Κουλυμπούδη Λ., Παπαφιλίππου Α., Τζανουδάκη Μ. και Χατζησαββίδης Χρ. 14ο Πανελλήνιο Εδαφολογικό Συνέδριο, Θεσσαλονίκη, 1-2 Νοεμβρίου 2012 ΕπΙδραΣη τηΣ μορφΗΣ αζΩτου Σε φυτΑ νεραντζιΑΣ και τρΙφυλληΣ πορτοκαλιΑΣ που αρδΕΥονταν με αλατοΥχο θρεπτικΟ διΑλυμα Κουλυμπούδη Λ., Παπαφιλίππου Α., Τζανουδάκη Μ. και Χατζησαββίδης Χρ. Εργαστήριο Δενδροκομίας, Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, 68 200 Ορεστιάδα Μελετήθηκε η επίδραση της μορφής αζώτου στη βλαστική αύξηση και χημική σύσταση φυτών τρίφυλλης πορτοκαλιάς (Poncirus trifoliata) και νεραντζιάς (Citrus aurantium) που αρδεύονταν με θρεπτικό διάλυμα Hoagland 50% με ή χωρίς NaCl σε συνδυασμό με 2,6 mol/m3 αζώτου σε τρεις μορφές (νιτρική, αμμωνιακή και συνδυασμό τους σε αναλογία 1/1,6). Στο τέλος του πειράματος, βρέθηκε ότι η τρίφυλλη πορτοκαλιά είναι περισσότερο ευαίσθητη στην αλατότητα, αφού επηρεάστηκαν αρνητικά το βάρος νωπής ουσίας και το ύψος των φυτών, καθώς και η συγκέντρωση της χλωροφύλλης των φύλλων. Αντίθετα, κάτω από συνθήκες αλατότητας, η νεραντζιά παρουσίασε μικρότερες δυσμενείς επιδράσεις. Ο συνδυασμός νιτρικής και αμμωνιακής μορφής αζώτου , αλλά και η αμμωνιακή μορφή του αζώτου οδήγησε στην αύξηση του βάρους των φύλλων και των ριζών των φυτών. Επιπλέον, ο συνδυασμός των δύο μορφών αζώτου είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της συγκέντρωσης χλωροφύλλης στα φύλλα της τρίφυλλης πορτοκαλιάς σε συνθήκες αλατότητας και μη. Σχετικά με τη χημική σύσταση των φυτών κατά την προσθήκη NaCl, η συγκέντρωση του Na και του Cl παρουσίασε αύξηση στα φύλλα και τις ρίζες των δύο υποκειμένων, ενώ η συγκέντρωση K μειώθηκε. Υλικά και Μέθοδοι Ενός έτους δενδρύλλια τρίφυλλης πορτοκαλιάς (Poncirus trifoliata) και νεραντζιάς (Citrus aurantium) σε θερμοκήπιο Υπόστρωμα: μίγμα άμμου και περλίτη (1:1) Tροποποιημένο θρεπτικό διάλυμα Hoagland 50% Μεταχειρίσεις: Α. Νιτρική μορφή Ν, χωρίς NaCl Δ. Νιτρική μορφή Ν + NaCl 50 mM Β. Αμμωνιακή μορφή Ν, χωρίς NaCl Ε. Αμμωνιακή μορφή Ν + NaCl 50 mM Γ. Αμμωνιακή/νιτρική μορφή Ν (1:1,6), Στ. Αμμωνιακή/νιτρική μορφή Ν (1:1,6)+NaCl 50 mM χωρίς NaCl - Διάρκεια πειράματος: 57 ημέρες Μετρήσεις: βάρος νωπής και ξηρής ουσίας, ύψος φυτών, αριθμός φύλλων, χλωροφύλλη, K, Na, Cl Εικόνα1. Εμφάνιση συμπτωμάτων αλατότητας Διάγραμμα 1. Βάρος α) νωπής και β) ξηρής ουσίας φύλλων των δύο υποκειμένων. Οι τιμές είναι μέσοι όροι πέντε επαναλήψεων και εκείνες με διαφορετικά γράμματα διαφέρουν στατιστικώς σημαντικά (P<0.05). (α) (β) Αποτελέσματα και Συζήτηση Τόσο το βάρος νωπής ουσίας (ν.