Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Επιμέλεια: Κουβαράς Γιώργος Κώτσια Αθηνά Σιμιτσή Χριστίνα Τριχάκη Εύα

Ποια η διαφορά Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής ; Νομισματική πολιτική → Αφορά ενέργειες που καθορίζουν την ισοτιμία του νομίσματος. Οικονομική πολιτική → Αφορά ζητήματα κρατικού προϋπολογισμού και δημοσιονομικών επιλογών.

Στην Ένωση… Από τη μία πλευρά, τα κράτη – μέλη έχουν εκχωρήσει στην ΟΝΕ πλήρη αρμοδιότητα για την άσκηση της νομισματικής πολιτικής (Άρθρο 3γ ΣΛΕΕ) → σκοπός η σταθερότητα του Ευρώ Από την άλλη πλευρά, έχουν διατηρήσει την εξουσία να καθορίζουν τα ίδια την οικονομική τους πολιτική, μέσα σε ένα στενό πλαίσιο συντονισμού (119 ΣΛΕΕ) → σκοπός η οικονομική βιωσιμότητα

Γιατί; Η Ένωση είναι ένωση κυρίαρχων κρατών. Έτσι, δημιουργείται ένα δίπολο μεταξύ κρατικής κυριαρχίας και της «κυριαρχίας» της Ένωσης Η οικονομική πολιτική βρίσκεται στον σκληρό πυρήνα της κρατικής κυριαρχίας. Γι’ αυτό το λόγο τα κράτη έχουν διατηρήσει την εξουσία διαμόρφωσης της δημοσιονομικής τους πολιτικής, υπό συγκεκριμένους όρους.

Πρωτογενής ρύθμιση Οικονομικής Διακυβέρνησης Βασικές Πηγές: 119-126 ΣΛΕΕ Άρθρο 3 ΣΕΕ

119 – 120 ΣΛΕΕ Εγκαθιδρύεται το πρότυπο της Οικονομικής Διακυβέρνησης που αποκτά συνταγματική ισχύ. Προβλέπεται στενός συντονισμός των οικονομικών πολιτικών των κρατών –μελών στο πλαίσιο κοινών στόχων (Άρθρο 3 ΣΕΕ). Κοινή συνισταμένη αποτελούν η αρχή της οικονομίας της ανοιχτής αγοράς με ελεύθερο ανταγωνισμό, η ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη και η αποτελεσματική κατανομή των πόρων.

121 ΣΛΕΕ Βασικό εργαλείο για την επίτευξη του οικονομικού συντονισμού είναι οι Γενικοί Προσανατολισμοί. Εκδίδονται από το Συμβούλιο μετά από πρόταση της Επιτροπής. Αποτελούν απλές συστάσεις προς τα κράτη. Δημιουργούν soft-law αφού δεν είναι δεσμευτικές (άρθρο 288 ΣΛΕΕ).

121 ΣΛΕΕ – Διαδικασία Αλληλεπόπτευσης Κράτη ενημερώνουν την Επιτροπή για τα σημαντικά μέτρα που λαμβάνουν στον τομέα της οικονομικής τους πολιτικής Επιτροπή Υποβάλλει εκθέσεις στο Συμβούλιο με βάση αυτά τα στοιχεία Συμβούλιο παρακολουθεί τις οικονομικές εξελίξεις σε κάθε κράτος μέλος και στην Ένωση τη συνέπεια των οικονομικών πολιτικών με τους γενικούς προσανατολισμούς διενεργεί συνολική αξιολόγηση

Κι αν η οικονομική πολιτική του κράτους είναι «προβληματική»… Αν η Επιτροπή διαπιστώσει: Ότι το κράτος δε συμμορφώθηκε με τους Γενικούς Προσανατολισμούς ή ότι η οικονομική πολιτική ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο την καλή λειτουργία της ΟΝΕ μπορεί να απευθύνει προειδοποίηση στο εν λόγω κράτος μέλος.

Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης… Το Συμβούλιο μπορεί να απευθύνει έπειτα από πρόταση της Επιτροπής συστάσεις. Αν και πάλι το κράτος δε συμμορφωθεί, έπειτα από πρόταση της Επιτροπής, το Συμβούλιο μπορεί να δημοσιοποιήσει τις συστάσεις του (δημόσιος ψόγος).

126 ΣΛΕΕ- Ο έλεγχος των ελλειμμάτων Γενική υποχρέωση → τα κράτη μέλη πρέπει να αποφεύγουν τα υπερβολικά δημοσιονομικά ελλείμματα. Δηλαδή: Έλλειμμα προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν < τιμή αναφοράς (3%, ΣΣΑ) Δημόσιο Χρέος προς ακαθάριστο εγχώριο προϊόν < τιμή αναφοράς (60%, ΣΣΑ)

Σε περίπτωση υπερβολικού ελλείμματος… Επιτροπή Συμβούλιο (Ενημέρωση) Συστάσεις προς το κράτος Δημόσιος ψόγος ή/και προειδοποίηση προς το κράτος Κράτος (γνώμη)

125 ΣΛΕΕ Βασική αρχή του οικονομικού μοντέλου της οικονομικής διακυβέρνησης είναι η μη ανάληψη υποχρεώσεων του ενός κράτους από το άλλο. Δηλαδή το κάθε κράτος είναι υπεύθυνο για τις υποχρεώσεις του στην αγορά. Διασφαλίζεται η μη αποπληρωμή των δημοσιονομικών χρεών του ενός κράτους από τα άλλα (nο bail-out clause).

122 παρ. 2 ΣΛΕΕ Η λογική αυτή της μη διάσωσης κάμπτεται μόνο ενόψει έκτακτων καταστάσεων → φυσικές καταστροφές ή σοβαρές δυσκολίες εκτός του ελέγχου του κράτους Η χρηματοδοτική ενίσχυση δίνεται «υπό ορισμένους όρους» από την Ένωση.

ΣΥΝΟΨΗ Ευχέρεια κρατών να διαμορφώνουν την οικονομική τους πολιτική Περιορισμοί (3%, 60%) ώστε να υπάρχει σταθερότητα στην Ένωση Τα κράτη παρέχουν οικονομικά στοιχεία Γενικοί Προσανατολισμοί – Συμβουλευτικός χαρακτήρας Ήπιες κυρώσεις “No bail-out clause” του άρθρου 125 ΣΛΕΕ

Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης ΙΟΥΝΙΟΣ 1997, ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ Κανονιστικό πλαίσιο για τη επίτευξη υγιών δημόσιων οικονομικών

17.06.1997 Ψήφισμα του Κοινοβουλίου Κανονισμός 1466/97 Κανονισμός 1467/97 Οι Κανονισμοί αφορούν: Τόσο τα κράτη μέλη που έχουν υιοθετήσει το ευρώ Όσο και αυτά που δεν έχουν υιοθετήσει SOFT LAW Ρυθμίσεις: Τόσο για τα κράτη- μέλη Όσο και για την Επιτροπή και το Συμβούλιο

Κράτη- μέλη: επιδίωξη ενός μεσοπρόθεσμου στόχου για μια σχεδόν ισοσκελισμένη ή πλεονασματική κατάσταση Επιτροπή και Συμβούλιο: Εποπτεία- ΘΕΜΑΤΟΦΥΛΑΚΕΣ Ευρεία διακριτική ευχέρεια

Σταθερότητα: κεντρικός πυλώνας Είναι ΕΝΝΟΜΟ ΑΓΑΘΟ Που αξίζει νομικής προστασίας

ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟ ΣΚΕΛΟΣ Πρόγραμμα Σταθερότητας ή Σύγκλισης Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων Ετήσια υποβολή στο Συμβούλιο και στην Επιτροπή ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑ για διαφάνεια Με βάση τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, Το ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ: Εξετάζει Παρακολουθεί Διαπιστώνει αποκλίσεις Απευθύνει Σύσταση

