Μη λεκτική επικοινωνία (ως στοιχείο του μαθησιακού περιβάλλοντος)

Βασικό στοιχείο του μαθησιακού περιβάλλοντος Η επικοινωνία στην τάξη (ανάμεσα στα παιδιά, ανάμεσα στον/στην εκπαιδευτικό και τα παιδιά). Λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία

Δεν μπορούμε παρά να επικοινωνούμε Aξιώματα επικοινωνίας Eυ. Κούρτη Βλ. Η μη λεκτική επικοινωνία στο σχολείο www.kleidiakaiantikleidia.net Δεν μπορούμε παρά να επικοινωνούμε Η επικοινωνία είναι μια συνεχής διαδικασία 3. Η επικοινωνία είναι οριζόντια 4. Η επικοινωνία γίνεται σε δύο επίπεδα: α. περιεχομένου (ΤΙ) β. σχέσης (ΠΩΣ)

ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ είναι : Τα πάντα εκτός από τις λέξεις Ένας ιδιαίτερα ασαφής κώδικας Ο πρωταρχικός τρόπος επικοινωνίας Μια κοινωνική κατασκευή

Η επίγνωση του ρόλου της μη λεκτικής συμπεριφοράς στην αλληλεπίδραση με τους μαθητές (γλώσσα του σώματος/χωροχρόνος) συνεισφέρει στη διαμόρφωση θετικού κλίματος στην τάξη και στην επίδοση των μαθητών

Είναι σημαντικό ο εκπαιδευτικός να έχει συνεχώς επίγνωση όχι μόνο των λεκτικών αλλά και των μη λεκτικών μηνυμάτων που εκπέμπουν όλοι οι εμπλεκόμενοι στη διαδικασία αυτή, καθώς και της πολυπλοκότητάς της, για να την κατανοήσει καλύτερα και να παρέμβει πιο αποτελεσματικά.

Οι περισσότεροι άνθρωποι Αγνοούν τον καθοριστικό ρυθμιστικό ρόλο που παίζουν τα μη λεκτικά μηνύματα στην επικοινωνία Δεν έχουν επίγνωση του τρόπου με τον οποίον οι ίδιοι μεταδίδουν μη λεκτικά μηνύματα και του τρόπου με τον οποίο ερμηνεύουν αυτά που προσλαμβάνουν Συνεπώς …. η ικανότητα κωδικοποίησης και αποκωδικοποίησης των μη λεκτικών μηνυμάτων εναπόκειται συνήθως στη «διαίσθηση» και την εμπειρία του καθενός. Απόρροια αυτής της κατάστασης είναι η συχνή παρανόηση των μηνυμάτων που παρατηρείται στις καθημερινές αλληλεπιδράσεις.

Εκπαίδευση και μη λεκτική επικοινωνία H άγνοια της σημασίας της μη λεκτικής επικοινωνίας ενισχύεται και από το εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο, σαν να μην υπάρχει επικοινωνία πέρα από τις λέξεις, δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στο λόγο, αφιερώνοντας πολλά χρόνια στη μελέτη και διδασκαλία της λεκτικής επικοινωνίας.

Οι έρευνες αποδεικνύουν ότι η μη λεκτική επικοινωνία: έχει την ευθύνη για τη δημιουργία νοήματος στην εκπαίδευση αποτελεί το πιο ισχυρό στοιχείο της επικοινωνίας, καθώς δείχνουν την ψυχική κατάσταση του διδάσκοντα αποτελεί την παράμετρο του κρυφού αναλυτικού προγράμματος με τις πιο αρνητικές συνέπειες. Η μη λεκτική επικοινωνία σχετιζεται με την αυτοεκπληρούμενη προφητεία O Μehrabian και οι συνεργάτες του υποστηρίζουν ότι η μη λεκτική επικοινωνία ευθύνεται σε μεγαλύτερο βαθμό για την καλλιέργεια αρνητικού συναισθηματικού κλίματος στην τάξη (93%) σε σύγκριση με τη λεκτική επικοινωνία (7%). Άλλοι δίνουν 35% στη λεκτική Η επίγνωση του ρόλου της μη λεκτικής συμπεριφοράς στην αλληλεπίδραση με τους μαθητές συνεισφέρει στη διαμόρφωση θετικού κλίματος στην τάξη και στην επίδοση των μαθητών.

Σημεία μη λεκτικής επικοινωνίας: «Γλώσσα του σώματος» - παραγλωσσικά φαινόμενα Τόνος – ύψος, ένταση, χροιά φωνής Παύσεις – σιωπές Προφορά Τραύλισμα

«Γλώσσα του σώματος» - απτική συμπεριφορά Άγγιγμα (του δικού μας σώματος, του σώματος των άλλων) Χαιρετισμοί / χειραψίες Ασπασμοί

«Γλώσσα του σώματος» - γειτνίαση Α. Οριζόντια γειτνίαση Β. Κάθετη γειτνίαση

Λειτουργίες της μη λεκτικής επικοινωνίας Παραγωγή και επεξεργασία του μηνύματος Δημιουργία και διαχείριση εντυπώσεων (εικόνα του εαυτού) Ορισμός της σχέσης μεταξύ των μελών της επικοινωνίας α. θετική ή αρνητική στάση β. σχέση εξουσίας Έκφραση της συναισθηματικής κατάστασης αυτών που επικοινωνούν Διερεύνηση ή προσπάθεια εξαπάτησης Διαχείριση της αλληλεπίδρασης Κοινωνική επιρροή (προσπάθεια αλλαγής στάσης αυτών που επικοινωνούν).

