ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ- ΑΛΛΕΡΓΙΕΣ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ: Μια ανοσολογική αντίδραση κινητοποιεί ένα μεγάλο αριθμό μορίων ενάντια στο αντιγόνο, μέσω ποικίλλων μηχανισμών. Τα μόρια αυτά επάγουν μια φλεγμονώδη αντίδραση ενάντια στο αντιγόνο, χωρίς βλάβη του ξενιστή. Είναι όμως δυνατόν, υπο ορισμένες συνθήκες, η φλεγμονώδης αντίδραση να έχει βλαπτικές επιδράσεις, με συνέπεια βλάβες ιστών ή ακόμη και θάνατο. Αυτή η ακατάλληλη ανοσολογική απόκριση περιγράφεται με τον όρο υπερευαισθησία ή αλλεργία. Τέτοιου είδους αντιδράσεις υπερευαισθησίας μπορούν να εκδηλωθούν τόσο κατά την χυμική όσο και κατά την κυτταρομεσολαβητική ανοσία.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ: Οι ακατάλληλες αντιδράσεις υπερευαισθησίας περιλαμβάνουν 3 κατηγορίες αντιδράσεων: Τις αλλεργίες που αποτελούν ανοσολογικές αντιδράσεις σε αβλαβείς ουσίες (αλλεργιογόνα) Τις αντιδράσεις σε αυτόλογα αντισώματα (δηλ. αντισώματα του ίδιου του οργανισμού) που αναφέρονται ως αυτοανοσία και οι οποίες οδηγούν σε καταστροφή ιστών και Τις αντιδράσεις σε αντιγόνα που προέρχονται από μεταμοσχευμένα όργανα, και οι οποίες οδηγούν σε απόρριψη του μοσχεύματος

ΑΜΕΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΟΜΕΝΟΥ ΤΥΠΟΥ ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ Αντιδράσεις υπερευαισθησίας μπορούν να εκδηλωθούν τόσο κατά την χυμική όσο και κατά την κυτταρομεσολαβητική ανοσία. Οι αντιδράσεις υπερευαισθησίας του χυμικού σκέλους οδηγούν στην «άμεση υπερευαισθησία» επειδή εκδηλώνονται μέσα σε λεπτά ή ώρες Οι αντιδράσεις υπερευαισθησίας του κυτταρομεσολαβητικού σκέλους οδηγούν στην «επιβραδυνόμενου ή καθυστερημένου τύπου υπερευαισθησία» γιατί εκδηλώνονται μετά από ημέρες

ΑΛΛΕΡΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ Είναι οι αντιδράσεις υπερευαισθησίας που εκδηλώνονται απέναντι σε ένα αβλαβές ξένο αλλεργιογόνο, μετά από ευαισθητοποίηση σ΄αυτό. Οι αλλεργικές αντιδράσεις εκτείνονται από το απλό φτάρνισμα και το συνάχι μέχρι τη συστηματική αναφυλαξία και το θάνατο ως απόκριση σε τσίμπημα μέλισσας ή άλλου εντόμου, σε πολύ ευαισθητοποιημένα άτομα. Οι αντιδράσεις αυτές δεν εκδηλώνονται την πρώτη φορά αλλά τις επόμενες, μετά από ευαισθητοποίηση.

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΛΛΕΡΓΙΚΩΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ ΚΑΤΆ GELL & COOMBS Υπάρχουν τέσσερις τύποι αντιδράσεων υπερευαισθησίας: Τύπου Ι: Υπερευαισθησία μεσολαβούμενη από IgE Τύπου ΙΙ: Κυτταροτοξική υπερευαισθησία μεσολαβούμενη από IgG Τύπου ΙΙΙ: Υπερευαισθησία μεσολαβούμενη από ανοσοσυμπλέγματα Τύπου ΙV: Κυτταρομεσολαβητική υπερευαισθησία επιβραδυνόμενου τύπου Οι 3 πρώτοι τύποι επάγονται από αντισώματα της χυμικής ανοσίας, ενώ ο 4ος από κύτταρα της κυτταρικής ανοσίας

