«Σχέδιο Διαπραγμάτευσης»: μία περίπτωση διδασκαλίας της τέχνης σε παιδιά Ουρανία Κούβου Διδακτική της Τέχνης Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Σχολή Επιστημών της Αγωγής Εθνικό και Καποδιστριακό Παν/μιο Αθηνών okouvou@ecd.uoa.gr

Εφαρμογή σχεδίου παρατήρησης στο ελληνικό σχολείο.

Διαδραστική μέθοδος διδασκαλίας σχεδίου «Μισό τετράγωνο!» Τώρα είναι σαν ποτήρι!» «Πιο μεγάλο, πιο χοντρό!» Η δασκάλα σχεδιάζει στον πίνακα ένα αντικείμενο που εκτίθεται μπροστά σε όλη την τάξη και ζητά από τα παιδιά να την βοηθήσουν να το σχεδιάσει, δίνοντάς της οδηγίες.

Τα παιδιά σχεδιάζουν Το αντικείμενο παραμένει σε κοινή θέα Τα παιδιά σχεδιάζουν Το αντικείμενο παραμένει σε κοινή θέα. Το σχέδιο της δασκάλας σβήνεται από τον πίνακα. Δεν πρέπει να θεωρηθεί ως πρότυπο προς αντιγραφή. .

Αυτή η μέθοδος απαντά στις προκαταλήψεις για την τέχνη στην εκπαίδευση Αυτή η μέθοδος απαντά στις προκαταλήψεις για την τέχνη στην εκπαίδευση. 1. Το σχέδιο είναι εκ γενετής χάρισμα και δεν διδάσκεται. 2. Οι καλλιτεχνικές δεξιότητες δεν είναι τόσο σημαντικές όσο η γραφή, το διάβασμα και η αριθμητική. 3. Οι δάσκαλοι και νηπιαγωγοί δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να καλλιεργήσουν τις δικές τους καλλιτεχνικές ικανότητες και ευαισθησίες, άρα δεν μπορούν να τις διδάξουν. 4. Οι εκπαιδευτικοί/ενήλικες δεν πρέπει να επεμβαίνουν στα έργα των παιδιών διότι σε αυτά τα παιδιά εκφράζονται ελεύθερα.

Αποτέλεσμα αυτών των προκαταλήψεων Τα παιδιά αφήνονται να αναπτύξουν σχεδιαστικές ικανότητες μόνα τους. Μόλις επινοήσουν στερεότυπα για ένα περιορισμένο αριθμό αντικειμένων (άνθρωπος, σπίτι, ήλιος κλπ) σταματούν να πειραματίζονται περαιτέρω.

Το σχέδιο διαπραγμάτευσης είναι ένα εκπαιδευτικό εργαλείο : 1 Το σχέδιο διαπραγμάτευσης είναι ένα εκπαιδευτικό εργαλείο : 1. Προτείνει συγκεκριμένο μαθησιακό στόχο: εμπλουτισμό του σχεδιαστικού ρεπερτορίου των παιδιών μέσω της παρατήρησης. 2. Αποδίδει στο σχέδιο διανοητικές διαστάσεις: η σχεδιαστική διαδικασία προϋποθέτει σκέψη μέσω της μεθόδου δοκιμής/λάθους. 3. Προτείνει στον εκπαιδευτικό έναν ενεργητικό παιδαγωγικό ρόλο: διδάσκει στα παιδιά να σχεδιάζουν παρατηρώντας μέσω της μεθόδου της διαπραγμάτευσης. 4. Ενθαρρύνει τα παιδιά να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιο τους και ικανότητες παρατήρησης.

Η υπόθεση Τα παιδιά δεν βλέπουν σχεδόν ποτέ ένα ενήλικα να σχεδιάζει ή να ζωγραφίζει. Δεν γνωρίζουν ότι όταν σχεδιάζει κάποιος χρειάζεται να διορθώνει, να ξανασκέφτεται, να παρατηρεί, να στοχάζεται, να συγκρίνει και να παίρνει αποφάσεις. Συχνά πιστεύουν ότι οι εικόνες γίνονται κάπως αυτόματα και χωρίς πολύ προσπάθεια μόνο από καλλιτέχνες.

1. Επιλέγονται αντικείμενα προς παρατήρηση γνωστά στα παιδιά από την καθημερινή τους εμπειρία.

Τα παιδιά ενθαρρύνονται να υποδείξουν τις ανακρίβειες στο σχέδιο. 2. Τα σχεδιαστικά «λάθη». «Είναι κύκλος!» «Είναι μισός κύκλος!» Η δασκάλα αρχίζει το σχέδιο κάνοντας επίτηδες λάθη στο μέγεθος, στο σχήμα, στην κατεύθυνση, την κλίμακα κλπ. Τα αρχικά λάθη είναι πολύ εμφανή και προκλητικά για να κινητοποιήσουν το ενδιαφέρον και την συμμετοχή των παιδιών. Τα παιδιά ενθαρρύνονται να υποδείξουν τις ανακρίβειες στο σχέδιο.

«Είναι τρίγωνο!» «Όχι τρίγωνο. Τότε θα γίνει σπίτι!» «Τώρα είναι σαν κέικ που φούσκωσε!» «Μήπως έτσι;» Η δασκάλα συνεχίζει να κάνει λάθη μέχρι να λάβει ικανοποιητικές οδηγίες και περιγραφές.