Συνεπώς: η μη λεκτική επικοινωνία Συνιστά έναν πολύπλοκο μηχανισμό, ο οποίος επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ μη λεκτικής επικοινωνίας παιδιών και ενηλίκων οι οποίες, επιπλέον, αλληλεπιδρούν με τις ειδικές ανάγκες επικοινωνίας στο εκπαιδευτικό πλαίσιο. Ο εκπαιδευτικός όταν σκέφτεται και αναστοχάζεται πάνω στην εκπαιδευτική εμπειρία πρέπει να έχει συνεχώς επίγνωση των λεκτικών αλλά και των μη λεκτικών μηνυμάτων που εκπέμπουν όλοι οι εμπλεκόμενοι στη διαδικασία αυτή, καθώς και της πολυπλοκότητάς της για να την κατανοήσει καλύτερα και να παρέμβει πιο αποτελεσματικά. Η ελαχιστοποίηση των εμποδίων επικοινωνίας, τα οποία οφείλονται πολύ συχνά στην άγνοια του ρόλου της μη λεκτικής επικοινωνίας, συνεισφέρει στη διαμόρφωση ενός κλίματος αποδοχής των μηνυμάτων και από τις δυο πλευρές.

Καταγραφή μη λεκτικής επικοινωνίας Στην καταγραφή σας καταγράφετε 1 κρίσιμο συμβάν μη λεκτικής επικοινωνίας, στα οποία μας ενδιαφέρει : πώς εκπέμπεται ποιο μήνυμα ; πώς ( και αν )το εκλαμβάνει/ ερμηνεύει ο δέκτης ; Πώς (και αν) αντέδρασε σε αυτό. Τι σημαίνει αυτή η διαχείριση σε σχέση με το μαθησιακό περιβάλλον (αντιλήψεις για μάθηση….) Επιπλέον βιβλιογραφία: Kοντάκος, A. & Πολεμικός, N. (2000). H μη λεκτική επικοινωνία στο νηπιαγωγείο. Aθήνα: Eλληνικά Γράμματα

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Το πλαίσιο του συμβάντος είναι μια δραστηριότητα κατά την οποία τα παιδιά πρώτα κόβουν επτά μέλισσες τυπωμένες σε Α4, που καθεμία έχει ένα γράμμα από τη λέξη μέλισσα πάνω του και στη συνέχεια τα κολλούν σε άλλο χαρτί με τη σωστή σειρά και γράφουν το όνομα τους στην αρχή της σελίδας. Γράφουν τα ονόματα τους με τη βοήθεια τυπωμένων πλαστικοποιημένων καρτών. Ο Α. με δική του θέληση λέει στην νηπιαγωγό πως δεν θέλει να το κάνει και εκείνη τον προτρέπει να γράψει απλά την λέξη και το όνομα του. Γράφει τη λέξη και έπειτα σηκώνεται και πάει στα συρταράκια ώστε να πάρει από τη μολυβοθήκη, που βρίσκεται πάνω τους, τις 17 καρτέλες με τα ονόματα των παιδιών και να ψάξει για το δικό του όνομα (το ίδιο κάνουν όλα τα παιδιά). Ο Α κοιτά τις καρτέλες και μιλά στην νηπιαγωγό με χαμηλό τόνο φωνής τραβώντας κάθε λέξη στο τέλος. Α: Κυρία θέλω βοήθεια. Η νηπιαγωγός πλησιάζει, στέκεται δίπλα του όρθια με σταυρωμένα τα χέρια. Ν.: Τι θέλεις Α; Ο Α δεν απαντά.

Ο τόνος της εκπαιδευτικού είναι ψηλός και το βλέμμα της εστιασμένο πάνω στο παιδί. Ν.: Α τελείωνε περιμένει και η B. Η B πλησιάζει να βρει τη δική της, κοιτά τα χέρια του Α, βλέπει τη δική της και την παίρνει. Ο τόνος και το βλέμμα της νηπιαγωγού δεν αλλάζουν. Ο Γ πλησιάζει να πάρει τη δική του, η νηπιαγωγός με τον ίδιο τόνο και γουρλώνοντας τα μάτια της. Ν.: «Α κουνήσου λιγάκι ενοχλείς τον Γ.» Ανεβάζει τόνους. «Α.» Ο Α κουνάει μόνο τα χέρια του ψάχνοντας τις κάρτες και δεν παίρνει το βλέμμα του από αυτές. Βρίσκει την δικιά του. Η νηπιαγωγός λύνει τα χέρια της. Ν.: «Α, τη βρήκες.» Χρησιμοποιεί υψηλό τόνο, το βλέμμα της φεύγει αργά από το παιδί και εκείνη απομακρύνεται και απευθύνεται σε κάποιον άλλο . Ο Α χωρίς να σηκώσει το βλέμμα του από την καρτέλα, γυρνά στο τραπεζάκι περπατώντας γρήγορα.