ΔΙΑΘΕΣΗ – ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΤΕΛΙΚΩΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΩΝ ΕΚΡΟΩΝ ΤΩΝ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΧΟΙΡΟΣΤΑΣΙΩΝ & ΒΟΥΣΤΑΣΙΩΝ ΓΑΛΑΚΤΟΠΑΡΑΓΩΓΉΣ (συνέχεια)

ΜΕΡΟΣ Ι ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΜΕ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΑ ΠΤΗΝΟ-ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ (συνέχεια)

Το 2011 δημοσιεύεται η Υπουργική Απόφαση ΚΥΑ 145116/02-02-2011/ΦΕΚ Β’ 354/2011 Καθορισμός μέτρων, όρων και διαδικασιών για την επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων και άλλες διατάξεις που αποτελεί την πιο πρόσφατη περιβαλλοντική νομοθεσία που είναι σε ισχύ σήμερα σε συνδυασμό με τις προαναφερθείσες νομοθετικές διατάξεις. Δίνει έμφαση στα υγρά επεξεργασμένα αστικο-βιομηχανικά απόβλητα, στα οποία εντάσσει και τα αντίστοιχα κτηνοτροφικά, πλέον της ήδη υφιστάμενης νομοθεσίας (Υ1β/2000/95) για τα απόβλητα αυτά (εγκύκλιος 145447/23-06-2011 του ΥΠΕΚΑ)

Άρθρο 4 (Επαναχρησιμοποίηση για Άρδευση) Για την επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων για άρδευση, διακρίνουμε δύο τύπους άρδευσης με βάση το είδος των καλλιεργειών, το σύστημα άρδευσης και την προσβασιμότητα του κοινού στην αρδευόμενη περιοχή: α. Την άρδευση με περιορισμούς (περιορισμένη), η οποία αφορά μόνο σε καλλιέργειες που τα προϊόντα τους καταναλώνονται μετά από θερμική ή άλλη επεξεργασία ή δεν προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση ή δεν έρχονται σε άμεση επαφή με το έδαφος, όπως καλλιέργειες ζωοτροφών, βιομηχανικές καλλιέργειες, λιβάδια, δέντρα (μη συμπεριλαμβανομένων των οπωροφόρων), με την προϋπόθεση ότι κατά τη συλλογή οι καρποί δεν βρίσκονται σε επαφή με το έδαφος, καλλιέργειες σπόρων. Ως προς το σύστημα της άρδευσης, δεν επιτρέπεται η μέθοδος του καταιονισμού. Η πρόσβαση του κοινού στην αρδευόμενη έκταση επίσης δεν επιτρέπεται. β. Η άρδευση χωρίς περιορισμούς (απεριόριστη), η οποία μεταξύ άλλων, αφορά σε όλα τα άλλα είδη καλλιεργειών όπως λαχανικά, αμπέλια ή καλλιέργειες των οποίων τα προϊόντα καταναλώνονται ωμά, ανθοκομικά. Κατά την απεριόριστη άρδευση επιτρέπονται διάφορες μέθοδοι χρήσης του ανακτημένου νερού, συμπεριλαμβανομένου του καταιονισμού και δεν απαιτούνται περιορισμοί στην πρόσβαση.

Άρθρο 4 (Επαναχρησιμοποίηση για Άρδευση) 2. Για την περιορισμένη ή απεριόριστη άρδευση με επεξεργασμένα υγρά απόβλητα απαιτείται η εκπόνηση μελέτης σχεδιασμού και εφαρμογής του συστήματος της άρδευσης ανάλογα με το συγκεκριμένο είδος της καλλιέργειας και τη συγκεκριμένη περιοχή. Η μελέτη αυτή περιλαμβάνει: α) το υδατικό ισοζύγιο, σε συνάρτηση και με τις αρδευόμενες καλλιέργειες και το ισοζύγιο οργανικού φορτίου και θρεπτικών καθώς και κρίσιμων ιχνοστοιχείων, προκειμένου να προσδιορισθεί η ανά μονάδα αρδευόμενης επιφάνειας επιτρεπόμενη φόρτιση με επεξεργασμένα υγρά απόβλητα, {στόχος η άρδευση εδώ]!!!!!!!!!! β) τον υπολογισμό της συνολικά απαιτούμενης εδαφικής έκτασης γ) τα προγράμματα παρακολούθησης των ποιοτικών χαρακτηριστικών των επαναχρησιμοποιούμενων υγρών αποβλήτων και κατά περίπτωση, τα απαιτούμενα προγράμματα παρακολούθησης των χαρακτηριστικών του εδάφους και των αρδευόμενων καλλιεργειών δ) τα τυχόν απαιτούμενα πρόσθετα μέτρα και όρια για την συγκεκριμένη εφαρμογή (ενδεχόμενη περίφραξη της αρδευόμενης έκτασης, τρόπος άρδευσης, κλπ)

