Εισηγητές: Αλεξίου Εύα, Φερλές Χρήστος Σχολικός Εκφοβισμός Εισηγητές: Αλεξίου Εύα, Φερλές Χρήστος

Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός (bullying); Ο σχολικός εκφοβισμός (school bullying) είναι η επιθετική εκείνη συμπεριφορά που είναι εσκεμμένη, απρόκλητη και επαναλαμβανόμενη. Αποτελεί κατάχρηση εξουσίας και εμπεριέχει ανισότητα στη δύναμη (σωματική ή προσωπικότητας). Δηλ. κατευθύνεται προς τα θύματα που εκλαμβάνονται από τους θύτες ως αδύναμα, είτε σωματικά είτε ψυχολογικά.

Τι δεν είναι σχολικός εκφοβισμός; Το bullying, διαφοροποιείται από τις ενδοσχολικές συγκρούσεις, τους καβγάδες και την απλή αντιπαράθεση. Στο σχολικό εκφοβισμό το θύμα επιλέγεται ως ανίσχυρος κι αδύναμος αντίπαλος, η επίθεση εναντίον του προγραμματίζεται και επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Ο θύτης δρα στοχευμένα. Το θύμα αδυνατεί να υπερασπιστεί αποτελεσματικά τον εαυτό του. Στις ενδοσχολικές συγκρούσεις αντιθέτως, δημιουργούνται αντιπαραθέσεις ανάμεσα σε ομότιμα άτομα. Οι συμπλοκές μεταξύ τους είναι τυχαίες και μεμονωμένες, και είναι περισσότερο ένα «παιχνίδι» κυριαρχίας. Δεν υπάρχει μια ασύμμετρη σχέση εξουσίας.

Μορφές της βίας στον εκφοβισμό Σχολικός εκφοβισμός Σωματικός (physical) Ρατσιστικός (racial) Μορφές Έμμεσος ή Κοινωνικός (social) Λεκτικός (verbal) Ηλεκτρονικός (cyber) Ψυχολογικός (psychological) Οπτικός (visual) Σεξουαλικός (sexual)

Μορφές της βίας στον εκφοβισμό Συνήθως εκδηλώνονται με: χειρονομίες, σπρωξιές, ξυλοδαρμούς, φραστικές επιθέσεις, παρατσούκλια, βρισιές, προσβολές, απειλές, χυδαίες χειρονομίες, εκβιασμούς με σκοπό την απόσπαση χρημάτων, προσωπικών αντικειμένων ή τον εξαναγκασμό του θύματος σε αντικοινωνικές πράξεις, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, κλοπές, δημοσιοποίηση προσωπικών πληροφοριών χωρίς άδεια, δυσφήμηση, σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση, αποκλεισμό και απομόνωση από παρέες, ομαδικά παιχνίδια & κοινωνικές δραστηριότητες, ρατσιστικές συμπεριφορές οι οποίες στοχεύουν στο στιγματισμό της διαφορετικότητας.

Σε κάθε περίπτωση, ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο αποτελούν πράξεις επιθετικότητας, που εκφράζονται με διαφορετικούς τρόπους ανάλογα με την ηλικία και το φύλο. Τα μικρότερα παιδιά εκφράζονται περισσότερο με το σώμα τους, ενώ τα μεγαλύτερα χρησιμοποιούν περισσότερο το λόγο και σταδιακά πιο συγκαλυμμένες μορφές επιθετικότητας, όπως η υπονόμευση και η απομόνωση. Επίσης τα αγόρια γενικά είναι πιο άμεσα και σωματικά επιθετικά, ενώ τα κορίτσια πιο έμμεσα.

Πηγές: «Χαμόγελο του Παιδιού» και Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. Δεκέμβριος 2012

Θύτες - Θύματα Οι μαθητές – θύτες έχουν συνήθως τα εξής χαρακτηριστικά: Έντονη προσωπικότητα. Μη ανοχή στη διαφορετικότητα. Έλλειψη ενσυναίσθησης. Ναρκισιστικά σχήματα προσωπικότητας . Υψηλή αυτοπεποίθηση. Χαμηλές σχολικές επιδόσεις. Οι μαθητές – θύματα έχουν συνήθως τα εξής χαρακτηριστικά: Ανασφαλή, αγχώδη, μοναχικά και με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Υπερκινητικά με δυσκολία συγκέντρωσης. Ανήκουν σε μειοψηφική ομάδα (εθνότητα, θρήσκευμα, αναπηρία, σεξουαλικός προσανατολισμός, σωματική εμφάνιση). Μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες. Μαθητές με ιδιαίτερα υψηλές επιδόσεις. Το «ισχυρότερο» παιδί αντλεί από την πράξη του κάποιο όφελος, όπως ευχαρίστηση, κύρος, υλικά αποκτήματα, ενώ το «αδύναμο» παιδί δεν μπορεί να προστατέψει με ουσιαστικό και ριζικό τρόπο τον εαυτό του.

O εκφοβισμός και η βία στο σχολείο είναι και ομαδικό φαινόμενο. Παρατηρητές O εκφοβισμός και η βία στο σχολείο είναι και ομαδικό φαινόμενο. Ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο είναι και ομαδικό φαινόμενο, καθώς δεν αφορά μόνο το μαθητή που εκφοβίζει και εκείνον που εκφοβίζεται, αλλά και όσους είναι παρόντες ή γνωρίζουν την ύπαρξή του, δηλαδή τους παρατηρητές, οι οποίοι μπορεί να είναι είτε μαθητές είτε ενήλικες. Τι κάνουν συνήθως: Παίρνουν το μέρος του θύτη, νιώθουν και αυτοί δυνατοί. Τον θαυμάζουν / τον φοβούνται. Διασκεδάζουν, γελάνε και ενθαρρύνουν τη βία. Δεν πιστεύουν ότι με το να το πεις κάπου θα αλλάξει κάτι. Νομίζουν ότι το να αναφέρεις το περιστατικό είναι ‘κάρφωμα’. Τι είναι καλό να κάνουν: Απορρίπτουν τη βία και παρεμβαίνουν για να τη σταματήσουν, αν είναι ασφαλές. Υποστηρίζουν το θύμα. Αναφέρουν το περιστατικό στον εκπαιδευτικό και ενθαρρύνουν το θύμα να κάνει το ίδιο.