Ι. ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΜΕΣΟΛΑΒΟΥΜΕΝΗ ΑΠΟ ΙgE (ΤΥΠΟΥ Ι) Επάγεται από αλλεργιογόνα και με τους ίδιους μηχανισμούς της φυσιολογικής χυμικής ανοσίας: Μηχανισμός: Το αλλεργιογόνο οδηγεί στην ενεργοποίηση των Β-κυττάρων και στην παραγωγή (α) πλασματοκυττά- ρων που παράγουν αντισώματα και (β) Β-κυττάρων μνήμης. Αυτό που χαρακτηρίζει την αλλεργία τύπου Ι είναι ότι τα παραγώμενα αντισώματα είναι IgE. Το Fc τμήμα των αντισωμάτων αυτών συνδέεται με Fc- υποδοχείς στην επιφάνεια των σιτευτικών και βασεόφιλων κυττάρων και τα ενεργοποιεί. Μια επόμενη έκθεση στο ίδιο αντιγόνο οδηγεί στη σύνδεσή του με τα IgE που βρίσκονται συνδεδεμένα στην επιφάνεια των κυττάρων, με συνέπεια την αποκοκκίωσή τους και την έκκλυση αγγειοδραστικών ουσιών από τα κοκκία τους.

Ι. ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΜΕΣΟΛΑΒΟΥΜΕΝΗ ΑΠΟ ΙgE (ΤΥΠΟΥ Ι) Μηχανισμός (συνέχεια): Οι παραγώμενες ουσίες είναι ισταμίνη, σεροτονίνη, ηπαρίνη, παράγοντες ενεργοποίησης των αιμοπεταλίων, χημειοτακτικοί παράγοντες κλπ, που δρουν τοπικά ή συστηματικά. Κυριότερες δράσεις: Σύσπαση λείων μυϊκών ινών, αύξηση διαπερατότητας τριχοειδών, χημειοταξία πολυμορφοπυρήνων και συνάθροιση αιμοπεταλίων. Οι πρωτογενείς αντιδράσεις περιλαμβάνουν: Τοπική και συστηματική αναφυλαξία Αλλεργικό συνάχι, αλλεργικό άσθμα Κνίδωση Τροφική αλλεργία Έκζεμα κλπ.

ΑΛΛΕΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΣΕ ΓΥΡΗ

Ι. ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΜΕΣΟΛΑΒΟΥΜΕΝΗ ΑΠΟ ΙgE (ΤΥΠΟΥ Ι) Ποιοι εκδηλώνουν: Φυσιολογικά, οι IgE παράγονται σε παρασιτικές λοιμώξεις και παραμένουν σε υψηλά επίπεδα μέχρι να απομακρυνθούν τα παράσιτα από το σώμα. Εντούτοις, περίπου 30-40% του πληθυσμού παράγουν IgE σε ακίνδυνα φυσιολογικά αντιγόνα Ορισμένα άτομα παρουσιάζουν μια κληρονομική προδιάθεση για άμεση υπερευαισθησία, η οποία λέγεται ατοπία. Σε ατοπικά άτομα παρατηρείται διαταραχή της ρύθμισης των IgE και παραγωγή IgE σε μη παρασιτικά περιβαλλοντικά αντιγόνα. Εκτός από τα ατοπικά άτομα, υπερευαισθησία τύπου Ι εκδηλώνεται και στην αλλεργία των επαγγελματικών παθήσεων.

