Σύντομη αναφορά στη ζωή και το έργο του Μανόλη Αναγνωστάκη Ιωάννα Κουραμπέα, φιλόλογος, Διευθύντρια 2ου ΓΕ. Λ. Πεύκης

Οι τίτλοι Οι τίτλοι στα «Περιεχόμενα» άμα τους διάβαζες στη σειρά, φτιάχναν ένα καινούριο ποίημα - το πιο όμορφο ποίημα, χωρίς λόγια περιττά, χωρίς φιλολογία, χωρίς φτιασίδια Υ.Γ. Εποχές Εποχές 2 Παρενθέσεις Εποχές 3 Η Συνέχεια Η Συνέχεια 2 Η Συνέχεια 3 Ο Στόχος Υ.Γ.

1925 Γέννηση στη Θεσσαλονίκη (10 Μαρτίου) από γονείς Kρητικούς. Πατέρας του ο Aνέστης, από τους πρώτους ακτινολόγους της Θεσσαλονίκης, μητέρα του η Eυαγγελία, το γένος Kασιμάτη. Έχει προηγηθεί η μεγάλη του αδερφή Μαρία, και θα ακολουθήσει η Λούλα.

1941-1942: Από παιδί στην ποίηση Μαθητής, σε ηλικία δεκαπέντε ετών, αποστέλλει στον «Νέο Κόσμο» (16 Ιανουαρίου 1941), το ποίημα «Μολών Λαβέ», στο οποίο ο Λεωνίδας των Θερμοπυλών γίνεται επίκαιρος λόγω γερμανικής κατοχής. Η επίσημη εμφάνισή του στα γράμματα γίνεται τον Σεπτέμβριο του 1942, στο περιοδικό «Πειραϊκά Γράμματα», με το παραδοσιακό ποίημα «1870-1942».

1944 Φοιτητής της Iατρικής Α.Π.Θ., δραστηριοποιείται ως μέλος της EΠON. Συμμετέχει ενεργά στην έκδοση δύο φοιτητικών περιοδικών, δημοσιεύοντας επιπλέον κριτικές, ποιήματα και μεταφράσεις (Απολλιναίρ): Ξεκίνημα(1944) και Ο Φοιτητής (1945). Στο Ξεκίνημα δημοσιεύει και το πρώτο ελευθερόστιχο ποίημα «Απροσδιόριστη χρονολογία»

1945 ΤΟ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Μια μέρα θα γράψω την ιστορία των χρόνων μου Ένας κήπος μ’ άδικα κομμένα άγουρα ρόδα Μια θάλασσα που ταξιδεύουνε τα πλοία χωρίς προορισμούς Πρόσωπα σπαταλημένα την εποχή που κατόρθωσαν ν’ αγγίξουν ελαφρά μια συνετά φυλαγμένη πτυχή μας Πρόσωπα που ’ταν για μας η στοργή τους πληγή· αυτά θα σου γράψω Τυπώνει εκτός εμπορίου την πρώτη του ποιητική συλλογή τις Eποχές, με ποιήματά του που γράφτηκαν από το 1941 μέχρι το 1944.

1946 Διαγράφεται από το κομμουνιστικό κόμμα κατηγορούμενος για ελιτισμό και τροτσκισμό.

1948 Συλλαμβάνεται μαζί με άλλα 68 μέλη της ΕΠΟΝ για συνωμοτική δράση και φυλακίζεται στο Γεντί Κουλέ (Επταπύργιο Θεσσαλονίκης· συγκρατούμενος ο φίλος του Γ. Αποστολίδης).

1948 Πολλοί  μας μίλησαν επίσης για την Ε π ο χ ή Για των καιρών το βαρυσήμαντο Έπρεπε βέβαια κι εσύ πια να διαλέξεις Αυτό που λέμε μια συνέπεια μια ακεραιότητα Κάτι το ανθρώπινο με μια οποιαδήποτε τελείωση Ξεχνώντας τι μοιράζουμε κάθε καινούρια στιγμή. Eποχές 2, V Τυπώνεται από φίλους του στις Σέρρες σε 100 αντίτυπα εκτός εμπορίου η συλλογή Εποχές 2 με σκόπιμα λαθεμένη χρονολογία γραφής: 1943-1946.

