ΕΚΤΡΟΦΗ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΚΤΡΟΦΗ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Γενικά Η εκτροφή των σαλιγκαριών αποτελεί επικερδή ζωοτεχνική επιχείρηση. Στην Ελλάδα η συλλογή των άγριων σαλιγκαριών γινόταν αποκλειστικά για τη συμπλήρωση της διατροφής του αγροτικού πληθυσμού. Σήμερα γίνεται κυρίως για εμπορία και συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση της οικονομίας πολλών αγροτικών οικογενειών σε πολλές περιοχές της χώρας μας.

Εδώδιμα είδη σαλιγκαριών Τα σημαντικότερα είδη εδώδιμων σαλιγκαριών στην Ελλάδα είναι ο Κρητικός κοχλιός (Helix aspersa), το μαύρο σαλιγκάρι (Helix lucorum), το σαλιγκάρι των αμπελιών (Helix pomatia) το λιανοσαλίγκαρο (Eobania vermiculata), και στην Κύπρο το είδος Helix melanostoma

Helix aspersa ή Κρητικός κοχλιός

Helix aspersa Helix aspersa (ο Κρητικός κοχλιός ή χοντρό σαλιγκάρι). Βρίσκεται στα νησιά κυρίως στην Κρήτη, στην Πελοπόννησο, αλλά το βρίσκουμε εξαπλωμένο ως την κεντρική ηπειρωτική χώρα. Δεν προτιμάει τα μεγάλα υψόμετρα

Helix lucorum ή μαύρο σαλιγκάρι

Helix lucorum Helix lucorum (το αποκαλούν μαύρο). Βρίσκεται σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, κυρίως όμως στην Μακεδονία και στην Πελοπόννησο.

Helix pomatia (σαλιγκάρι των βουνών ή των αμπελιών)

Helix pomatia Helix pomatia (το σαλιγκάρι των βουνών ή των αμπελιών το συναντάμε σε υψόμετρο μεγαλύτερο από 500μ.). Βρίσκεται κυρίως στη Θράκη, στην ανατολική Μακεδονία και, στα βουνά της Ροδόπης

Eobania vermiculata (λιανοσαλίγκαρο)

Eobania vermiculata Helix vermiculata (λιανοσαλίγκαρο) . Βρίσκεται στην παραλιακή ζώνη της ηπειρωτικής Ελλάδας και στα νησιά. Ζει σε κήπους και φράχτες.

Helix melanostoma

Helix melanostoma Helix melanostoma (το συναντάμε στην Κύπρο και το αποκαλούν καμπίσιο). Βρίσκεται και στην Πελοπόννησο, σε πεδινές περιοχές

Εξωτερική μορφολογία

Ανατομία σαλιγκαριού

Επίφραγμα Τα σαλιγκάρια για να αντιμετωπίσουν τις αντίξοες περιβαλλοντικές συνθήκες (π.χ. ξηρασία, χαμηλή θερμοκρασία) κλείνονται στο κέλυφος και διαχειμάζουν ή διαθερίζουν. Τότε κλείνουν το περιστόμιο του κελύφους με το επίφραγμα που είναι μια ασβεστώδης μεμβράνη από εκκρίσεις του ζώου.

Το γεννητικό σύστημα Το γεννητικό σύστημα των σαλιγκαριών είναι αρκετά πολύπλοκο. Η γονάδα ή ερμαφροδιτικός αδένας είναι το όργανο παραγωγής τόσο των αρσενικών όσο και των θηλυκών γαμετών. Η διαδικασία ωρίμανσης των ωοκυττάρων περνά διάφορα στάδια, το κυριότερο των οποίων είναι η λεκιθογένεση, ώστε να προκύψουν διαδοχικά από τα αρχικά ωογόνια, τα ωοκύτταρα και τα ωάρια. Η σπερματογένεση, αν και ξεκινά αργότερα από την ωογένεση, εντούτοις ολοκληρώνεται πιο γρήγορα (πρωτανδρική ωρίμανση γανάδας).