Ι. ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΜΕΣΟΛΑΒΟΥΜΕΝΗ ΑΠΟ ΙgE (ΤΥΠΟΥ Ι) Κυριότερα αλλεργιογόνα: Δηλητήρια υμενόπτερων, ακάρεα, σκόνες σπιτιών, γύρεις, μύκητες, τρίχωμα ζώων, βακτήρια, κλπ. Επίσης ουσίες από τα συστατικά επίπλων, στρωμάτων κλπ. Τα αλλεργιογόνα είναι συνήθως υδατοδιαλυτά, σταθερά μόρια, μοριακού βάρους μέχρι 40.000 Διάγνωση: (α) Δερματικά τεστ με σειρές γνωστών αλλεργιογόνων, (β) δοκιμασία RASTA (in vitro απομόνωση της ειδικής έναντι της ουσίας IgE σφαιρίνης) (γ) δοκιμασία πρόκλησης, με έκθεση του ασθενή σε συγκεκριμένα ύποπτα αλλεργιογόνα και βλέπουμε την αντίδρασή του. Θεραπεία: Αποφυγή αλλεργιογόνων και Ανοσοθεραπεία αποευαισθητοποίησης

ΑΛΛΕΡΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΥΠΟΥ Ι

ΙΙ. ΚΥΤΤΑΡΟΤΟΞΙΚΗ ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΜΕΣΟΛΑΒΟΥΜΕΝΗ ΑΠΟ ΙgG (ΤΥΠΟΥ IΙ) Στον τύπο αυτό, αντισώματα που στρέφονται έναντι των αντιγόνων επιφανείας των κυττάρων στόχων συνδέονται με αυτά και μπορούν να προκαλέσουν: Φαγοκυττάρωση των κυττάρων-στόχων Καταστροφή των κυττάρων-στόχων από κυτταροτοξικά κύτταρα με υποδοχείς Fc («κυτταροτοξική αντίδραση εξαρτώμενη από αντισώματα» - ADCC) Λύση των κυττάρων-στόχων μετά από επίδραση του συμπληρώματος

ΙΙ. ΚΥΤΤΑΡΟΤΟΞΙΚΗ ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΜΕΣΟΛΑΒΟΥΜΕΝΗ ΑΠΟ ΙgG (ΤΥΠΟΥ IΙ) Μηχανισμοί: Υπάρχουν 3 μηχανισμοί στην τύπου ΙΙ υπερευαισθησία: Αντίδραση εξαρτώμενη από το συμπλήρωμα, που οδηγεί σε λύση του κυττάρου Αντίδραση εξαρτώμενη από το αντίσωμα, που οδηγεί σε «κυτταροτοξική αντίδραση εξαρτώμενη από αντισώματα» - ADCC Αντισώματα έναντι των υποδοχέων, που καταλύουν την φυσιολογική λειτουργία των υποδοχέων.

ΙΙ. ΚΥΤΤΑΡΟΤΟΞΙΚΗ ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΜΕΣΟΛΑΒΟΥΜΕΝΗ ΑΠΟ ΙgG (ΤΥΠΟΥ IΙ) Παραδείγματα υπερευαισθησίας τύπου ΙΙ: Αντιδράσεις έναντι φαρμάκων Αντιδράσεις μετάγγισης και ασυμβατότητας αίματος Αυτοάνοσες αντιδράσεις, αυτοάνοση αιμολυτική αναιμία Αντιδράσεις έναντι μοσχευμάτων

ΙΙΙ. ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΜΕΣΟΛΑΒΟΥΜΕΝΗ ΑΠΟ ΑΝΟΣΟΣΥΜΠΛΕΓΜΑΤΑ (ΤΥΠΟΥ ΙΙΙ) Μηχανισμοί: Ο σχηματισμός ανοσοσυμπλεγμάτων αντιγόνου- αντισώματος προκαλεί συνάθροιση αιμοπεταλίων και ενεργοποίηση του συμπληρώματος, προσέλκυση πολυμορφο- πυρήνων και έκλυση αναφυλακτίνης, η οποία προκαλεί απελευθέρωση μεσολαβητών από τα σιτευτικά κύτταρα. Η προσέλκυση πολυμορφοπυρήνων οδηγεί σε φαγο- κυττάρωση των ανοσοσυμπλεγμάτων αλλά και σε ιστική καταστροφή λόγω απελευθέρωσης ενζύμων. Η απελευθέρωση μεσολαβητών από τα σιτευτικά έχει ως επακόλουθο μια αντίδραση τύπου ΙΙ. Ιστική καταστροφή μπορεί να προκύψει και από λύση παρακείμενων κυττάρων από το συμπλήρωμα. Η συνάθροιση αιμοπεταλίων έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της ποσότητας αγγειοδραστικών ουσιών και το σχηματισμό μικροθρόμβων που οδηγούν σε τοπική ισχαιμία.

