Η συνταγματικότητα των διαδοχικών παρατάσεων της παραγραφής των φορολογικών υποθέσεων Προσέγγιση νομολογίας, θεωρίας, πράξης

Ν.2238/1999: «Η κοινοποίηση φύλλου ελέγχου, κατά τις διατάξεις του άρθρου 69, δεν μπορεί να γίνει μετά την πάροδο πενταετίας από το τέλος του έτους μέσα στο οποίο λήγει η προθεσμία για την επίδοση της δήλωσης. Το δικαίωμα του Δημοσίου για επιβολή του φόρου παραγράφεται μετά την πάροδο της πενταετίας» Ν.3513/2006: «Οι προθεσμίες παραγραφής που λήγουν στις 31.12.2006 και 31.12.2007 παρατείνονται μέχρι 31.12.2008»

Ν. 3697/2008: «Η προθεσμία παραγραφής που λήγει στις 31. 12 Ν.3697/2008: «Η προθεσμία παραγραφής που λήγει στις 31.12.2008 παρατείνεται μέχρι 31.12.2009» Ν.3790/2009: «Η προθεσμία παραγραφής που λήγει στις 31.12.2009 παρατείνεται μέχρι 30.6.2010» Ν.3842/2010: «Η προθεσμία παραγραφής που λήγει στις 30.6.2010 παρατείνεται μέχρι 31.12.2010» Ν.3888/2010: «Η προθεσμία παραγραφής που λήγει στις 31.12.2010 παρατείνεται μέχρι 31.12.2011» Ν.4002/2011: «Η προθεσμία παραγραφής που λήγει στις 31.12.2011 παρατείνεται μέχρι 31.12.2012» Ν.4098/2012: «Η προθεσμία παραγραφής που λήγει στις 31.12.2012 παρατείνεται μέχρι 31.12.2013»

Για το θεσμό της παραγραφής, είναι δύσκολο να υποστηριχθεί ότι είναι συμβατός με δικαιώματα και υποχρεώσεις δημοσίου δικαίου, αφού η πάροδος του χρόνου αποκλειστικά δε συνιστά αρκούντως πειστικό λόγο προς δικαιολόγηση απόσβεσης δικαιωμάτων και υποχρεώσεων συνδεόμενων με την ύπαρξη του κράτους. Κατ’ εξαίρεση θεωρείται δικαιολογημένη σε αξιώσεις περιουσιακού χαρακτήρα, όπως η φορολογική ενοχή.

Σε κάθε φόρο, διακρίνονται τα εξής είδη παραγραφής: α) παραγραφή του δικαιώματος του Δημοσίου να επιδιώξει τον προσδιορισμό (βεβαίωση) της έκτασης και της φύσης του φόρου β) παραγραφή του δικαιώματος του Δημοσίου προς είσπραξη του φόρου που έχει προσδιοριστεί/βεβαιωθεί γ) παραγραφή του δικαιώματος του φορολογουμένου προς επιστροφή του φόρου τον οποίο κατέβαλε χωρίς να έχει νόμιμη φορολογική υποχρέωση.

Όσον αφορά την παραγραφή του δικαιώματος του Δημοσίου προς καταλογισμό (βεβαίωση) του φόρου, παρατηρείται ότι ο νομοθέτης επεκτείνει τα χρονικά όρια παραγραφής Πρόκειται για τακτική που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια. Κάθε νέος φορολογικός νόμος προβλέπει παράταση του χρόνου παραγραφής. Η νομολογία ήρθε λίγα χρόνια αργότερα και έκρινε εν μέρει αντισυνταγματική την τακτική αυτή, αλλά ο νομοθέτης με νέες διατάξεις νέων νόμων συνεχίζει να νομοθετεί και να παρατείνει το χρόνο παραγραφής.

ΝΔ 3323/1955 Νόμος 1249/1982 Επιμήκυνση είναι η αύξηση του χρόνου κατά τον οποίο παραγράφεται η αξίωση. Πρόκειται για θεμιτή ενέργεια, εφόσον γίνεται εφάπαξ.

Ωστόσο, οι αλλεπάλληλες παρατάσεις του χρόνου παραγραφής είναι κάτι τελείως διαφορετικό από την επιμήκυνση. Παρουσιάζουν: Μεθοδικότητα Σταθερότητα Εκ των προτέρων υπολογισμό των απαιτούμενων ενεργειών Απουσία έκτακτης κατάστασης που να δικαιολογεί την κατ’ εξαίρεση θέσπισή της

Πώς αντιμετωπίζονται, λοιπόν, από τη νομολογία και θεωρία οι διαδοχικές παρατάσεις του χρόνου παραγραφής των φορολογικών υποθέσεων;

Κατά πάγια νομολογία: Η παράταση του χρόνου παραγραφής είναι συνταγματικώς επιτρεπτή, υπό μία προϋπόθεση. Ποια είναι αυτή; Ο μνημονευόμενος χρόνος παραγραφής να μην είχε συμπληρωθεί κατά την έναρξη ισχύος του νέου νόμου που αφορά την παράταση. Να ορίζεται με σαφείς και δυνάμενες επαρκώς να προβλεφθούν από τους φορολογουμένους διατάξεις, για εύλογη διάρκεια Υπό την προϋπόθεση της συνδρομής ειδικούς τεκμηριωμένων περιστάσεων

Σχετική νομολογία ΣτΕ 888/2016 ΣτΕ 1623/2016 Ολ ΣτΕ 3174/2014 ΔΕφ Χαν 24/2013 ΣτΕ 750-751/2008 ΔΠρΑθ 5584/2005 ΣτΕ 3606/2004 ΣτΕ 2097/2004 ΣτΕ 3529/2004 ΣτΕ 70/2004 ΣτΕ 1750/2001 ΣτΕ 523/2000 ΣτΕ 80/2000 ΣτΕ 139/1998