ο.), όσο και το βάρος ξηρής ουσίας (ξ.ο.) των φύλλων και των ριζών και των δύο υποκειμένων ευνοήθηκαν κατά την χορήγηση αμμωνιακής μορφής Ν και συνδυασμού αμμωνιακής και νιτρικής μορφής Ν σε συνθήκες αλατότητας και μη. Συνολικά, το βάρος ν. ο. και ξ.ο. των φύλλων και των ριζών της νεραντζιάς ήταν στατιστικώς σημαντικά μεγαλύτερο (P<0,001) από το αντίστοιχο βάρος της τρίφυλλης πορτοκαλιάς (Διαγράμματα 1&2). Όσον αφορά την ποσοστιαία αύξηση του ύψους των φυτών, στο μάρτυρα, η νεραντζιά παρουσίασε μικρότερη αύξηση σε σύγκριση με την τρίφυλλη πορτοκαλιά στη μεταχείριση που δέχθηκε ΝΗ4+-Ν. Η αλατότητα επέφερε κατά κύριο λόγο αρνητικές επιδράσεις στη νεραντζιά, ιδιαίτερα στις μεταχειρίσεις που χορηγήθηκε ΝΟ3--Ν ή ΝΟ3-/ΝΗ4+-Ν. Αντίθετα, οι μεταχειρίσεις με ΝΟ3--Ν ή με συνδυασμό ΝΟ3- /ΝΗ4+-Ν στην τρίφυλλη πορτοκαλιά, δεν επηρεάστηκαν σημαντικά από την προσθήκη NaCl στο θρεπτικό διάλυμα (δεν παρουσιάζονται τα δεδομένα). Η χορήγηση NaCl είχε θετική επίδραση στη χλωροφύλλη των φύλλων κορυφής της νεραντζιάς στις μεταχειρίσεις που δέχθηκαν ΝΗ4+-Ν και συνδυασμό ΝΗ4+-Ν και ΝΟ3--Ν. Αλλά και σε ό,τι αφορά την τρίφυλλη πορτοκαλιά, η υψηλότερη τιμή σημειώθηκε στη μεταχείριση με το συνδυασμό ΝΗ4+-Ν και ΝΟ3--Ν ανεξάρτητα από την παρουσία του ΝaCl. Συνολικά, οι τιμές χλωροφύλλης SPAD στα φύλλα της τρίφυλλης πορτοκαλιάς ήταν στατιστικά σημαντικά υψηλότερες (Ρ<0,001) σε σύγκριση με εκείνες της νεραντζιάς (Διάγραμμα 3). Στην τρίφυλλη πορτοκαλιά, τη μεγαλύτερη συγκέντρωση Cl υπό την επίδραση αλατότητας παρουσίασαν οι μεταχειρίσεις όπου χρησιμοποιήθηκε ΝΗ4+-Ν και συνδυασμός ΝΗ4+-Ν και ΝΟ3--Ν. Παράλληλα, η μεγαλύτερη τιμή στη νεραντζιά ήταν αυτή της μεταχείρισης που δέχθηκε ΝΗ4+-Ν με NaCl (Διάγραμμα 4). Από τον ποσοτικό προσδιορισμό του Na των φύλλων, παρατηρήθηκε ότι τα φυτά που αναπτύχθηκαν χωρίς NaCl είχαν συγκέντρωση Na κάτω από 0,53%, ενώ εκείνα που αρδεύτηκαν με NaCl παρουσίασαν τιμές άνω του 1,18%. Οι συγκεντρώσεις Na στα φύλλα και τις ρίζες και των δύο υποκειμένων ήταν στατιστικά σημαντικά υψηλότερες (Ρ<0,001) σε συνθήκες αλατότητας συγκρινόμενες με εκείνες του μάρτυρα. Η χαμηλότερη συγκέντρωση Na στις ρίζες, μεταξύ των μεταχειρίσεων όπου χορηγήθηκε NaCl, παρατηρήθηκε στα φυτά της τρίφυλλης πορτοκαλιάς που δέχθηκαν ΝΟ3- -Ν (Διάγραμμα 5). Η μεγαλύτερη