ΙΙΙ. ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΜΕΣΟΛΑΒΟΥΜΕΝΗ ΑΠΟ ΑΝΟΣΟΣΥΜΠΛΕΓΜΑΤΑ (ΤΥΠΟΥ ΙΙΙ) Που εκδηλώνονται οι αντιδράσεις: Η αναλογία αντιγόνου/ αντισώματος καθορίζει την τύχη των ανοσοσυμπλεγμάτων: Αν υπερέχουν τα αντισώματα, τότε τα ανοσοσυμπλέγματα καθιζάνουν τοπικά στην περιοχή του αντιγόνου. Αν υπερέχουν τα αντιγόνα, τότε τα ανοσοσυμπλέγματα κυκλοφορούν και καθιζάνουν σε διάφορα όργανα, όπως νεφρούς, αρθρώσεις, δέρμα κλπ. Η τοπική εναπόθεση και έκκλυση αντίδρασης τύπου ΙΙΙ είναι υπεύθυνση για αλλεργικές εκδηλώσεις από το αναπνευστικό, και εν μέρει από τις αρθρώσεις στη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Η εναπόθεση σε άλλα όργανα είναι υπεύθυνση για τη μεταστρεπτοκοκκική σπειραματονεφρίτιδα, τη σπειρματονεφρίτιδα του συστηματικού ερυθηματώδη λύκου, εξωηπατικές εκδηλώσεις ηπατίτιδας Β κλπ

ΙV. ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΣΟΛΑΒΗΤΙΚΗ ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΟΜΕΝΟΥ ΤΥΠΟΥ (ΤΥΠΟΥ IV) Είναι υπερευαισθησία που μεσολαβείται από Τ-κύτταρα. Απαντάται σε πολλές αλλεργικές εκδηλώσεις έναντι βακτηριδίων, ιών, μυκήτων, εξ επαφής δερματίτιδα και απόρριψη μοσχευμάτων. Είναι αντίδραση «επιβραδυνόμενου τύπου» Μηχανισμός: Συνίσταται στην ενεργοποίηση προηγούμενα ευαισθητοποιημένων ΤΗ κυττάρων από αντίστοιχα αντιγόνα. Τα ενεργοποιημένα ΤΗ κύτταρα (α) απελευθερώνουν κυτταροκίνες και (β) ενεργοποιούν μακροφάγα ή Τc κύτταρα, τα οποία έχουν κυτταροτοξική δράση. Η αντίδραση χαρακτηρίζεται (α) από την μεγάλη εισροή μακροφάγων και (β) την έκλυση μεγάλου αριθμού κυτταροκινών.

ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΟΜΕΝΟΥ ΤΥΠΟΥ (συνέχεια) Παθολογικές συνέπειες: Μορφολογικά, η συρροή πολλών κυττάρων μαζί με τα πολλαπλασιαζόμενα λεμφοκύτταρα και τους ινοβλάστες, οδηγεί σε χρόνιο κοκκίωμα. Ετσι, η αντίδραση τύπου IV έναντι βακτηριδίων, μυκήτων ή παρασίτων είναι υπεύθυνη για ιστικές βλάβες, όπως π.χ. συμβαίνει σε φυματίωση, σαρκοείδωση, καντιτίαση ή λεϊσμανίαση. Επίσης, η αντίδραση τύπου IV είναι υπεύθυνη για την απόρριψη μοσχευμάτων σε μεταμοσχεύσεις και συμμετέχει στην παθογένεση των αυτοάνοσων νοσημάτων.

ΕΞΕΛΙΞΗ ΜΙΑΣ ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΟΜΕΝΟΥ ΤΥΠΟΥ ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