Άρθρο 4 (Επαναχρησιμοποίηση για Άρδευση) ε) τα απαιτούμενα μέτρα ενημέρωσης και προστασίας για τους χρήστες και τους καταναλωτές, που πρέπει να λαμβάνονται, με ευθύνη του φορέα υλοποίησης της άρδευσης, ο οποίος μπορεί να είναι ο φορέας διαχείρισης ή ο άμεσος χρήστης του ανακτημένου νερού. Μεταξύ των μέτρων αυτών μπορεί να υιοθετούνται αυτόματα ή ημιαυτόματα αρδευτικά συστήματα για ελαχιστοποίηση της επαφής των χειριστών με τα επεξεργασμένα υγρά απόβλητα στ) τον προσδιορισμό των τυχόν ελάχιστων απαιτούμενων αποστάσεων της συγκεκριμένης εφαρμογής από υφιστάμενες ή μελλοντικές υδροληψίες ή άλλες χρήσεις. 3. Μολονότι κατά την επιφανειακή ή υπεδάφια άρδευση μέρος των υγρών αποβλήτων μπορεί να καταλήγει στον υπόγειο υδροφορέα, η επαναχρησιμοποίηση των υγρών αποβλήτων εξετάζεται στο πλαίσιο εφαρμογής του παρόντος άρθρου, λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της άρδευσης και στο βαθμό που τεκμηριώνεται ότι το μεγαλύτερο μέρος των επαναχρησιμοποιούμενων υγρών αποβλήτων προσλαμβάνεται από τα φυτά ή εξατμίζεται.

Άρθρο 4 (Επαναχρησιμοποίηση για Άρδευση) α) Οι προτεινόμενες μέθοδοι δευτεροβάθμιας επεξεργασίας περιλαμβάνουν διάφορους τύπους του συστήματος ενεργού ιλύος, βιολογικά φίλτρα και περιστρεφόμενους βιολογικούς δίσκους. Άλλα συστήματα που παράγουν εκροή με ισοδύναμη ποιότητα (BOD5/SS σε συμφωνία με τις απαιτήσεις της ΚΥΑ 5673/400/5.3.97 (ΦΕΚ 192/Β/14.3.97) είναι αποδεκτά κατόπιν επαρκούς τεκμηρίωσης. Οι συγκεντρώσεις αζώτου στην εκροή πρέπει να διατηρούνται χαμηλότερα από 45 mg/l, με εξαίρεση τις περιπτώσεις όπου υπάρχει μεγάλης διάρκειας αποθήκευση των υγρών αποβλήτων σε ταμιευτήρες, γίνεται άρδευση ευπρόσβλητων στη νιτρορρύπανση ζωνών ή γίνεται εμπλουτισμός του υπόγειου υδροφορέα. Στις περιπτώσεις αυτές οι μέσες συγκεντρώσεις αζώτου πρέπει να μην υπερβαίνουν τα 15 mg/l. Θα πρέπει με κατάλληλη μελέτη να τεκμηριώνεται η επάρκεια του εδαφικού συστήματος να επιτυγχάνει συγκράτηση οργανικών.

