Συμβουλευτική Ψυχολογία Μάθημα Συμβουλευτική Ψυχολογία Μάθημα 12ο Συναίσθημα & Στρες This presentation demonstrates the new capabilities of PowerPoint and it is best viewed in Slide Show. These slides are designed to give you great ideas for the presentations you’ll create in PowerPoint 2010! For more sample templates, click the File tab, and then on the New tab, click Sample Templates. Γαλανάκης Μιχάλης PhD, Εργασιακός Ψυχολόγος galanakismichael@hotmail.com

Αυτό ισχύει τόσο για τα αρνητικά όσο και για τα θετικά συναισθήματα. Fun Facts: Γνωρίζατε ότι οι αστροναύτες στο διάστημα έχουν περιορισμένη επικοινωνία γιατί η έλλειψη βαρύτητας επηρεάζει τα υγρά του σώματος τους και κάνει τις κινήσεις των μυών του προσώπου – εκφράσεις ανύπαρκτες; Φαίνονται σαν μην έχουν κανένα συναίσθημα...... Γνωρίζατε ότι τα επίπεδα κατάθλιψης σε ασθενείς που έκαναν μπότοξ μειώθηκαν μόνο και μόνο επειδή το υαλουρονικό οξύ έκανε τους μυς του προσώπου άτεγκτους και τους ανάγκαζε να έχουν καρφωμένο στο πρόσωπο τους ένα χαομόγελο για 5-6 ημέρες; Τα συναισθήματα και οι συμπεριφορές που αυτά προκαλούν μπορούν να επηρεάσουν το μυαλό το σώμα και την υγεία τόσο την δική μας όσο και των γύρω μας. Αυτό ισχύει τόσο για τα αρνητικά όσο και για τα θετικά συναισθήματα. Π.χ. Ένα από τα μυστικά της μακροζωίας είναι η θετική διάθεση.

Στρες – από το λατινικό ρήμα Stringere = πιέζω, στρίβω Είναι τόσο ισχυρό που επηρεάζει τα υπόλοιπα συναισθήματα, την σκέψη και την συμπεριφορά. Για να μπορέσουμε να ελέγξουμε και να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματα μας θα πρέπει πρώτα να τα κατανοήσουμε.

Τι συναισθήματα βιώνουν τα πρόσωπα στην φωτογραφία;

Η υπόθεση της ανατροφοδότησης των εκφράσεων του προσώπου (Ekman): Με βάση αυτή τα συναισθήματα είναι πανανθρώπινα, παγκόσμια και παντοτινά. Συνοδεύονται δε από συγκεριμένη φυσιολογία προσώπου η οποία είναι κοινή σε όλα τα πολιτισμικά πλαίσια. Υπάρχουν μάλιστα συγκεκριμένες μεγάλες κατηγορίες – οικογένειες συναισθημάτων π.χ. Χαρά, θυμός, φόβος, λύπη τα οποία συνδέονται με αυτή την φυσιολογία. Η φυσιολογία αυτή του προσώπου δεν είναι μόνο ενδεικτική του συναισθήματος αλλά λειτουργεί και επικοινωνιακά μεταδίδοντας το μύνημα στους άλλους. Επίσης η φυσιολογία αυτή δεν εκφράζει μόνο το συναίσθημα αλλά καθορίζει και τις φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος. Π.χ. Η χαρά οδηγεί σε γνωστική διεύρυνση, έκκριση ορμονών, ενεργοποίηση των μυών κ.α.

Σε μια πρόσφατη έρευνα φάνηκε ότι οι Εσωστρεφείς είναι καλύτεροι όσον αφορά την αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων (Ενσυναίσθηση)

Ενώ στην ίδια έρευνα οι Εξωστρεφείς φάνηκε ότι είναι πιο ικανοί στο να τα εκφράζουν παρά στο να τα αναγνωρίζουν.

Επίσης σε πολλά πολιτισμικά πλαίσια τα συναισθήματα εκφράζονται μέσα από Χειρονομίες. Ωστόσο αυτές δεν είναι πάντα παγκόσμιες και μπορούν να οδηγήσουν σε παρεξηγήσεις.