Ο Ν.2676/1999 δημοσιεύτηκε στις 5.1.1999 (!!!) ΝΔ 118/1973 (άρθρο 102 §1) Ν. 2676/1999 (άρθρο 85) «Το Δημόσιο εκπίπτει του δικαιώματος για την κοινοποίηση πράξεως επιβολής φόρου και προστίμου: α) προκειμένου για ανακριβή δήλωση, μετά από την πάροδο δεκαετίας από το τέλος του έτους μέσα στο οποίο υποβλήθηκε η δήλωση.» « Ο χρόνος παραγραφής του δικαιώματος του Δημοσίου ο οποίος συμπληρώνεται την 31η Δεκεμβρίου 1998 παρατείνεται μέχρι και την 30η Ιουνίου 1999 για υποθέσεις φόρου μεταβίβασης αιτία θανάτου, δωρεάς, γονικής παροχής ή προίκας του ΝΔ 118/1973.» Ο Ν.2676/1999 δημοσιεύτηκε στις 5.1.1999 (!!!)

ΟΛ ΣΤΕ 3174/2014 Η πρόβλεψη παραγραφής της αξίωσης για βεβαίωση του φόρου θεωρείται ουσιαστικό στοιχείο της φορολογικής ενοχής. Αν μετά τη συμπλήρωση του χρόνου παραγραφής, νόμος παρατείνει την παραγραφή αναδρομικά, τότε παραβιάζεται το άρθρο 78 §2, Σ. Απαγορεύεται η αναδρομική νομοθετική διαμόρφωση του ουσιαστικού περιεχομένου των φορολογικών σχέσεων, εφόσον άγει σε επιβάρυνση της θέσης των φορολογουμένων και εκτείνεται πέραν του οικονομικού έτους που προηγείται της δημοσίευσής της. Έτσι, η διάταξη είναι ανίσχυρη ως αντισυνταγματική.

Τι θα συμβεί όμως σε περίπτωση που παράταση χρόνου παραγραφής προβλέπεται σε αξίωση που έχει ήδη παραγραφεί; Τότε έχουμε: Παραβίαση της αρχής της ισότητας (άρθρο 4,Σ) Παραβίαση της αρχής της νομικής ασφάλειας Παραβίαση της αρχής της προστατευόμενης εμπιστοσύνης Παραβίαση άρθρου 20, Σ Παραβίαση άρθρου 78, Σ

Παραβίαση της αρχής της ισότητας (άρθρο 4, Σ) Σε όμοιες φορολογικές υποθέσεις, ο χρόνος παραγραφής θα ήταν διαφορετικός ανάλογα με τον αριθμό των τυχόν διαδοχικών παρατάσεων της παραγραφής. Δε συντρέχει λόγος δημοσίου συμφέροντος, οπότε η παράβαση της αρχής δε δικαιολογείται.

Παραβίαση της αρχής της νομικής ασφάλειας Δεν υφίσταται ασφαλές σημείο αναφοράς για το χρονικό σημείο συμπλήρωσης της παραγραφής λόγω των συνεχών παρατάσεων, πέραν των γενικών ισχυόντων κανόνων στη φορολογική νομοθεσία.

Παραβίαση της αρχής της προστατευόμενης εμπιστοσύνης Το Κράτος είναι συνδεδεμένο με την αρχή του «τίμιου κράτους». Πρόκειται για υπερσυνταγματική αρχή. Πρέπει να είναι πιστό στις διατάξεις που το ίδιο θεσπίζει και να τηρεί τα όρια που το ίδιο θέτει στους διοικουμένους του.

Παραβίαση άρθρου 20 του Συντάγματος ΟΔΗΓΟΥΜΑΣΤΕ ΣΕ ΑΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Ο φορολογούμενος στερείται της ένστασης της παραγραφής ως δικονομικού όπλου. Αποδυναμώνεται το δικαίωμα ανταπόδειξης λόγω του τελικά τεράστιου διαστήματος που μεσολαβεί μεταξύ της διαχείρισης και του χρόνου ελέγχου της

Παραβίαση άρθρου 78, §2, Σ Στο θεσμό της παραγραφής συναντώνται οι επιμέρους κανόνες της τυπικότητας του φόρου αφενός και της βεβαιότητας του φόρου αφετέρου. Με τις συνεχείς παρατάσεις καταλύεται κάθε δυνατότητα του φορολογικού υποκειμένου αναφορικά με την ασφαλή βεβαιότητα της φορολογικής του υποχρέωσης.

Ωστόσο, η θεωρία προχωρά ένα βήμα πιο κάτω. Κρίνει ότι η νομολογία περιορίζει τη διάγνωση της αντισυνταγματικότητας των διατάξεων στο χρονικό σημείο έκδοσης της εν λόγω διάταξης. Έτσι, η θεωρία αντιμετωπίζει ως αντισυνταγματική κάθε διεύρυνση της παραγραφής, έστω και σε παράλληλο ή προηγούμενο χρονικό σημείο Δικαιολογητική βάση το άρθρο 20, Σ

Για ποιο λόγο ο νομοθέτης επιλέγει την τακτική συνεχούς παράτασης της παραγραφής; Προφανής αδυναμία του ελεγκτικού φορολογικού μηχανισμού για έγκαιρη διενέργεια του φορολογικού καταλογισμού. Δεν στοχεύει στην αναδιάταξη του ελεγκτικού μηχανισμού, αλλά σε νομικά σαθρές λύσεις. Απόρροια πολιτικών αποφάσεων και οικονομικής κατάστασης