ΜΕΡΟΣ ΙΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΗΣ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΤΕΛΙΚΩΝ ΕΚΡΟΩΝ ΓΙΑ : 1. Λίπανση καλλιεργειών 2. Ανάπτυξη αυτοφυών (αζωτόφιλων ή καλιόφιλων) φυτών

Περίοδος Φθινοπωρινή Χειμωνιάτικη Ανοιξιάτικη Καλοκαιρινή Ετήσια Μήνες Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούλιος Μέσος όρος Παράμετρος   Ολικά στερεά (%) κ.β. 0,22 0,31 0,30 0,34 0,29 Πτητικά Στερεά (%)(Ο.Σ.) 75,18 0,17 71,58 73,35 0,20 69,74 COD mg/L 1.020 2.660 2.150 3.960 2.450 pH 7,85 7,61 7,86 7,84 7,79 Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (μS/cm) 4.010 5.570 6.640 5.680 N-NH4 mg/L 434,00 921,00 839,00 310,00 626,00 N-NO3 mg/L 0,19 10,23 6,06 5,00 5,37 P2O5 mg/L 26,01 75,16 46,15 38,05 46,34 K2O mg/L 779,00 798,00 670,00 597,00 711,00 Ca mg/L 26,50 74,90 74,50 88,95 66,20 Mg mg/L 35,70 44,30 27,80 36,90 36,20 Na mg/L 20,60 200,00 126,50 163,50 127,65  0,69 5,05  3,27  4,28  3,32 Σύσταση υγρών αποβλήτων χοιροστασίου μετά την επεξεργασία τους με το σύστημα των ανοιχτών αναερόβιων δεξαμενών (1984 – 1986)

Μέχρι το 2011, η νομοθεσία επέβαλε ανώτατο όριο οργανικού φορτίου στα υγρά πτηνο-κτηνοτροφικά απόβλητα, εκφρασμένου σε BOD5, COD και ΟΣ, παρά το γεγονός, ότι η χωνεμένη (σταθεροποιημένη) οργανική ουσία είναι πολύτιμη για τα γεωργικά εδάφη στη χώρα μας, συγκριτικά με την κεντρική και βόρεια Ευρώπη. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η πρόσφατη απαίτηση, εκτός των τιμών ΒOD5 και COD, για το συνολικά εφαρμοζόμενο άζωτο (kjendhal) με τα πάσης φύσεως πτηνο-κτηνοτροφικά απόβλητα δεν θα πρέπει να είναι πάνω από 17 kg ή 25 kg/στρέμμα, ανάλογα, αν η περιοχή χαρακτηρίζεται ως ευαίσθητη στη νιτρορρύπανση ή όχι. Όμως το άζωτο συμβαίνει να είναι το κυριότερο θρεπτικό στοιχείο που εφαρμόζεται με τη λίπανση στα γεωργικά εδάφη με χημικά λιπάσματα, ανάλογα με τις ανάγκες των καλλιεργειών. Συνεπώς, αν τα επεξεργασμένα υγρά πτηνο-κτηνοτροφικά απόβλητα εφαρμοστούν στα εδάφη με ορθολογικό τρόπο, ως υγρό λίπασμα άμεσα διαθέσιμο στα φυτά, η ωφέλεια θα είναι πολλαπλή και μπορούν άνετα να υποκαταστήσουν ενεργοβόρα, μη ανακυκλούμενα θρεπτικά συστατικά, αντίστοιχων χημικών λιπασμάτων.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Ο σχετικός λοιπόν πρόσφατος νόμος, που συντάχθηκε για την ορθολογική διάθεση των επεξεργασμένων υγρών αστικο-βιομηχανικών αποβλήτων σε γεωργικά εδάφη, με άρδευση, δεν ανταποκρίνεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των πτηνο-κτηνοτροφικών αποβλήτων και απαιτείται ανάλογη προσαρμογή του ή η σύνταξη νέου ειδικά για τα απόβλητα αυτά, όπως έγινε στο παρελθόν και για την περίπτωση του οργανικού φορτίου (BOD5, COD, OΣ).