1949 Καταδικάζεται από το Στρατοδικείο σε θάνατο (με απόφαση κατά πλειοψηφία 3 προς 2), χωρίς στη διάρκεια της δίκης να επικαλεστεί ποτέ τη διαγραφή του από το ΚΚΕ.

1951 Αποφυλακίζεται (αμνηστία με τα μέτρα της κυβέρνησης Πλαστήρα). Αποφυλακίζεται (αμνηστία με τα μέτρα της κυβέρνησης Πλαστήρα).  Εποχές 3, με ποιήματα από το 1949-1950 (ιδιωτική έκδοση στη Θεσσαλονίκη). Μ’ αν πρέπει τ ώ ρ α να πεθάνουμε, το ξέρεις, Πρέπει γιατί αύριο δε θα ’μαστε πια νέοι.

1952-1954 Εκεί Η Συνέχεια 1952: Πτυχίο Ιατρικής 1953: Στράτευση Γιατί η ποίηση δεν είναι ο τρόπος να μιλήσουμε, αλλά ο καλύτερος τοίχος να κρύψουμε το πρόσωπό μας   Η Συνέχεια 1952: Πτυχίο Ιατρικής 1953: Στράτευση 1954: Τυπώνει στην Αθήνα τη Συνέχεια, με ποιήματα από το 1953-1954 (ιδιωτική έκδοση).

1956 […] Μιλώ για τα τελευταία σαλπίσματα των νικημένων στρατιωτών Για τα τελευταία κουρέλια από τα γιορτινά μας φορέματα […] Όρθιοι και μόνοι μες στη φοβερή ερημία του πλήθους Η Συνέχεια 2  Τυπώνει στην Αθήνα τη συγκεντρωτική έκδοση Ποιήματα 1941-1956 μαζί με τις Παρενθέσεις και τη Συνέχεια 2 που δεν είχαν κυκλοφορήσει ως τότε· το πρώτο βιβλίο του που διακινείται από βιβλιοπωλεία. Γάμος με τη Nόρα Bαρβέρη. Ένα χρόνο μετά γεννιέται ο γιος του Ανέστης. Ειδίκευση στην ακτινολογία στη Βιέννη.

1959 Εκδίδει στη Θεσσαλονίκη την Kριτική, περιοδικό αποκλειστικά μελέτης και κριτικής (1959-1961, 18 τεύχη συνολικά).

1962 Αφιέρωση Για τους ερωτευμένους που παντρεύτηκαν Για το σπίτι που χτίστηκε Για τα παιδάκια που μεγάλωσαν Για τα πλοία που άραξαν Για τη μάχη που κερδήθηκε Για τον άσωτο που επέστρεψε Για όλα όσα τέλειωσαν χωρίς ελπίδα πια Η Συνέχεια 3 Tυπώνεται στη Θεσσαλονίκη η Συνέχεια 3, με αφιέρωση στη Νόρα Αναγνωστάκη

«Οι «Εποχές», σχεδόν στο σύνολο τους, συνιστούν τον ποιητικά πραγματοποιημένο αντίλογο του Αναγνωστάκη προς αντίπαλες πολιτικές συνθήκες, που τείνουν συστηματικά να ακυρώσουν τις βαριές εμπειρίες της δεκαετίας 1940-1950. Οι «Συνέχειες», σχεδόν στο σύνολο τους, αντιστέκονται στην εξαγορά αυτών των εμπειριών από τα εναλλασσόμενα επιτελεία της αριστεράς κατά τη δεκαετία 1950-1960». (Δ. Μαρωνίτης, Ποιητική και πολιτική ηθική)

1967 -1968 1967: Η Χούντα τον διώχνει από το ΑΧΕΠΑ 1968: Κατά τη διάσπαση του KKE τοποθετείται με την πλευρά του KKE Εσωτερικού.