Ίσως αυτό να μην είναι κοινό σε όλους τους ανθρώπους. Υπάρχει μάλιστα και διάκριση μεταξύ συνειδητού και ασυνείδητου, δηλαδή κάποια συναισθήματα έρχονται στην επιφάνεια ενώ άλλα απλά τα καταπιέζουμε ή τα παραγνωρίζουμε. Ίσως αυτό να μην είναι κοινό σε όλους τους ανθρώπους. Η βίωση του κάθε συναισθήματος, δηλαδή η ένταση αλλά και η γεύση που αφήνει είναι διαφορετική από άτομο σε άτομο.

Όσες διατομικές διαφορές να υπάρχουν ωστόσο ως προς τα συναισθήματα ο Izard κατέληξε σε 10 βασικά συναισθήματα τα οποία μπορούμε να πούμε ότι είναι κοινά. Χαρά, έκπληξη, λύπη, θυμός, αηδία, περιφρόνηση, ντροπή, φόβος, ενοχή, ενδιαφέρον

Στην συνέχεια άλλοι ερευνητές πρόσθεσαν και άλλα συναισθήματα. Π. χ Στην συνέχεια άλλοι ερευνητές πρόσθεσαν και άλλα συναισθήματα. Π.χ. Η Fredrickson στην τυπολογία της αναφέρεται στην Υπερηφάνεια, στην Αγάπη, στην Ευγνωμοσύνη και στην Ανύψωση Αντιθέτως ο Izard επιμένει ότι και αυτά είναι απλά σύνθετα συναισθήματα που προκύπτουν από μίξη των βασικών.

Το μοντέλο των 2 κατευθύνσεων: Για να κατανοήσουμε καλύτερα τα συναισθήματα ο Ιzard προτείνει το μοντέλο των 2 κατευθύνσεων με βάση το οποίο το συναίσθημα κυμαίνεται στην βάση ενός με 2 άξονες.

Χαμηλή και Υψηλή διέγερση Ευχάριστο ή Δυσάρεστο (+/-) συναίσθημα 2 Βασικοί άξονες Χαμηλή και Υψηλή διέγερση Ευχάριστο ή Δυσάρεστο (+/-) συναίσθημα 4 κατηγορίες συναισθημάτων Θετικά ισχυρά Θετικά χαμηλής διέγερσης Αρνητικά ισχυρά Αρνητικά χαμηλής διέγερσης

Άνάλογα κατηγοριοποιούμε κάθε συναίσθημα Αν είσαι down, κακόκεφος χωρίς ενέργεια ίσως να βιώνεις θλίψη. Αυτό κατατάσσεται στα αρνητικά συναισθήματα χαμηλής διέγερσης κ.ο.κ. Επίσης με βάση αυτό το μοντέλο πολλά συναισθήματα ανήκουν στην ίδια κατηγορία αλλά απλώς διαφοροποιούνται στην βάση της διέγερσης που προκαλούν. Π.χ η οργή είναι στην ίδια κατηγορία με τον θυμό αλλά έχει μεγαλύτερη διέγερση. Ο τρόμος το ίδιο με τον φόβο.

Αυτές οι διαστάσεις επηρεάζουν την ψυχολογική μας κατάσταση τα συναισθήματα και το σώμα μας

Ότι είναι βιολογικό είναι και ψυχολογικό και αντίστροφα

Συχνά υπερεκτιμούμε την διάρκεια της κακής διάθεσης και υποτιμούμε την ικανότητα μας να ανταπεξέλθουμε συναισθηματικά στο τραύμα. Αν έχουμε στο μυαλό μας το παραπάνω συνεχές με τους άξονες μπορούμε ευκολότερα να το κατανοήσουμε.

Είναι καθολικό φαινόμενο. Όλοι βιώνουν στρες. Είναι μια κατάσταση ψυχικής έντασης για την απάντηση αντίδραση του οργανισμού απέναντι σε συγκεκριμένα γεγονότα ή ερεθίσματα τα οποία γίνονται αντιληπτά σαν απειλητικά ή προκλητικά.

