατοι σε πυρκαϊές Θάνατοι στις φυλακές Θάνατοι από ναρκωτικά Θάνατοι ζώων

ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Ύποπτη ουσία ή ουσίες Πιθανή δόση Πληροφορίες απαραίτητες στο εργαστήριο Ύποπτη ουσία ή ουσίες Πιθανή δόση Ιατρικό ιστορικό. Φαρμακευτική αγωγή Θεραπευτική αγωγή Χρόνοι λήψης και δειγματοληψίας Κλινικές εκδηλώσεις Βιοχημικές ή άλλες εξετάσεις Ευρήματα αυτοψίας του χώρου και νεκροψίας -νεκροτομής

ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Η επιλογή του προς ανάλυση βιολογικού δείγματος εξαρτάται από τη διαθέσιμη μεθοδολογία του εργαστηρίου (ευαισθησία) αλλά και από τη φαρμακοκινητική της ληφθείσας ουσίας και κατ’επέκταση από το χρόνο που μεσολάβησε από τη λήψη της ουσίας μέχρι τη δειγματοληψία.

ΑΝΑΖΗΤΟΥΜΕΝΑ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΝΑΖΗΤΟΥΜΕΝΑ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑ Αίμα (20ml) Όλα + μεταβολίτες Ούρα (όλα) Κυρίως μεταβολίτες Στομαχικό περιεχόμενο (όλο) Σε οξείες δηλητηριάσεις per os Ήπαρ (500g) Νεφρός (ένας) Βαρέα μέταλλα Εγκέφαλος Κατασταλτικά ΚΝΣ Πνεύμονας (ένας) Πτητικά και αέρια Χολή (όλη) Οπιούχα και οινόπνευμα

Ειδικές περιπτώσεις Δέρμα με υποκείμενους ιστούς σε σημεία ενέσεων Οστά > 100g για βαρέα μέταλλα Λιπώδης ιστός >100g για λιποδιαλυτά φάρμακα Τρίχες - νύχια για μέταλλα και φάρμακα Υαλοειδές υγρό 5 ml για οινόπνευμα ΕΝΥ 3 ml -όλα τα δηλητήρια ελλείψει αίματος Όλα τα σχετικά με την υπόθεση πειστήρια π.χ. Χάπια, σύριγγες, υπολείμματα σε ποτήρια

Τοξικολογικό screen Ποιοτική και σπανιότερα ημιποσοτική ανίχνευση Ταχεία (<1h) Δαπανηρή

ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Τα βιολογικά δείγματα πρέπει να συλλέγονται αμέσως μετά την εισαγωγή του ασθενούς και να αποστέλλονται στο εργαστήριο μόνο εφόσον το αποτέλεσμα της τοξικολογικής ανάλυσης θα συμβάλλει στη διάγνωση ή τη θεραπευτική αντιμετώπιση της δηλητηρίασης. Πρέπει απαραιτήτως να συνοδεύονται από σχετικό πληροφοριακό σημείωμα.

ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Ούρα 50-75 ml σε πλαστικό περιέκτη χωρίς συντηρητικό. Εύκολη, μη παρεμβατική δειγματοληψία Συγκεντρώσεις υψηλότερες από το αίμα Υδατικό διάλυμα χωρίς πρωτεΐνες Ανιχνεύονται τόσο οι μητρικές ουσίες όσο και οι μεταβολίτες τους

ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Ολικό αίμα 10-20 ml περιέχοντα οξαλικά (ηπαρίνη για PschE) ως αντιπηκτικό και φθοριούχο νάτριο (2 mg/dl) ως συντηρητικό. Για την ανίχνευση πτητικών ουσιών απαιτείται αεροστεγής πωματισμός, συχνά υπό στιβάδα παραφινελαίου, σε φιαλίδια με τον ελάχιστο δυνατό υπερκείμενο χώρο (head space).

ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Οι συγκεντρώσεις των τοξικών ουσιών στο αίμα είναι αυτές που αξιολογούνται, πάντα σε συνδυασμό με το χρόνο που μεσολάβησε από τη λήψη της ουσίας μέχρι τη δειγματοληψία. Για κάποιες ουσίες υπάρχουν καμπύλες (Nomograms) που προσδιορίζουν τη βαρύτητα της δηλητηρίασης, την αναγκαιότητα για τη λήψη θεραπευτικών μέτρων αλλά και την πρόγνωσή της.

ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Γαστρικό περιεχόμενο 50-75 ml σε πλαστικό περιέκτη χωρίς συντηρητικό. Ανάλογα με τον χρόνο που πέρασε από τη λήψη μπορεί να περιέχει υψηλές συγκεντρώσεις αυτούσιας της ληφθείσας ουσίας. Το γαστρικό περιεχόμενο βρίσκεται πρακτικά εκτός οργανισμού.

ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Πειστήρια Δισκία, φιαλίδια, περιέκτες, σύριγγες, ποτήρια κ.λπ. που σχετίζονται με κάποιον ασθενή πρέπει να συναποστέλλονται και συναναλύονται με τα βιολογικά του υλικά.

Μέτρα προστασίας κατά τη μεταφορά και φύλαξη των βιολογικών υλικών και πειστηρίων Δειγματοληψία Σωστή συσκευασία Σωστή συντήρηση Επισήμανση κάθε περιέκτη Ασφαλής μεταφορά δειγμάτων στο Εργαστήριο

ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Η τοξικολογική ανάλυση απαιτεί αναλυτικές μεθόδους υψηλής ακρίβειας ευαισθησίας και εξειδίκευσης

Στάδια τοξικολογικής ανάλυσης Ταξινόμηση του υλικού Απομόνωση Παραλαβή Ταυτοποίηση (Ποιοτικός προσδιορισμός) Ποσοτικός προσδιορισμός Επιβεβαίωση Αξιολόγηση του αποτελέσματος - Υπολογισμός ληφθείσας δόσης - Χρόνος που πέρασε από την λήψη - Οδός και συχνότητα έκθεσης ή λήψη - Συνθήκες έκθεσης

ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Παράγοντες που επηρεάζουν το αποτέλεσμα Ελλιπές ή παραπλανητικό ιστορικό Είδος πειστηρίων – Ποσότητα Κατάσταση Διαθέσιμη μεθοδολογία του Εργαστηρίου Συχνότητα δηλητηριάσεων στην περιοχή Ακριβής γνώση των δυνατοτήτων της κάθε μεθόδου. Ευαισθησία – Εξειδίκευση Κόστος αναλυτικού εξοπλισμού

Ερμηνεία των αποτελεσμάτων της τοξικολογικής ανάλυσης Ερμηνεία των αποτελεσμάτων της τοξικολογικής ανάλυσης Προσδιορισμός της επίδρασης της ανιχνευθείσης ουσίας στην κατάσταση της υγείας αλλά και στη συμπεριφορά του ατόμου

ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Αξιολόγηση αποτελεσμάτων Γενική κατάσταση του ατόμου Βάρος, Ηλικία, Υπάρχουσες νόσοι, Υπερευαισθησία – Ιδιοσυγκρασία Βιομετατροπή Ανοχή, Ενζυμική επαγωγή Συνέργεια Κατάσταση βιολογικών υλικών

Τοξικολογικό Εργαστήριο Αναλυτικός εξοπλισμός υψηλής ακρίβειας, ευαισθησίας και εξειδίκευσης (και δυστυχώς, υψηλού κόστους) Άρτια εκπαιδευμένοι και έμπειροι τοξικολόγοι Έμπειρο παρασκευαστικό προσωπικό

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ Συνεχής ενημέρωση. Καινούργια δηλητήρια – Νέα μεθοδολογία Επικοινωνία των τοξικολόγων μεταξύ τους Ανθυγιεινή εργασία Συνεχής επαφή με Αστυνομικές και Δικαστικές αρχές

Πεδία έρευνας της Δικαστικής Τοξικολογίας Πεδία έρευνας της Δικαστικής Τοξικολογίας Ανάπτυξη αναλυτικής μεθοδολογίας Ανάλυση “μη συμβατικών” βιολογικών υλικών: Σάλιο, τρίχες, ιδρώτας, νύχια, κυψελίδα Διερεύνηση σπανίων περιστατικών (case reports) Επιδημιολογικές μελέτες

ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑ Προστασία της Δημόσιας υγείας Κοινωνική προσφορά Απαραίτητος συνεργάτης της Ιατροδικαστικής της Παθολογίας της Κοινωνικής Ιατρικής αλλά και της Δικαιοσύνης και του Νόμου