Χαρακτηριστικά περιβάλλοντος Το σαλιγκάρι πέφτει σε λήθαργο, όταν η θερμοκρασία του περιβάλλοντος πέσει κάτω από τους 10˚C. Οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, μπορούν να βλάψουν το σαλιγκάρι, δηλαδή μικρότερες των -10˚C, μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα επιβίωσης στο σαλιγκάρι, έστω και αν αυτό βρίσκεται σε κατάσταση λήθαργου. Σε θερμοκρασίες, μεγαλύτερες των 30˚C, τα σαλιγκάρια αρχίζουν να παρουσιάζουν σωματικές ανωμαλίες, που συνήθως οδηγούν στο θάνατο.

Υγρασία του εδάφους Ατμοσφαιρική υγρασία Το σαλιγκάρι αγαπά την υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία, αλλά όχι και το πολύ υγρό έδαφος. Το σαλιγκάρι είναι πολύ ευπαθές στην υγρασία του εδάφους, τα κύτταρα του σώματός του που βρίσκονται σε επαφή με το έδαφος, μαζεύουν εύκολα νερό, με αποτέλεσμα, να παθαίνουν ανεπανόρθωτες βλάβες, που συχνά το οδηγούν στο θάνατο. Η καλύτερη μορφή υγρασίας για το σαλιγκάρι, είναι η πρωινή πάχνη, ή γενικά η πρωινή δροσιά, που αφήνει υγρά τα φυτά με τα οποία τρέφεται

Ήλιος -Χαλάζι Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, ο ήλιος μπορεί να αποτελέσει ένα σοβαρό πρόβλημα για τα σαλιγκάρια που από τη φύση τους είναι αλλεργικά στις ακτίνες του. Προκαλούν εγκαύματα, που τις περισσότερες φορές οδηγούν σε βέβαιο θάνατο Το χαλάζι αποτελεί ένα από τους πιο σοβαρούς κινδύνους για το σαλιγκάρι. Σε περίπτωση χαλαζιού, αν δεν προλάβει να προφυλαχθεί, κάτω από φυτά ή από οποιοδήποτε άλλο φυσικό σκέπαστρο, τότε η πιθανότητα τραυματισμού είναι πολύ μεγάλη.

Διαμόρφωση των χώρων εκτροφής Για την καλή λειτουργικότητα της μονάδας, καθώς και για την ευκολία επίβλεψης και προγραμματισμού, είναι αναγκαίο να χωριστεί όλη η έκταση της εκτροφής σε τομείς. Χώρος αναπαραγωγής. Χώρος της καθ’ αυτού εκτροφής (γεννήτορες), Χώρος για την πάχυνση του γόνου, Χώρος για την προετοιμασία του χειμέριου λήθαργου.

Ανοικτού τύπου εκτροφή (Ιταλικό μοντέλο). Έχει χαμηλό κόστος επένδυσης. Αναφέρονται αποδόσεις 1.500 kg στο στρέμμα, με Μ.Ο. τα 800 kg.

Κόστος εγκατάστασης Το μέσο κόστος εγκατάστασης ενός εκτροφείου σαλιγκαριών κλειστού τύπου (δικτυοκήπιο με μεταλλικό σκελετό) κυμαίνεται γύρω στις 20 – 30 χιλιάδες ευρώ ανά στρέμμα ενώ ενός εκτροφείου ανοικτού τύπου στις 4 – 6 χιλιάδες ευρώ. Αυτές οι τιμές μπορεί να μεταβάλλονται τόσο προς τα επάνω όσο και προς τα κάτω ανάλογα με την προσωπική εργασία του ενδιαφερόμενου, τις συμφωνίες με τους προμηθευτές των υλικών κατασκευής ή την ανάθεση της κατασκευής σε τρίτους. Σημειώνεται επίσης ότι στα προαναφερθέντα κόστη δεν συμπεριλαμβάνονται η δαπάνη γεωτρήσεων, ηλεκτροδότησης, αδειοδότησης κλπ.