Επεξεργασμένα Υγρά Απόβλητα Κτηνοτροφικών Μονάδων ΙΙ Επεξεργασμένα Υγρά Απόβλητα Κτηνοτροφικών Μονάδων ΙΙ Στην προσπάθεια προσαρμογής στις απαιτήσεις του νόμου, παρά τις βάσιμες αντιρρήσεις που προαναφέρθηκαν, το Εργ. Γ. Κατασκευών προτείνει τα εξής : Λόγω της ενδεικτικής σχέσης ανόργανου (αμμωνιακού)/οργανικό άζωτο (πάνω από 60/40 για αγελάδες και πάνω από 80/20 για χοιρινά) στο ολικό άζωτο (βιβλιογραφία του Κ.Ο.Γ.Π.) προκύπτουν απώλειες αμμωνιακού αζώτου (με μορφή ελεύθερης αμμωνίας), κατά την εφαρμογή των υγρών επιφανειακά στο έδαφος. Τα υπόλοιπα αμμωνιακά, που δεν χάνονται ως αμμωνία, βιο-μετατρέπονται σε νιτρικό άζωτο στο έδαφος από τα ενυπάρχοντα νιτροποιητικά βακτήρια. Οι απώλειες αυτές εκτιμάται πως ξεπερνούν το 40% της αρχικής τιμής του αμμωνιακού αζώτου στα υγρά και μπορούν να ξεπεράσουν ακόμα και το 70% (αγελάδες) ή το 80% (χοιρινά), αν τα υγρά εκροής της Α’ ΑΧΑΔ ή του αναερόβιου χωνευτήρα (περίπτωση παραγωγής βιοαερίου) υποβληθούν στη διαδικασία νιτροποίησης σε αερόβια δεξαμενή, πριν να καταλήξουν στη Β’ ΑΧΑΔ για αποθήκευση – απονιτροποίηση. Με τη νιτροποίηση στη δεξαμενή αερισμού και στη συνέχεια την απονιτροποίηση στην τελική Β’ ΑΧΑΔ, αποφεύγεται η διαφυγή μεγάλων ποσοτήτων ρυπογόνου αμμωνίας στην ατμόσφαιρα, καθόσον αντικαθίσταται τελικά από αδρανές μοριακό Ν2, που απελευθερώνεται κατά την διαδικασία της απονιτροποίησης. Εκτιμάται μια μείωση ολικού αζώτου κατά 70-90% με την ως άνω διαδικασία, στα υγρά εκροής της Β’ ΑΧΑΔ. Το ολικό άζωτο που απομένει τελικά μετά την απονιτροποίηση στην Β’ ΑΧΑΔ, πολλαπλασιασμένο με τον ετήσιο όγκο υγρών της Β’ ΑΧΑΔ προς διάθεση, συνιστά το ολικό άζωτο (ΟΑ), για το οποίο ισχύουν τα προαναφερθέντα όρια εφαρμογής 25 kg/στρ-έτος ή 17 kg/στρ-έτος, βάσει του νόμου.

Επεξεργασμένα Υγρά Απόβλητα Κτηνοτροφικών Μονάδων ΙΙ Επεξεργασμένα Υγρά Απόβλητα Κτηνοτροφικών Μονάδων ΙΙ Η τιμή του ΟΑ στα υγρά εκροής της Β’ ΑΧΑΔ, μπορεί να προκύψει, είτε από άμεση εργαστηριακή ανάλυση των υγρών εκροής σε υπάρχουσες ΑΧΑΔ, είτε από υπολογισμό σε σχεδιαζόμενες ΑΧΑΔ και τελικό έλεγχο-διόρθωση μετά την κατασκευή και λειτουργία τους : ΟΑ = (Αρχικό άζωτο στα υγρά) x (ποσοστό εναπομείναντος ολικού αζώτου μετά την αφαίρεση των συνολικών απωλειών) x (ετήσιο όγκο υγρών προς διάθεση) Αν το ΟΑ πολλαπλασιαστεί με 0,5-0,9 (συντ. διαθεσιμότητας αζώτου) προκύπτει το ολικό διαθέσιμο άζωτο (ΟΔΑ), με βάση το οποίο προσδιορίζεται η διαθέσιμη ποσότητα αζώτου για πρόσληψη από τα φυτά, που λιπαίνονται με υγρά ΑΧΑΔ. Εφαρμογή των υγρών στο έδαφος με κοινό αρδευτικό σύστημα κατά σταγόνες και όχι με σύστημα τεχνητής βροχής (καταιονισμός). Οι δόσεις (ύψος) εφαρμογής των υγρών καθορίζονται έτσι, ώστε τα τελευταία να παραμένουν κατεξοχήν στην περιοχή του ριζοστρώματος των καλλιεργούμενων φυτών και να αποφεύγεται, κατά το δυνατό, η επιφανειακή απορροή ή η βαθειά διήθησή τους, με κορεσμό του εδάφους μόνο κατά 50%-70%.