1970 Εκδίδεται ο αντιστασιακός τόμος Δεκαοχτώ Κείμενα με συνεργασίες του ίδιου (από τη συλλογή Ο Στόχος) και των Γ. Σεφέρη, Στρ. Τσίρκα, Αλ. Κοτζιά, Αλ. Αργυρίου κ.ά.  (το 1969 κυκλοφορεί το Περιθώριο σε περιορισμένο αριθμό δακτυλογραφημένων αντίγραφων με κείμενα γραμμένα τους τελευταίους μήνες του 1968 και τους πρώτους του 1969) ΕΠΙΛΟΓΟΣ «Κανένας στίχος σήμερα δεν κινητοποιεί τις μάζες Κανένας στίχος σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα». Έστω. Ανάπηρος, δείξε τα χέρια σου. Κρίνε για να κριθείς (Ο Στόχος)

1971 Εκδίδεται το σύνολο του ποιητικού του έργου, Το '71 ουσιαστικά σταματάει η ποιητική μου παραγωγή. Δεν γράφω καθόλου ποιήματα. Δεν αισθάνομαι την ανάγκη να γράψω ποιήματα, καθόλου. Συνεχίζω όμως εντατικά την πνευματική μου προσφορά με δοκίμια, με άρθρα, με ορισμένες μελέτες, με πολιτική δράση· αυτό που εγώ θεωρώ δημόσια παρέμβαση (Φάις 2001, 58-59). Εκδίδεται το σύνολο του ποιητικού του έργου,  Τα Ποιήματα 1941-1971. 

Η σιωπή «Η ποίηση είναι μια δυνατότητα έκφρασης. Θα μείνει κανείς μόνο σ’ αυτή τη δυνατότητα; ή θα επιχειρήσει να εκφραστεί και με άλλους τρόπους; ή θα φτάσει κάποτε σ’ ένα σημείο που δεν θα αισθανθεί την ανάγκη της έκφρασης − και αυτό όχι από αδιαφορία ή από παραίτηση, εντελώς το αντίθετο, από την οδυνηρή —αν θες— διαπίστωση της φτώχειας των εκφραστικών δυνατοτήτων, της φτώχειας δηλαδή των λέξεων να αποδώσουν την ουσία της ζωής. Τότε σταματά, τότε επιλέγει τη σιωπή, που και η σιωπή ορισμένες φορές και σε ορισμένες περιπτώσεις είναι κι αυτή μια έκφραση, εγώ θα ‘λεγα πως είναι και μια πράξη» (Μ. Αναγνωστάκης, εκπομπή Παρασκήνιο, ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ)

1975 Αρχίζει η εντατική αρθρογραφία στην εφημ. Αρχίζει η εντατική αρθρογραφία στην εφημ.  Η Αυγή, που θα κρατήσει μια 15ετία. Αρθρογραφεί παράλληλα σε πολιτικά έντυπα. Κυκλοφορούν οι «Μπαλάντες», που συνέθεσε ο Θεοδωράκης το 1973-74 σε ποίηση Αναγνωστάκη (περιλαμβάνονται και τραγούδια που γράφτηκαν ειδικά, χωρίς να ενταχθούν σε ποιητική συλλογή, όπως το «Όταν μια άνοιξη χαμογελάσει»)

1978 Μετά τους σεισμούς της Θεσσαλονίκης, εγκαθίσταται με την οικογένειά του στην Αθήνα (Πεύκη) και ανοίγει Ακτινολογικό Εργαστήριο στο Ηράκλειο Αττικής. Εκδίδονται τα Αντιδογματικά. Άρθρα και Σημειώματα, με επίτιτλο «Προβλήματα πολιτικής και κουλτούρας», τόμος με τα περισσότερα πολιτικά άρθρα του. 

1980 Μανούσος Φάσσης, Παιδική Μούσα. (Τραγούδια για την προσχολική και σχολική ηλικία): πρώτη δημόσια εμφάνιση του Φάσση, προσωπείου του Μ. Α.  Πρώτη αυτοτελής, δίγλωσση έκδοση ποιημάτων του σε αγγλική μετάφραση Κ. Φράιερ. «Τα σημερινά πολιτικά ποιήματα, που συνήθως είναι δραματικά, νομίζω πως θα έπρεπε να κλίνουν προς τη σάτιρα. Να είναι πολιτικά και σατιρικά ταυτόχρονα. Ένα τέτοιο πράγμα μάς λείπει. Κάτι τέτοιο κάνω στον Μανούσο Φάσση ― αν το κατάλαβε κανείς» [Από τη συνέντευξη του Αναγνωστάκη, Φάις 2011, 57)