συγκέντρωση Κ στα φύλλα της νεραντζιάς σημειώθηκε στο μάρτυρα της μεταχείρισης με ΝΟ3- -Ν. Σε ό,τι αφορά τα φυτά της τρίφυλλης πορτοκαλιάς, οι μεταχειρίσεις με NaCl εμφάνισαν σημαντικά χαμηλότερη συγκέντρωση Κ (1,12% έως 1,14%), σε σύγκριση με τις μεταχειρίσεις χωρίς NaCl (1,29% έως 1,48%). Επιπλέον, οι τιμές συγκέντρωσης Κ στις ρίζες της τρίφυλλης πορτοκαλιάς ήταν από 2 έως 5 φορές υψηλότερες από τις αντίστοιχες τιμές στη νεραντζιά (Διάγραμμα 6). Η χορήγηση αμμωνιακού Ν οδήγησε σε αύξηση της συγκέντρωσης Κ στο μάρτυρα της τρίφυλλης πορτοκαλιάς, όπως βρέθηκε και από τους Chatzissavvidis κ.ά. (2007) για τρεις ελληνικές ποικιλίες ελιάς. Γενικά, υπό την επίδραση της αλατότητας, η συγκέντρωση του Κ εμφάνισε μείωση τόσο στα φύλλα, όσο και στις ρίζες των δύο υποκειμένων. (α) (β) Διάγραμμα 2. Βάρος α) νωπής και β) ξηρής ουσίας ριζών των δύο υποκειμένων. Διάγραμμα 3. Χλωροφύλλη στα φύλλα κορυφής των δυο υποκειμένων. Διάγραμμα 4. Συγκέντρωση Cl στα φύλλα των δυο υποκειμένων. Διάγραμμα 5. Συγκέντρωση Na α) στα φύλλα και β) τις ρίζες των δύο υποκειμένων. (α) (β) Διάγραμμα 6. Συγκέντρωση Κ α) στα φύλλα και β) τις ρίζες των δύο υποκειμένων. (α) (β) Συμπεράσματα Συμπερασματικά, ο συνδυασμός ΝΗ4+-Ν και ΝΟ3--Ν φαίνεται να ευνοεί περισσότερο το βάρος ν.ο. και ξ.ο. των φύλλων και των ριζών και των δύο υποκειμένων, με τις τιμές της νεραντζιάς να υπερτερούν σημαντικά σε όλες τις παραπάνω παραμέτρους. Ως προς την ποσοστιαία αύξηση του ύψους, η τρίφυλλη πορτοκαλιά εμφάνισε μεγαλύτερες τιμές από τη νεραντζιά στις περισσότερες μεταχειρίσεις. Όμως, η αλατότητα επηρέασε αρνητικά το ύψος και των δύο υποκειμένων. Όσον αφορά τη χλωροφύλλη, αφενός η χορήγηση ΝΗ4+-Ν και συνδυασμού ΝΗ4+-Ν και ΝΟ3- -Ν βελτίωσε τις τιμές SPAD υπό συνθήκες αλατότητας στη νεραντζιά, αφετέρου παρουσιάστηκε ελάττωση των τιμών στην τρίφυλλη πορτοκαλιά στις μεταχειρίσεις που αρδεύτηκαν με NaCl. Κατά τη χορήγηση NaCl, τα επίπεδα Na αυξάνονται τόσο στα φύλλα, όσο και στις ρίζες, ενώ η μικρότερη συγκέντρωση Na παρατηρείται στα φύλλα της νεραντζιάς με τη χρήση ΝΟ3-/ΝΗ4+- Ν και στις ρίζες της τρίφυλλης πορτοκαλιάς με τη χρήση ΝΟ3- -Ν. Ανάλογα είναι τα αποτελέσματα και για το Cl, στην περίπτωση του οποίου η τρίφυλλη πορτοκαλιά απορροφά μεγάλα ποσά όταν αρδεύεται με ΝΗ4+-Ν ή συνδυασμό ΝΟ3-/ΝΗ4+-Ν. Τέλος, η συγκέντρωση Κ μειώνεται, λόγω ανταγωνισμού με το Na, στα φύλλα και τις ρίζες και των δύο υποκειμένων.