ΔΙΟΡΘΩΤΙΚΟ ΣΚΕΛΟΣ Αφορά τη Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος Μετά από γνώμη της Επιτροπής, Το Συμβούλιο απευθύνει ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΕΞΑΙΡΕΣΗ: ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΚΑΙ ΕΚΤΑΤΚΗ ΥΠΕΡΒΑΣΗ!!! προθεσμία διόρθωσης Μη συμμόρφωση- επιβολή ΚΥΡΩΣΕΩΝ άτοκη κατάθεση πρόστιμο

Προβλήματα Αυτόβουλη και αποκεντρωμένη προσαρμογή των κρατικών δημοσιονομικών πολιτικών σε αντίθεση με την πλήρη νομισματική ενοποίηση (ασυμμετρία) Το σύστημα αυτό δεν επιτηρείται αποτελεσματικά → μη διασταύρωση οικονομικών στοιχείων από τα εποπτικά όργανα Βασίζεται στην αυτοπειθαρχία Έλλειψη μηχανισμού διαχείρισης κρίσεως

Πρώτη μεταρρύθμιση ΣΣΑ- 2005 Κανονισμοί 1055/2005 και 1056/2005 Έννοια του Μεσοπρόθεσμου Δημοσιονομικού στόχου έννοια του ευρωπαϊκού εξαμήνου

Η οικονομική διακυβέρνηση από το 2011 Η κρίση χρέους ανέδειξε την ανάγκη για στενότερο συντονισμό των οικονομιών της Ευρωζώνης, ο οποίος επιτεύχθηκε με τις εξής πρωτοβουλίες: Τη Συμφωνία Euro + Την υιοθέτηση της «δέσμης των έξι νομοθετικών μέτρων» ή «six - pack» Τη Συνθήκη για τη Σταθερότητα, το Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση στην ΟΝΕ ή Δημοσιονομικό Σύμφωνο Τη Συνθήκη για τη Θέσπιση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας Την υιοθέτηση της «δέσμης των δύο νομοθετικών μέτρων» ή «two - pack».

Η Συμφωνία Euro + Διεθνής Συμφωνία (Μάρτιος 2011) ανάμεσα στα κράτη μέλη της Ευρωζώνης και 6 κράτη εκτός Ευρωζώνης (Βουλγαρία, Δανία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία και Ρουμανία) (εξ ου και το +) Στοχεύει στην ενίσχυση του οικονομικού πυλώνα της ΕΕ Παραμένει ανενεργή, δεδομένου ότι μέχρι σήμερα δεν έχει πραγματοποιηθεί ούτε μία συνεδρίαση στο πλαίσιό της.

Η «Δέσμη των έξι νομοθετικών μέτρων» για όλα τα κράτη μέλη Η «Δέσμη των έξι νομοθετικών μέτρων» για όλα τα κράτη μέλη Κανονισμοί 1173 – 1177/2011 και Οδηγία 2011/85 (Ν. 4270/2014) Επιφέρει αλλαγές στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Στο προληπτικό σκέλος : Ευρωπαϊκό Εξάμηνο Στο κατασταλτικό σκέλος: Βελτίωση του κυρωτικού μηχανισμού και ενίσχυση του ρόλου της Επιτροπής. Δεν εφαρμόζεται στα κράτη μέλη σε πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής !!!

Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο Είναι ένας εξάμηνος κύκλος συντονισμού της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής της ΕΕ Αρχίζει το Νοέμβριο του προηγούμενου έτους και τελειώνει τον Ιούλιο Βασίζεται σε δύο διαδικαστικές καινοτομίες: - Ευθυγράμμιση του χρονοδιαγράμματος των σχεδίων πολιτικής - Αλλαγή στο χρονοδιάγραμμα της διαδικασίας του προϋπολογισμού

Η βελτίωση του κυρωτικού μηχανισμού Στο προληπτικό σκέλος του ΣΣΑ: Η μη συμμόρφωση του κράτους επισύρει ως κύρωση την τοκοφόρο κατάθεση στην Επιτροπή ποσού ίσου προς το 0,2% του ΑΕΠ του προηγούμενου χρόνου. Το ποσό με τους δεδουλευμένους τόκους επιστρέφονται αν εκλείψουν οι λόγοι επιβολής της κύρωσης. Στο κατασταλτικό σκέλος του ΣΣΑ: Η ύπαρξη υπερβολικού ελλείμματος επισύρει την άτοκη υποχρεωτική κατάθεση ποσού ίση προς το 0,2% του ΑΕΠ του προηγούμενου χρόνου. Η άτοκη κατάθεση μετατρέπεται σε πρόστιμο, αν το κράτος δεν έλαβε μέτρα για την αντιμετώπιση του υπερβολικού ελλείμματος.

Η βελτίωση του κυρωτικού μηχανισμού Αν ένα κράτος –μέλος από δόλο ή βαριά αμέλεια παραποιήσει στοιχεία αναφορικά με το έλλειμμα και το χρέος του τού επιβάλλεται πρόστιμο, το οποίο δε μπορεί να υπερβαίνει το 0,2% του ΑΕΠ του κατά το προηγούμενο έτος. Το ΔΕΕ έχει πλήρη δικαιοδοσία για τις αποφάσεις για την επιβολή κυρώσεων, δυνάμει του άρθρου 261 ΣΛΕΕ (έλεγχος νομιμότητας και σκοπιμότητας).

Η ενίσχυση του ρόλου της Επιτροπής Γενική εφαρμογή του κανόνα της «αντίστροφης ειδικής πλειοψηφίας» Η απόφαση που λαμβάνει το Συμβούλιο για επιβολή κύρωσης, κατόπιν σύστασης της Επιτροπής, θεωρείται εγκριθείσα, εκτός αν ανατραπεί από το Συμβούλιο σε αποκλειστική προθεσμία 10 ημερών από την υποβολή της σύστασης από την Επιτροπή. Δηλ. για την απόρριψή της απαιτούνται 255 σταθμισμένες ψήφοι.

Το Δημοσιονομικό Σύμφωνο Υπογράφεται το Μάρτιο του 2012 από όλα τα κράτη μέλη πλην του ΗΒ και της Τσεχίας. Την 1η Ιανουαρίου του 2013 τίθεται σε ισχύ. Η Ελλάδα το κυρώνει με το ν. 4063/2012. Στοχεύει στην ενίσχυση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, το συντονισμό των οικονομικών πολιτικών των κρατών μελών και τη βελτίωση της διακυβέρνησης στην Ευρωζώνη.

Βασικότερες ρυθμίσεις Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να διατηρούν ισοσκελισμένους ή πλεονασματικούς τους εθνικούς τους προϋπολογισμούς (χρυσός κανόνας). Προβλέπεται ενσωμάτωσή του στις εθνικές έννομες τάξεις κατά προτίμηση με συνταγματική διάταξη, εντός ενός έτους από τη θέση του Συμφώνου σε ισχύ. Αρμοδιότητα του ΔΕΕ για τον έλεγχο της τήρησης των υποχρεώσεων, κατόπιν προσφυγής της Επιτροπής ή κράτους μέλους. Δυνατότητα επιβολής προστίμου ίσου με το 0,1% του ΑΕΠ του μη συμμορφούμενου κράτους μέλους.

Εξάλλου, προβλέπεται: Η ενσωμάτωση των ουσιαστικών διατάξεων του Συμφώνου στο ενωσιακό δίκαιο εντός 5 ετών από τη θέση του σε ισχύ. Η συνομολόγηση της Συνθήκης είναι προϋπόθεση για την παροχή χρηματοοικονομικής συνδρομής από τον ΕΜΣ.

Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας Ρόλος: Μόνιμος μηχανισμός χρηματοπιστωτικής στήριξης σταθερότητας των κρατών μελών της ευρωζώνης που διαδέχεται τον Ε.Μ.Χ.Σ και το Ε.Τ.Χ.Σ Για να βρεθεί η αναγκαία νομική βάση, τροποποιήθηκε το άρθρο 136 ΣΛΕΕ με την προσθήκη τρίτης παραγράφου, μέσω της διαδικασίας του άρθρου 48 παρ. 6 ΣΕΕ, με την Απόφαση 2011/1999/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

136 παρ. 3 ΣΛΕΕ “Τα κράτη μέλη με νόμισμα μπορούν να θεσπίζουν μηχανισμό σταθερότητας, ο οποίος θα ενεργοποιείται εφόσον κρίνεται απαραίτητο, προκειμένου να διασφαλίζεται η σταθερότητα της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της. Η παροχή τυχόν απαιτούμενης χρηματοοικονομικής συνδρομής δυνάμει του μηχανισμού θα υπόκειται σε αυστηρούς όρους”

Ιδρύθηκε με διεθνή συμφωνία ως διεθνής χρηματοδοτικός οργανισμός με έδρα το Λουξεμβούργο. Η Συνθήκη για τη θέσπιση του ΕΜΣ τέθηκε σε ισχύ στις 27 Σεπτεμβρίου του 2012. Ο ΕΜΣ άρχισε επιχειρησιακή λειτουργία τον Ιούλιο του 2013. Η μέγιστη δανειοδοτική του ικανότητα ανέρχεται στα 500 δισεκατομμύρια Ανώτατο διοικητικό όργανο : Το Συμβούλιο Διοικητών που απαρτίζεται από τους Υπουργούς Οικονομικών των μελών της Ευρωζώνης. Πρόεδρος του ΔΣ είναι ο Διευθύνων Σύμβουλος με 5ετή θητεία.

Μέσα παροχής βοήθειας Χορήγηση πίστωσης Χρηματοδοτικά δάνεια για ανακεφαλαίωση τραπεζών (Ισπανία) Δάνεια (Κύπρος, Ελλάδα) Αγορά κρατικών ομολόγων

Προϋποθέσεις χρηματοπιστωτικής αρωγής Η χρηματοδοτική συνδρομή πρέπει να αποσκοπεί στη διασφάλιση της σταθερότητας της Ευρωζώνης ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΗΣ. Το κράτος – μέλος, αποδέκτης της χρηματοδοτικής συνδρομής πρέπει να δεσμευθεί σε μνημόνιο κατανόησης και, εφόσον η συνδρομή λάβει τη μορφή δανείου (α. 16 Συνθ. ΕΜΣ) να τεθεί σε πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής. Το χρέος του κράτους μέλους, αποδέκτη της συνδρομής , πρέπει να είναι βιώσιμο.

Δέσμη 2 νομοθετικών μέτρων 2-pack Κανονισμοί 472/2013 και 473/2013 αφορούν ΜΟΝΟ τα ΚΜ που έχουν υιοθετήσει το ευρώ

Κανονισμός 472/2013 Ενισχυμένη Οικονομική και Δημοσιονομική Εποπτεία Κανονισμός 472/2013 Ενισχυμένη Οικονομική και Δημοσιονομική Εποπτεία ΠΟΤΕ? Σοβαρές δυσκολίες χρηματοοικονομικής σταθερότητας Χρηματοδοτική συνδρομή σε προληπτική βάση από ΚΜ ή από τρίτες χώρες ή από διεθνή χρηματοπιστωτικό οργανισμό, πχ ΔΝΤ Μετα-προγραμματική εποπτεία

Διαδικασία Μακροοικονομικής Προσαρμογής: ~Όταν έχουμε βοήθεια πέρα από το πλαίσιο της ΕΕ = εκτίμηση βιωσιμότητας δημοσίου χρέους Τι συμβαίνει με παράλληλη εφαρμογή?

