Η θεωρία του Χάους στη Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας (Θ.Χ.Σ.) Αναστάσογλου Αμαλία Οικονομολόγος- Σύμβουλος Σταδιοδρομίας

Η θεωρία του Χάους στη Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας (Θ.Χ.Σ.) Σύνθετες Επιρροές + Συχνά τυχαία γεγονότα= πολύπλοκα δυναμικά συστήματα- όπου πολύ μικρές αλλαγές μπορεί να επιφέρουν τεράστιες αλλαγές (φαινόμενο πεταλούδας) Αυτό το γεγονός , θέτει όρια στα σχέδιά των ανθρώπων που καλούνται να λειτουργήσουν μέσα σε αυτό το σύστημα και μειώνουν την προβλεπτική ικανότητα των σχεδίων τους

ΕΠΙΡΡΟΕΣ Θεωρία του τυχαίου (Happenstance Learning Theory-HTL)-(Krumboltz & Levin, 2004. Krumboltz, 2009) “Ετοιμότητα στο τυχαίο”- Προσχεδιασμένο τυχαίο γεγονός “Θετική αβεβαιότητα” (Gelatt,1989) Ναι μεν ….. « Αν δεν ξέρεις που πηγαίνεις, το πιο πιθανό είναι να καταλήξεις κάπου αλλού» Αλλά……« Αν ξέρεις πάντα που πηγαίνεις μπορεί να μην καταλήξεις ποτέ κάπου αλλού….» ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ“Ετοιμότητα στο τυχαίο”: Σε ένα ανοιχτό και τόσο δυναμικά μεταλλασσόμενο σύστημα σαν αυτό του οποίου είμαστε μέρη (υποσυστήματα), είναι λογικό ότι τυχαία γεγονότα συμβαίνουν συνεχώς στην ζωή μας την οποία και επηρεάζουν. Η συχνότητα των γεγονότων αυτών είναι μεγαλύτερη από των προβλεπόμενων με αποτέλεσμα να πρέπει να αναπτύξουμε τη δεξιότητά μας να αναγνωρίζουμε και να αξιοποιούμε τις τυχαίες καταστάσεις και τα αποτελέσματά τους και θα λέγαμε ότι είναι ένας τρόπος να διαχειρίζεται κανείς αποτελεσματικά όχι μόνο τα θετικά αλλά και τα αρνητικά απρόοπτα γεγονότα της ζωής του- “Θετική αβεβαιότητα”: Ο Gelatt υποστήριξε στο άρθρο του ότι το πλαίσιο που βοηθάει του πελάτες να αντιμετωπίσουν την αλλαγή και την αβεβαιότητα είναι να αποδεχτούν την αβεβαιότητα και την ασυνέπεια και να καλλιεργήσουν την μη-ορθολογική, διαισθητική πλευρά της σκέψης και του τρόπου που κάνουν τις επιλογές τους (δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου). (Gelatt, 1989) Παράδοξες αρχές: 1. Να είσαι συγκεντρωμένος αλλά και ευέλικτος σε αυτό που θέλεις 2. Το να είσαι αφοσιωμένος στους στόχους σου μπορεί να σε βοηθήσει να τους πετύχεις αλλά μπορεί να σε αποτρέψουν από το να ανακαλύψεις νέους και να εκμεταλλευτείς απρόσμενες ευκαιρίες. 3, Να γνωρίζει και να είσαι προσεκτικός για το τι γνωρίζεις 4. Να αποκτάς και να κάνεις σωστή χρήση της πληροφορίας για να πάρεις την απόφασή σου , αλλά να ξέρεις ότι οι πληροφορίες είναι περιορισμένες, ελλειπείς, άσχετες και συχνά Obtain and make good use of information in making your decision, but always be aware that information is usually limited, often incomplete, sometimes irrelevant and frequently παραπλανητικές. 5. Να είσαι ρεαλιστικός και αισιοδοξος για το τι πιστεύεις 6. Να προσέχεις τις επιρροές σου στη λήψη αποφάσεων. Διασφάλυσε ότι οι πεποιθήσεις σου είναι γέφυρες και όχι εμπόδια.