Η σύγκριση με το πραγματικό «Είναι μικρό» «Είναι σαν τηλέφωνο» «Να ακουμπάααει!» Η σύγκριση με το πραγματικό Διορθώνοντας τα λάθη τα παιδιά αναγκάζονται να συγκρίνουν διαρκώς το πραγματικό αντικείμενο με τα σημάδια που αυτή κάνει στον πίνακα.

«Είναι μικρή/ μεγάλη γέφυρα!» «Ναι έτσι είναι, και το χερούλι!» «Να το κάνεις όπως το καπάκι!» Οι οδηγίες των παιδιών Αναγκάζονται να χρησιμοποιούν την γλώσσα όλο και με μεγαλύτερη ακρίβεια, δίνοντας οδηγίες.

«Κάπως έτσι…!» Τα λιγότερο γλωσσικά ανεπτυγμένα παιδιά δεν αποκλείονται. Μπορούν να συμμετάσχουν δείχνοντας με τα χέρια τους.

«Όχι έτσι! Τώρα είναι σαν σπίτι!» «Μετά θα βάλουμε και το χερούλι και θα αλλάξει!» «Όχι έτσι!» Η διαδικασία αυτή είναι πολύ ενδιαφέρουσα για τα παιδιά: είναι διασκεδαστικό να διορθώνεις έναν μεγάλο ενώ σχεδιάζει.

Stop Σταματά να σχεδιάζει πριν ολοκληρώσει το σχέδιο

3. Η σειρά των παιδιών να σχεδιάσουν Τα παιδιά σχεδιάζουν την χύτρα ανακαλώντας την διαδικασία που χρησιμοποίησε η δασκάλα: συγκρίνουν τα σημάδια που κάνουν πάνω στο χαρτί με το πραγματικό αντικείμενο.

Λεπτομέρειες Αναγνωρίζουν τις λεπτομέρειες οι οποίες συζητήθηκαν κατά την διάρκεια της διαπραγμάτευσης με την δασκάλα. Αλλά προσθέτουν και νέες: έχουν καταλάβει την διαδικασία.

Παρατηρούν – συγκρίνουν – δοκιμάζουν – διορθώνουν – παίρνουν αποφάσεις – σκέφτονται

Όχι το αποτέλεσμα αλλά η διαδικασία Οι πρώτες προσπάθειες σχεδίου εκ του φυσικού μπορεί να υπολείπονται αισθητικού ενδιαφέροντος. Μας ενδιαφέρει όμως κάτι άλλο.

Το σχέδιο αξιολογείται βάσει του βαθμού στον οποίο το παιδί αναφερόταν στο πραγματικό, κοιτώντας το ενώ σχεδίαζε. Οι ρόδες με τις ακτίνες τους, ο σκελετός του κορμού του ποδηλάτου, το τιμόνι με τα χερούλια, η σέλα.

«Μα πως το έκανες έτσι;» Σημασία έχει η προσπάθεια που κάνει ένα λιγότερο ανεπτυγμένο σχεδιαστικά παιδί να αποτυπώσει βασικά χαρακτηριστικά του αντικειμένου. Η χρήση της γόμας για τα λάθη αποκαλύπτει αναστοχασμό και σκέψη, νέες εμπειρίες για το παιδί.

Πρωτοφανής παρατηρητικότητα των σχημάτων, της κλίμακας, της τοποθέτησης στο χώρο και της αποτύπωσης λεπτομερειών. Στερεότυπος γυρίνος αποτέλεσμα διανοητικού ρεαλισμού, πιο φτωχός σχεδιαστικά από το ποδήλατο.

Η κιθάρα Έχει ενδιαφέρον η σύγκριση ανάμεσα στα στερεοτυπικά σχέδια του ανθρώπου που τα παιδιά συνήθως κάνουν και το σχέδιο του αντικειμένου παρατήρησης.

Ο ιππόκαμπος Ακόμη και το προνήπιο που σχεδιάζει «μουτζούρες» έχει προσπαθήσει να αποτυπώσει την σπείρα της ουράς του ιππόκαμπου, ενός ομολογουμένως δύσκολου σχήματος.

Ο εκπαιδευτικός δεν χρησιμοποιεί σχεδιαστικές δεξιότητες. Μα δεν ξέρω να σχεδιάζω! Ο εκπαιδευτικός δεν χρησιμοποιεί σχεδιαστικές δεξιότητες. Χρησιμοποιεί την ικανότητά του να καταγίνεται με παιδιά, να κάνει εκμαιευτικές ερωτήσεις και να έχει κατανοήσει την διαδικασία διαπραγμάτευσης.

Σχέδιο διαπραγμάτευσης Ο εκπαιδευτικός αναλαμβάνει ενεργητικό ρόλο. Ανατρέπεται η συνηθισμένη σχέση δασκάλου/μαθητή. Συμμετέχουν όλα τα παιδιά ασχέτως ικανοτήτων γλώσσας ή σχεδίου. Η διδασκαλία σχεδίου γίνεται όχι σε ατομική βάση. Η διδασκαλία σχεδίου συνδυάζει ανάπτυξη της γλώσσας και της μαθηματικής σκέψης. Το σχέδιο είναι ένα παιχνίδι, είναι διασκέδαση!

Διδασκαλία σχεδίου εκ του φυσικού στο σχολείο μέσω της μεθόδου της διαπραγμάτευσης.