Κλειστή ή Πλήρως ελεγχόμενη εκτροφή - Έχει υψηλό κόστος επένδυσης Οι αποδόσεις είναι πάρα πολύ υψηλές. Αναφέρονται αποδόσεις 10–12 τόνους στο στρέμμα με τη χρήση διαφόρων τεχνικών.

Ημιεντατική εκτροφή Η μετ’ εκκολαπτική περίοδος γίνεται μέσα σε κλειστό χώρο. Δηλαδή τα νέο εκκολαπτόμενα σαλιγκάρια παρακολουθούνται και κρατιούνται κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες μέχρι που το κέλυφός τους να δυναμώσει αρκετά ώστε να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν σε τυχόν δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Η μεταφορά τους σε ανοικτού τύπου εκτροφή να γίνεται μόλις αρχίσει η άνοιξη οπότε και επικρατούν οι πιο ευνοϊκές γι’ αυτά συνθήκες. Αυτό το είδος εκτροφής είναι ο πιο αποδοτικός τρόπος.

Πάχυνση Ο γόνος αρχίζει να μεταφέρεται στα διχτυοκήπια από τα μέσα Μαρτίου μέχρι και τον Ιούλιο, ανάλογα με την περιοχή εκτροφής. Σε χρονικό διάστημα 3-6 μηνών ολοκληρώνεται η διαδικασία πάχυνσης. Η συνολική παραγωγή μιας μονάδας πάχυνσης σαλιγκαριών υπολογίζεται ανά στρέμμα καλυμμένης έκτασης και κυμαίνεται από 4,5 έως 6 τόνους το χρόνο.

Εσωτερικό τμήμα ενός διχτυοκηπίου Για την πάχυνση των σαλιγκαριών απαιτείται ένα ήπιο κλίμα με μέτρια θερμοκρασία, σε συνδυασμό με υψηλή υγρασία.

Φυτά κατάλληλα για τροφή σαλιγκαριών Κατάλληλα θεωρούνται φυτά όπως τα ραδίκια (Cichorium spp.), Ο ηλίανθος (Helianthus annuus), Το μαρούλι (Lactuca sativa), Η μηδική (Medicago spp.) και γενικά φυτά με τρυφερά φύλλα, όσο το δυνατόν λιγότερο ακανθώδη, χωρίς τοξικότητα. Η προσφερόμενη φυτική τροφή παίζει πολύ σημαντικό ρόλο ιδιαίτερα όταν τα σαλιγκάρια είναι νεαρά, γιατί τότε τρέφονται με μεγάλη ένταση, καταναλώνοντας διπλάσια ποσότητα από ότι τα ενήλικα.

Διατροφή σαλιγκαριών Το σαλιγκάρι ως επί το πλείστον τρέφεται με φυτά, εντούτοις θεωρείται ένα παμφάγο ζώο, γιατί είναι ικανό να καταναλώσει και ζωικής προέλευσης τροφές. Τα φυτά αυτά έχουν επίσης σα σκοπό να παρέχουν προστασία στα σαλιγκάρια, κατά των δυσμενών ατμοσφαιρικών συνθηκών.

Τα μικροσκοπικά δόντια του σαλιγκαριού Ο πεπτικός σωλήνας είναι καλά ανεπτυγμένος και η στοματική κοιλότητα είναι εφοδιασμένη με ειδικό ξύστρο (radula) που αποτελείται από πολλά μικροσκοπικά δόντια.