Συνέπειες του εκφοβισμού σε θύματα Ψυχοσωματικές : γρατζουνιές, μώλωπες, διάσειση, πονοκέφαλοι, στομαχόπονοι, αϋπνία, εφιάλτες, απώλεια όρεξης ή βουλιμία, αύξηση ορμονών στρες, άγχος, αδύναμο ανοσοποιητικό, εύκολη απώλεια ισορροπίας. Πνευματικές : μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, δυσκολίες στη μνήμη και στη μάθηση, έλλειψη κινήτρων για μάθηση, αποφεύγουν να τραβούν την προσοχή με τη συμμετοχή τους στη μαθησιακή διαδικασία ακόμα και με ερωτήσεις, σχολική άρνηση, συχνές απουσίες, μειωμένη σχολική επίδοση. Συναισθηματικές: συναισθηματική ανασφάλεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση, ντροπή, ενοχή, φόβος, απομόνωση και κοινωνικός αποκλεισμός, αστάθεια στις διαπροσωπικές σχέσεις, κατάθλιψη - αυτοκαταστροφή – αυτοκτονία. Είναι η φάρσα σου ακόμη αστεία;

Συνέπειες του εκφοβισμού στους θύτες Τα παιδιά-θύτες, αυτά που ασκούν τον εκφοβισμό και τη βία, βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο: να απομακρυνθούν από το σχολείο, να διακόψουν τη σχολική φοίτηση, να εμφανίσουν τάσεις φυγής από το σπίτι, να εξελιχθούν, σε ποσοστό που προσεγγίζει το 50%, σε ενήλικες με αντικοινωνική και παραβατική συμπεριφορά.

Στρατηγικές πρόληψης & αντιμετώπισης του Σ.Ε. Στρατηγικές πρόληψης & αντιμετώπισης του Σ.Ε. παιδιά έφηβοι γονείς εκπαιδευτικοί Διακρίνονται τέσσερα βασικά target groups: οι γονείς που οφείλουν να ενημερωθούν για το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και τους τρόπους αντιμετώπισης του, τα παιδιά και οι έφηβοι που θα πρέπει να γνωρίζουν τα δικαιώματά τους και τους κανόνες συμπεριφοράς στο σχολείο και τέλος οι εκπαιδευτικοί με τη δημιουργία από μέρους τους καλού και θετικού κλίματος στην τάξη και τη σωστή και υπεύθυνη αντιμετώπιση των κρουσμάτων σχολικού εκφοβισμού.

Σέβομαι τη διαφορετικότητα. Αναγνωρίζω, Αρνούμαι, Αντιδρώ στη βία στο σχολείο. Σέβομαι τη διαφορετικότητα.

Μάθε. Εκπαιδεύσου. Προστατέψου.

Δρώντας, αντιδρώντας, αλληλεπιδρώντας… Δρώντας, αντιδρώντας, αλληλεπιδρώντας…

ΑΠΟΘΑΡΡΥΝΕ τον εκφοβισμό. Στήριξε τον φίλο σου.

Μίλα για το πρόβλημα και γίνε εσύ η λύση.

Ο εκφοβισμός είναι για τους αποτυχημένους. Σπάσε την σιωπή. Ο εκφοβισμός είναι για τους αποτυχημένους.

ΜΙΛΑ, ΜΗ ΦΟΒΑΣΑΙ Στον εκφοβισμό υπάρχουν πολλοί ρόλοι… Από εσένα εξαρτάται ποιο ρόλο θα παίξεις… ΜΙΛΑ, ΜΗ ΦΟΒΑΣΑΙ

Το να μένεις απαθής δεν είναι άποψη. Δες, άκου, μίλα.

Στάσου δίπλα μου. Όχι, απέναντι μου.

Γίνε φίλος μου. Μην μένεις παρατηρητής.

ΝΑΙ … στο φίλο. ΌΧΙ … στο ξύλο.. NAI στην επικοινωνία. ΌΧΙ στην λεκτική βία.

Αν ΔΕΙΣ κάτι, ΠΕΣ κάτι. ΜΙΛΑ ΤΩΡΑ! στον δάσκαλό σου, στον γονιό σου.

Η Βία δεν είναι Μαγκιά! Λέμε ΟΧΙ στη ΒΙΑ. ΝΑΙ στη ΦΙΛΙΑ.

Πάρε μια στάση ενάντια στον εκφοβισμό.

Η δύναμη! είναι γνώση

Βιβλιογραφία Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.: http://epsype.blogspot.gr/ STOP στην Ενδοσχολική Βία: http://www.antibullying.gr/el/ Δίκτυο κατά της βίας στο σχολείο: http://www.antibullyingnetwork.gr/ Εγχειρίδιο Αντιμετώπισης Σχολικού Εκφοβισμού, κα Καραβόλτσου Αθηνά. Χαμόγελο του Παιδιού: http://www.hamogelo.gr/ ΥΠΕΠΘ: http://www.minedu.gov.gr Συνήγορος του Παιδιού: http://www.0-18.gr/