Άσκηση: Υπολογίστε μέσα σε 45΄΄ το σύνολο των γεωμετρικών σχημάτων που απεικονίζονται στην παρακάτω διαφάνεια.

Τι είναι το στρες;

Ερευνητικά πορίσματα για το στρες. Ορίζεται ως ένα φαινόμενο ψυχολογικής πίεσης ως αποτέλεσμα επίδρασης δύσκολων συνθηκών Το βιώνουν όλοι οι άνθρωποι ανεξάρτητα από δημογραφικές μεταβλητές\ Σχετίζεται με πληθώρα αρνητικών συναισθημάτων και μπορεί να προσδιοριστεί σαν ένα μεγάλο και σύνθετο αρνητικό συναίσθημα (Lazarus 2000) Αποτελεί απειλή για την ψυχολογική υγεία και την ποιότητα ζωής κάθε ανθρώπου Επηρεάζεται από περιβαλλοντικές και ατομικές μεταβλητές όπως το είδος του επαγγέλματος, την οικογενειακή κατάσταση, την ηλικία κ.α. 90% των εργαζομένων στην ΕΕ υποφέρουν από εργασιακό στρες (Panze & Spegman, 2008). Το κόστος από την βίωση εργασιακού στρες άνέρχεται στα 75-100 δις € (Panze & Spegman, 2008). Όσο καλύτερα αμειβόμενη είναι μια εργασία τόσο μεγαλύτερο στρες βιώνει ο εργαζόμενος. Μετά από μαζικές απολύσεις διπλασιάζεται ο κίνδυνος θανάτου από καρδιακές παθήσεις για τους συναδέλφους που μένουν στην εργασία. (Μελέτη του Φιλανδικού Ινστιτούτου Υγείας, 2007)

Τι γνωρίζουμε μέχρι σήμερα για το εργασιακό στρες? Ορίζεται ως ένα φαινόμενο ψυχολογικής πίεσης ως αποτέλεσμα επίδρασης δύσκολων συνθηκών (Beehr, 1995, Jackson & Schuler 1985, Jex, 1998, Jex & Beehr 1991, Kahn & Byosiere 1992, Sparks, Cooper, Fned, & Shirom, 1997, Spector & Jex 1998,) Το βιώνουν όλοι οι άνθρωποι ανεξάρτητα από δημογραφικές μεταβλητές (Kahn & Byosiere 1992) Σχετίζεται με μεγάλο αριθμό αρνητικών συνεπειών τόσο για το άτομο όσο και για τις εταιρείες (Amick & Smith 1992, Carayon 1993, Levi 1996, Ryland & Greenfeld 1991, p.43, ) Βιοσωματικές συνέπειες (Διαταραχές στην πρόσληψη της τροφής, κόπωση, ημικρανίες, αρτηριακή πίεση, ανικανότητα, αϋπνίες, κράμπες, ναυτία.) Ψυχολογικές συνέπειες (Θυμός, σύμπλεγμα κατωτερότητας, αίσθημα παραμέλησης, έλλειψη αυτοπεποίθησης, δυσκολία συγκέντρωσης, φοβίες, κατάθλιψη.) Ασθένειες (Υπέρταση, θρομβώσεις, χρόνια προβλήματα, άσθμα, γαστρεντερικά προβλήματα, δερματοπάθειες, καρκίνος, εγκεφαλικά επεισόδια.) Εταιρικές συνέπειες (Μειωμένη παραγωγικότητα, επαγγελματική δυσαρέσκεια, εχθρικό κλίμα, αποτυχίες, αποχωρήσεις.) Σχετίζεται με πληθώρα αρνητικών συναισθημάτων και μπορεί να προσδιοριστεί σαν ένα μεγάλο και σύνθετο αρνητικό συναίσθημα (Lazarus 2000) Αποτελεί απειλή για την ψυχολογική υγεία και την ποιότητα ζωής κάθε ανθρώπου (Babin & Boles 1988; Cooper 2001, Kenny & Cooper 2003, Quick, Murphy, & Hurrell, 1992, Spector, Dwyer, & Jex, 1988). Επηρεάζεται από περιβαλλοντικές και ατομικές μεταβλητές όπως το είδος του επαγγέλματος, την οικογενειακή κατάσταση, την ηλικία κ.α. Τι γνωρίζουμε μέχρι σήμερα για το εργασιακό στρες?