Επεξεργασμένα Υγρά Απόβλητα Κτηνοτροφικών Μονάδων ΙΙ Επεξεργασμένα Υγρά Απόβλητα Κτηνοτροφικών Μονάδων ΙΙ Το Εδαφικό - Φυτικό Φίλτρο Ανάπτυξης Αυτοφυών (ΕΦΦΑΑ) συνιστά την απαραίτητη εναλλακτική λύση εφαρμογής επεξεργασμένων υγρών ΑΧΑΔ σε εδαφικό αποδέκτη Η έκταση του ΕΦΦΑΑ οργώνεται και αφήνεται να αναπτυχθεί σε αυτήν με φυσική επιλογή, παρουσία του ΟΔΑ των υγρών, αυτοφυής αζωτόφιλη βλάστηση, η οποία απορροφά το άζωτο των υγρών με ρυθμό εκτιμώμενο στο υπερδιπλάσιο εκείνου των καλλιεργούμενων φυτών, πχ του αραβοσίτου (στοιχεία Εργαστηρίων Γεωργικών Κατασκευών και Εδαφολογίας του ΓΠΑ). Μια αντιστοιχία της τάξης του 1 στρέμματος ΕΦΦΑΑ προς 2,5 στρέμματα καλλιεργούμενης έκτασης, μπορεί να θεωρηθεί ως ρεαλιστική για τον υπολογισμό της αρχικής έκτασης ενός ΕΦΦΑΑ.

Επεξεργασμένα Υγρά Απόβλητα Κτηνοτροφικών Μονάδων ΙΙ Επεξεργασμένα Υγρά Απόβλητα Κτηνοτροφικών Μονάδων ΙΙ Για τον υπολογισμό της απαιτούμενης έκτασης για λίπανση καλλιεργειών μπορεί να χρησιμοποιηθεί το μοντέλο :  Ε = Vολ x Θ x F-1 όπου : Ε = Απαιτούμενη εδαφική έκταση, σε στρέμματα Vολ = Ετήσιος όγκος αποβλήτων προς διάθεση, m3. Θ = Περιεκτικότητα των τελικών υγρών σε ΟΑ, kg/m3 F = Μέγιστη επιτρεπόμενη δόση ΟΑ στο έδαφος ετησίως ή ανάγκες της καλλιέργειας , kg OΑ/στρέμμα  Για τον υπολογισμό της απαιτούμενης αρχικής έκτασης ΕΦΦΑΑ χρησιμοποιείται το μοντέλο : Ε’ = Τε x Τδ-1 x Vολ x Δ-1 Δ = μέγιστη επιτρεπόμενη δόση εφαρμογής αποβλήτων στο έδαφος, ανάλογα με τον τύπο του εδάφους, σε m3/στρέμμα-ημέρα Τε = χρόνος εφαρμογής, εκ νέου, υγρών στην ίδια έκταση, σε ημέρες. Τδ = διαθέσιμος χρόνος εφαρμογής των υγρών στη διάρκεια του έτους, σε ημέρες. Vολ = ετήσιος προς διάθεση όγκος επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων, σε m3. Ε’ = έκταση ΕΦΦΑΑ, σε στρέμματα Για έλεγχο και τυχόν διόρθωση της αρχικής έκτασης (Ε’) του ΕΦΦΑΑ μπορεί να χρησιμοποιηθεί το μοντέλο : Ε’’= Ε/2,5  