Κανονισμός 473/2013 Κοινό δημοσιονομικό χρονοδιάγραμμα Αφορά στη ΔΥΕ Διαδικασία εκτίμησης από Επιτροπή Μη νομική υποχρεωτικότητα - Μονομερή πολιτική δέσμευση - αποκλειστική ευθύνη κράτους

Το ζήτημα της συμβατότητας Ακριβώς επειδή οι τροποποιήσεις του συστήματος έγιναν υπό την πίεση της κρίσης, είναι επίφοβο μέρος αυτών να μη συμβαδίζει με το πρωτογενές δίκαιο των Συνθηκών. Ένα ζήτημα που ήδη έχει τεθεί είναι αυτό της συμβατότητας του ESM με το άρθρο 125 ΣΛΕΕ

ESM και 125 ΣΛΕΕ Αφενός, εισάγεται ρητή απαγόρευση ανάληψης του εθνικού χρέους του ενός κράτους από ένα άλλο κράτος –μέλος (125 ΣΛΕΕ) Αφετέρου, ο ESM δύναται να παράσχει άμεση χρηματοδότηση στα Κράτη, και μάλιστα με ιδιαίτερα χαμηλά για τα δεδομένα της αγοράς επιτόκια

Απόφαση Pringle Το Δικαστήριο ερμήνευσε το 125 με σχετική ευρύτητα, λέγοντας ότι απαγορεύει μόνο εκείνες τις συμπεριφορές που θα παρότρυναν τα Κράτη να ακολουθούν μη “συνετές οικονομικές πολιτικές”. Με άλλα λόγια, δεν απαγορεύει την παροχή οικονομικής ενίσχυσης εφόσον αυτή παρέχεται υπό όρους τέτοιους που παροτρύνουν το αποκλίνον κράτος να εξυγιάνει την οικονομική του πολιτική.

Απόφαση Pringle Έτσι το επίμαχο ζήτημα είναι το κατά πόσον ο ESM λειτουργεί ή όχι με αυτόν τον τρόπο. Στη συνέχεια υποστήριξε ότι οι αυστηροί όροι με τους οποίους παρέχεται η ενίσχυση λειτουργούν προς αυτόν ακριβώς το σκοπό (εξυγίανση). Συνεπώς, η λογική της μη διατάραξης της αγοράς δεν παραγκωνίζεται.

Απόφαση Pringle Το Δικαστήριο έκρινε ότι η ίδρυση του ESM δεν αντιβαίνει στο άρθρο 125 ΣΛΕΕ.

Όμως… Το διακύβευμα της απόφασης ήταν αξιοσημείωτο Μια αρνητική κρίση θα περιόριζε πολύ την ευελιξία κίνησης των μελών της Ένωσης προς τη διάσωση της ενωσιακής οικονομίας και σταθερότητας. Για το λόγο αυτό έχει λεχθεί ότι το Δικαστήριο στόχευσε προς ένα πολιτικά και λογικά αναμενόμενο αποτέλεσμα…

ESM και Ανθρώπινα Δικαιώματα Ανακύπτει, λοιπόν, το ζήτημα του κατά πόσο τα μέτρα αυτά μπορούν να ελεγχθούν ως προς τη συμβατότητά τους με τον Χάρτη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Σύμφωνα με το Δικαστήριο… Στις υποθέσεις Pringle, Sindicato dos Bancários και Profissionais de Seguros το Δικαστήριο έκρινε ότι μέσω του ESM τα κράτη δεν εφαρμόζουν Ενωσιακό Δίκαιο. Επομένως, δεν τίθεται ζήτημα συμβατότητας των μέτρων με τον Ευρωπαϊκό Χάρτη. Συνεπώς, προκύπτει το ερώτημα του πώς μπορούν να ελεγχθούν τα ληφθέντα μέτρα, δεδομένης και της ασυλίας του ESM (άρθρο 32 παρ.3 Συνθήκης ΕΜΣ).