και συνέπειες του στρες Eπικρατέστερα μοντέλα εργασιακού στρες Η θεωρία αλληλοπροσαρμογής ατόμου περιβάλλοντος (Chemers, Hayes, Rhodewalt, & Wysocki, 1985; Edwards & Cooper 1990; French & Caplan 1972) Το μοντέλο απαιτήσεων - ελέγχου (Karaseck 1979) Το μοντέλο ανισορροπίας προσπάθειας – ανταμοιβής (Siergrist 1996) Το μοντέλο υποκειμενικής πρόσληψης και ερμηνείας (Lazarus 1984, 1991) Τα αρνητικά συναισθήματα αναγνωρίζονται ως αιτίες, ενδιάμεσες μεταβλητές και συνέπειες του στρες Τα θετικά συναισθήματα αναγνωρίζονται μόνο ως ενδείξεις ψυχολογικής αλλαγής στα επίπεδα του στρες.

Συνέπειες στρες

Φυσιολογία του στρες

Λειτουργία του στρες

Παθολογία του Στρες

Στο επίκεντρο βρίσκεται η υποκειμενική πρόσληψη και ερμηνεία για το ερέθισμα. Με βάση το μοντέλο του Lazarus αν δεν υπάρξει πρόσληψη ενός ερεθίσματος σαν απειλή τότε δεν υπάρχει και στρες. Αυτό εξηγεί γιατί κάτω από ίδιες συνθήκες διαφορετικά άτομα βιώνουν διαφορετικά επίπεδα στρες

3 κατηγορίες στρεσογόννων παραγόντων (Stressors) Καταστροφές (Πόλεμος, Τρομοκρατικό χτύπημα, Φυσικές καταστροφές) Σημαντικά γεγονότα ζωής (Μετακόμιση, Αλλαγή εργασίας, Διαζύγιο, Θάνατος συγγενούς) Καθημερινά γεγονότα ήπιας σημασίας αλλά που επιφέρουν φθορά. (Κίνηση, αργοπορία, δημόσιες υπηρεσίες κτλ)

Ο μηχανισμός αυτός είναι η ουσία του φαινομένου. Ανεξάρτητα με το πόσο σημαντικός είναι ο στρεσογόνος παράγοντας λόγω αυτόνομου νευρικού συστήματος οδηγεί σε ενεργοποίηση του μηχανισμού Επίθεσης – Φυγής Ο μηχανισμός αυτός είναι η ουσία του φαινομένου. Δεν υπάρχει άλλη αντίδραση παρά αυτά τα 2. Ή μήπως υπάρχει;;;;;

Είναι προσαρμοστικός εξελικτικός μηχανισμός Βραχυχρόνιο στρες: Όλοι το βιώνουν Είναι προσαρμοστικός εξελικτικός μηχανισμός Κάτι γίνεται γύρω σου και πρέπει να αντιδράσεις. Μόλις αντιδράσεις, δηλαδή μόλις επιτεθείς ή φύγεις τότε ο στρεσογόνος παράγοντας αντιμετωπίστηκε και το συναίσθημα της πίεσης εξουδετερώνεται. Το στρες σε βοηθάει να επιβιώσεις. Είναι στο DNA μας.

Στην βάση του στρες βρίσκεται η έκκριση 2 ορμονών: Αδρεναλίνη και κορτιζόλη Αυτές περιγράφουν το στρες σε επίπεδο βιολογίας και βιοχημείας. Σε ιατρικό επίπεδο το στρες διαγιγνώσκεται με τα επίπεδα κορτιζόλης στο σάλιο με μπατονέτα ή στην τρίχα της κεφαλής.