Λιπαντικές μονάδες (kg/στρ)   Λιπαντικές μονάδες (kg/στρ) Καλλιέργεια Άζωτο (N) Φώσφορος (P2O5) (P2O5) = (P) / 0,44 Κάλιο (K2O) (K2O) = (K) / 0,83 Σιτάρι 9 - 18 0 - 4 Κριθάρι 6 - 12 Καλαμπόκι 18 - 35 Βαμβάκι 9 - 12 Τεύτλα 8 - 16 0 - 8 Ρύζι 5 - 10 Μηδική 0 - 9 Πατάτα 20 - 30 20 Τομάτα 30 - 40 Αμπέλι 3,5 - 15 0 - 5 5 - 25 Δενδρώδεις καλλιέργειες N/δένδρο P2O5/δένδρο K2O/δένδρο Ελιά 0,4 0,55 Εσπεριδοειδή 5 - 20 0 - 2,5 Συνιστώμενες ποσότητες λίπανσης για τις βασικότερες καλλιέργειες στην Ελλάδα

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ - ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΤΕΛΙΚΩΝ ΕΚΡΟΩΝ ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ - ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΤΕΛΙΚΩΝ ΕΚΡΟΩΝ Δόσεις ΛΙΠΑΝΣΗΣ – άρδευσης καλλιεργειών (αραβοσίτου κ.λπ.) Δόσεις ΑΡΔΕΥΣΗΣ – λίπανσης αυτοφυών (αζωτόφιλων ή καλιόφιλων) Παραγωγή ΒΙΟΑΕΡΙΟΥ, σε ανάμιξη με α’ ύλες πλούσιες σε οργανικό άνθρακα (κυρίως σταθεροποιητικό ρόλο της αναερόβιας χώνευσης)

Ωριαία δόση εφαρμογής νερού Δομή εδάφους στη ζώνη των ριζών Δομή εδάφους στη ζώνη των ριζών   mm/h cm/ημέρα Βαθμός διήθησης πολύ μεγάλος (25) - (21) μεγάλος (20) - (16) κανονικός (15) - (11) χαμηλός (10) - (6) αμελητέος (5) >25 12 - 25 8 - 18 5 - 10 2 - 5 38 19 9 4 1 Λεπτή άμμος Αμμώδες μίγμα Ιλυώδες μίγμα Αργιλώδες μίγμα Άργιλος  Προσδιορισμός της ημερήσιας δόσης εφαρμογής αρδευτικού νερού με βάση τα χαρακτηριστικά του εδάφους ΙΙ

Επεξεργασμένα Υγρά Απόβλητα Κτηνοτροφικών Μονάδων ΧΙII - Αριθμός ημερών, που ο παραγωγός μπορεί να διαθέσει υγρά στο έδαφος. Ο αριθμός αυτός εξαρτάται από τον αριθμό των ημερών βροχής στην περιοχή. - Αριθμός ημερών, που μεσολαβούν μέχρι να γίνει δυνατή η διάθεση υγρών ξανά στην ίδια εδαφική έκταση. Εξαρτάται από τις κλιματικές συνθήκες και τον τύπο του εδάφους. - Τυπικό εύρος τιμών ‘θερινής’ περιόδου διάθεσης υγρών στο έδαφος και μέγιστης επιτρεπόμενης δόσης αντίστοιχα :  Ελαφρά : ΤΕ = 10-15 ημέρες, Μέσα : ΤΕ = 15-25 ημέρες, Βαριά εδάφη: ΤΕ = 25-35 ημέρες  Ελαφρά : Δ = 80 - 100 m3/στρ-ημ, Μέσα : Δ = 60 - 80 m3/στρ-ημ, Βαριά εδάφη: Δ = 30 - 60 m3/στρ-ημ Επανάληψη της εφαρμογής τελικών υγρών στην ίδια έκταση θα γίνεται, όταν η διαθέσιμη υγρασία του έχει μειωθεί κατά 60% (50% - 70%). Γενικά, ο ρυθμός μείωσης της υγρασίας επιταχύνεται σταδιακά από τον Απρίλιο μέχρι τον Αύγουστο, όπου φτάνει στο μέγιστο και στη συνέχεια, επιβραδύνεται μέχρι και τον Οκτώβριο, ως αποτέλεσμα της μεταβολής της θερμοκρασίας του αέρα, της ανομβρίας, του υψηλού βαθμού εξάτμισης νερού από το έδαφος και της έντονης εξατμισοδιαπνοής της αυτοφυούς βλάστησης, κατά το χρονικό αυτό διάστημα.