Αλευροποιημένες ζωοτροφές Οι αλευροποιημένες ζωοτροφές συνήθως, χρησιμοποιούνται, κατά το διάστημα πάχυνσης. Για τη διανομή τους χρησιμοποιούνται ειδικές ταΐστρες με σκέπαστρο, οι οποίες διατηρούν στεγνή την τροφή, ακόμη και σε περίπτωση βροχής. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα των τροφών αυτών, είναι η μεγάλη απόδοση σε κρέας που έχουν. Πράγματι στην περίπτωση διατροφής με φυτά, το μεγαλύτερο μέρος της τροφής του σαλιγκαριού αποτελείται από νερό, (περίπου το 85-90%), έτσι έχουμε μια σχετικά μικρή απόδοση σε κρέας. Στην περίπτωση των ζωοτροφών, οι όροι αντιστρέφονται, με αποδόσεις πολύ μεγαλύτερες.

Οι εχθροί του σαλιγκαριού Ο πρώτος και πιο επίφοβος εχθρός του σαλιγκαριού είναι ο άνθρωπος. Τα εντομοκτόνα και παρασιτοκτόνα οι γεωργικές εργασίες στο χώμα. οι φωτιές που ανάβονται για το κάψιμο των χόρτων στα κτήματα. Τρωκτικά Οικιακά ζώα και πουλιά (πάπιες, χήνες, κότες κλπ.) Ερπετά Γυμνοσάλιαγκες (μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες καταστροφές στα εκτροφεία) Έντομα Παράσιτα

Μεταποίηση σαλιγκαριών Τα είδη εδώδιμων σαλιγκαριών που διαβιούν ελεύθερα στην Ευρώπη είναι περίπου 12 αλλά μόνο 4 είναι εμπορεύσιμα: το Helix aspersa καλύπτει το 40% του εμπορίου, το Helix pomatia το 28%, το Helix lucorum το 22% και τέλος το είδος Eobania vermiculata που καλύπτει το υπόλοιπο 8,5%.

Διακίνηση σαλιγκαριών Τα σαλιγκάρια διακινούνται: ζωντανά, ημιεπεξεργασμένα, επεξεργασμένα ή κονσερβοποιημένα κυρίως με τις εξής μορφές:

Νωπά – ζωντανά, μέσα σε ξύλινα ή πλαστικά κιβώτια των 20-25 κιλών. Κατεψυγμένα με κέλυφος, όπου η σάρκα αφαιρείται και αφού υποστεί επεξεργασία, επανατοποθετείται μέσα στο κέλυφος με βούτυρο, μαϊντανό, σκόρδο και άλλα καρυκεύματα. Ημιεπεξεργασμένα σώματα σαλιγκαριών διατηρούνται σε άλμη και διακινούνται σε μεγάλες συσκευασίες στη βιομηχανία. Κονσέρβες που περιέχουν σώματα σαλιγκαριών επεξεργασμένα. Τα κελύφη τοποθετούνται χωριστά μαζί με την κονσέρβα Άδεια κελύφη έχουν μεγάλη εμπορική αξία και προωθούνται στη βιομηχανία για να γεμιστούν με κρέας σαλιγκαριών. Χαβιάρι σαλιγκαριών

Στην Ελλάδα, ο κλάδος της σαλιγκαροτροφίας δεν έχει αναπτυχθεί παρά το γεγονός ότι οι συνθήκες ευνοούν την ανάπτυξη του και μάλιστα με συγκριτικό πλεονέκτημα ανταγωνιστικότητας σε σχέση με τις περισσότερες χώρες όπου επιχειρείται να αναπτυχθεί η εκτροφή των σαλιγκαριών. τα τελευταία χρόνια υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη της σαλιγκαροτροφίας στην Ελλάδα. Το ενδιαφέρον αυτό πηγάζει από την γενικότερη ανάγκη για την ενασχόληση με καινοτόμες επενδύσεις με παραγόμενα προϊόντα που θα βρίσκουν κανονική διέξοδο στην αγορά σε ικανοποιητικές τιμές.

Τέλος