Η παρατεταμένη πίεση δημιουργεί προβλήματα στην υγεία. Χρόνιο και οξύ στρες Είναι η περίπτωση που κάτι δεν πηγαίνει καλά στην αντιμετώπιση και ο στρεσογόνος παράγοντας παραμένει. Η παρατεταμένη πίεση δημιουργεί προβλήματα στην υγεία. Στην βιβιογραφία διαφοροποιείται από το απλό στρες με τον όρο distress. Επηρεάζει το σώμα και το μυαλό.

Στην ακραία πέρίπτωση του οξέως χρόνιου στρες εμφανίζεται διαταραχή μετατραυματικού στρες. Οι άνθρωποι που βιώνουν μετατραυματικό στρες εμφανίζουν μεγαλύτερη συχνότητα αναπνευστικών, κυκλοφορικών, γαστρεντερικών και μολυσματικών προβλημάτων

Το πρόβλημα δημιουργείται επειδή το στρες εδράζεται στο Αυτόνομο νευρικό σύστημα Άρα είναι έξω από τον συνειδητό έλεγχο μας. Για αυτό και η πιο άχρηστη συμβουλή είναι το Μην Αγχώνεσαι.

Αυτόνομο νευρικό σύστημα Περιλαμβάνει το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό σύστημα Το ένα διεγείρει και το άλλο καταστέλει Μάτια Σάλιο Δέρμα Αναπνοή Καρδιά Πέψη τροφής Αδένες Ανοσοποιητικό σύστημα

Το σύστημα αυτό ονομάζεται αδόκιμα και εντερικό νευρικό σύστημα. Αυτό εξηγεί γιατί όταν κάποιος αγχώνεται πολύ νιώθει έντονο σφίξιμο στο στομάχι.

Το στρες αποτελεί την Νο1 αιτία για τις Καρδιακές νόσους. Η κύρια όμως αρνητική επίδραση του Στρες δεν είναι στο στομάχι (έλκη, παλινρόμηση, διαταραχές) αλλα στην καρδία. Το στρες αποτελεί την Νο1 αιτία για τις Καρδιακές νόσους. Φθείρει αγγεία, αυξάνει χοληστερίνη, επιβαρύνει την λειτουργία της καρδιάς.

Π.χ. Σε μια έρευνα σε λογιστές στην Αμερική βρέθηκε ότι τα επίπεδα στρες και τα επίπεδα χοληστερίνης αυξάνονταν κατά 45% την καταληκτική εβδομάδα για την υποβολή των φορολογικών δηλώσεων

Συγγενείς νόσοι με το Στρες είναι η Απαισιοδοξία και η Κατάθλιψη. Οι άνθρωποι που έχουν περισσότερη κατάθλιψη και απαισιοδοξία βιώνουν περισσότερο στρες και είναι πιο ευάλωτοι στο στρες

Στον αντίποδα οι άνθρωποι με αισιοδοξία, ευρυχία, αγάπη και θετικά συναισθήματα ζουν περισσότερα χρόνια. Η έρευνα έχει δείξει ότι υπάρχει αντιδοτική λειτουργία των θετικών συναισθημάτων στο στρες.

Παράγοντες στρες Συμπεριφορικοί παράγοντεε Π.χ. Άθληση, διατροφή, το πως έχεις μάθει να λειτουργείς υπό πίεση Κοινωνικοί Παράγοντες (τι απαιτείται από εσένα, αν έχεις κοινωνική υποστήριξη) Βιολογικοί παράγοντες (η καρδιά, τα αγγεία, τα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα σου)

Το στρες δημιουργεί στρες Ακούστε τα συναισθήματα σας αλλά μην τα αφήνετε να καταστρέφουν την ζωή σας.

Ευχαριστώ για την συμμετοχή σας Μάθημα 12ο Συμβουλευτική Ψυχολογία Γαλανάκης Μιχάλης PhD, Εργασιακός Ψυχολόγος galanakismichael@hotmail.com