1983 Κυκλοφορεί σε μικρή πλακέτα το YΓ., ιδιωτική έκδοση 100 αντιτύπων Πριν από δέκα χρόνια, όμως, έγραψα το Υστερόγραφο. Θεωρήθηκαν ποιήματα, ενώ ουσιαστικά δεν είναι ποιήματα, είναι ποιητικά αποσπάσματα, δεν είναι τωρινά πράγματα αυτά, υπήρχαν από χρόνια. Δεν είναι φτιαχτά, δεν είναι κάτι φτιασιδωμένο. Είναι ένα πράγμα λιτό. Αυτό αποτελεί την ώριμη πνευματική μου συνεισφορά. Αυτό είναι όλο το απόσταγμα της ποιητικής μου εμπειρίας. Δεν είναι ποιήματα. Δεν είναι ούτε ρητορεία όμως. Δεν έκανα ποτέ ρητορεία. Δε μ' άρεσε. (συνέντευξη του ποιητή στο Μισέλ Φάις, 1992)

1986 -1987 Συνταξιοδοτείται Α΄ Κρατικό Κρατικό Βραβείο Ποίησης Κυκλοφορεί το «δοκιμιακό σχεδίασμα» Ο ποιητής Μανούσος Φάσσης. Η Ζωή και το έργο του. Μια πρώτη απόπειρα κριτικής προσέγγισης

1995: Τιμάται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο με το παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος, μαζί με άλλους 25 ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών. 1997: Επίτιμος διδάκτορας ΑΠΘ.  2001: Βραβείο Ιδρύματος Κώστα & Ελένης Ουράνη Ακαδημίας Αθηνών 2002: Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας.

2005: Πεθαίνει από ανακοπή στο Νοσοκομείο «Αμαλία Φλέμινγκ» στις 23 Ιουνίου και κηδεύεται δημοσία δαπάνη στις 27 Ιουνίου. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Κι όχι αυταπάτες προπαντός (Ο Στόχος)

«Η ποίησή μου βγαίνει από ένα βίωμα, δε βγαίνει από μια στράτευση» «Η ποίησή μου βγαίνει από ένα βίωμα, δε βγαίνει από μια στράτευση» Κατά καιρούς μ` έχουν χαρακτηρίσει καθαρά πολιτικό ποιητή. Προσωπικά δεν νομίζω ότι είμαι πολιτικός ποιητής. Είμαι ερωτικός και πολιτικός μαζί. Συνδυάζονται αυτά τα δύο. Είναι η εποχή που τα συνδύαζε αυτά τα δύο. Δηλαδή, δεν μπορούσε να είναι κανείς ερωτικός ποιητής ξεχνώντας το πολιτικό πλαίσιο εκείνης της εποχής, που ήταν φουντωμένα τα πολιτικά πάθη. Υπήρχε το πολιτικό στοιχείο μέσα, η έκφραση της πολιτικής, μέσα από μια ερωτική κατάσταση όμως. Δεν ξέρω αν το καταλαβαίνουμε αυτό το πράγμα εύκολα. Γι` αυτό αρνούμαι όλα αυτά περί «ποίηση της ήττας» και τα σχετικά. Δεν είναι ποίηση της ήττας, είναι μια αγωνία για την εποχή, ένα άγχος για την εποχή. Όταν τελείωσε η εποχή, τελειώνει και η ποίηση. (από τη συνέντευξη στο Μ. Φάις, 1992)

Πηγές Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα, www.greek-language.gr Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ, εκπομπή Παρασκήνιο Εικόνες google «Είμαι αριστερόχειρ ουσιαστικά», μονόλογος του Μ. Αναγνωστάκη, επιμέλεια Μισέλ Φάις, εκδ. Πατάκη, 2011 Μ. Αναγνωστάκης, Τα ποιήματα, 1941-1972, εκδ. Στιγμή, 1985 Μαρωνίτης Δ. Ν., Ποιητική και πολιτική ηθική. Πρώτη μεταπολεμική γενιά. Αλεξάνδρου – Αναγνωστάκης – Πατρίκιος, εκδ. Κέδρος,1976 Π. Μπουκάλας, Δημιουργώντας μια ποίηση πάνω από κάθε καταστροφή, εκδ. Καθημερινή, 2014