Σκοπός Δημιουργία: «χωρίς όρια σταδιοδρομία» Αισιοδοξία Ευελιξία Δημιουργία: «χωρίς όρια σταδιοδρομία» Ανάπτυξη χαρακτηριστικών εργαζομένου: Αισιοδοξία Ευελιξία Ανθεκτικότητα Περιέργεια Επιμονή Τόλμη- ρίσκο Δημιουργικότητα Αυτό-αποτελεσματικότητα ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΤΥΧΑΙΟΥ: 1. να αναγνωρίζουν πιθανές ευκαιρίες 2. να ξεπερνούν τις δυσκολίες που τους εμποδίζουν να δράσουν 3. να προετοιμασθούν για την πραγματική ζωή 4. να μάθουν να προσπαθούν, ακόμη κι αν δεν γνωρίζουν το αποτέλεσμα 5. να προχωρούν και να μην φοβούνται να κάνουν λάθη 6. να αναλαμβάνουν δράση για να δημιουργήσουν την τύχη τους 7. να χρησιμοποιούν τις «μεταβιβάσιμες» δεξιότητές τους και να μην σταματούν ποτέ να μαθαίνουν 8. να κατανοήσουν ότι η αποτυχία είναι κάτι φυσιολογικό

Σκοπός Συνεχής αναπροσδιορισμός του εαυτού (reinvent) Αναγνώριση και αξιοποίηση ευκαιριών Ανάκαμψη από οπισθοδρόμηση /αποτυχίες, Εύρεση εργασίας που να έχει νόημα για τον καθένα αλλά και για το κοινωνικό σύνολο Πλήρης αξιοποίηση της τύχης

Βασικές Έννοιες Φάση μετάβασης (phase shift): Ανακάλυψη Μοτίβων Συμπεριφοράς/ Δυναμική Σταθερότητα Η αξία της αποτυχίας (value of failing) Ελκυστές (Attractors): Δυνάμεις/ Οργανικές αρχές που θέτουν όρια στο σύστημα ή το κάνουν να συμπεριφέρεται με ένα συγκεκριμένο τρόπο Σημείου (Point)- Οδηγός Στόχου(Goal Driver) Εκκρεμές(Pendulum or Periodic Attractor)- Οδηγός Ρόλου (Role Driver) Ταύρου (Taurus)- Οδηγός Ρουτίνας (Routine Driver) Παράξενους (Strange)- Οδηγός Αλλαγής (Change Driver) Φάση μετάβασης (phase shift): Η όποια αλλαγή επέρχεται στο πολύπλοκο σύστημα, αλλάζει τη μορφή και τη λειτουργία του. Πλέον είναι ένα σύστημα με νέα δομή και το άτομο πρέπει να βρει το νέο σημείο ισορροπίας για να λειτουργήσει ομαλά. (Bright & Pryor, 2008) Αυτό ονομάζεται δυναμική σταθερότητα (Dynamic Stability), δηλαδή ένα παρόμοιο μοντέλο λειτουργίας του συστήματος με το προϋπάρχον (self-similar pattern), ποτέ όμως ολόιδιο. Τα δυναμικά συστήματα αποτελούνται από μοτίβα λειτουργίας και τάξη αλλά ταυτόχρονα και από αβεβαιότητα, έκπληξη, και πιθανή αταξία, περιορισμένα με διαπερατά όρια. (Bright & Pryor, 2012) Η αξία της αποτυχίας (value of failing): 21 αναφορές στη βιβλιογραφία της Επαγγελματικής Συμβουλευτικής για επιτυχία και κανένα για αποτυχία ή λάθη Συναισθήματα που σχετίζονται με την αποτυχία: ντροπή, υποτίμηση, αποθάρρυνση, απογοήτευση, εξασθένηση, χωρίς κίνητρα Θα πρέπει να περιμένουμε την αποτυχία- είναι πιο πιθανή σε ένα τόσο δυναμικό σύστημα- Πλεονεκτήματα: Ευκαιρία μάθησης, Ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα, χτίζει στρατηγικές, συμβάλλει στην προσωπική και πνευματική ανάπτυξη, δείχνει τα όρια του καθενός Ελκυστές (Attractors): δυνάμεις/ οργανικές αρχές που θέτουν όρια στο σύστημα ή το κάνουν να συμπεριφέρεται με ένα συγκεκριμένο τρόπο Σημείου (Point)- Οδηγός Στόχου(Goal Driver): όλη η συμπεριφορά είναι προσανατολισμένη προς ένα σημείο – στόχο π.χ. να κάνω πολλά λεφτά Το σύστημα κινείται μεταξύ δύο σημείων. Το άτομο περιορίζει τις επαγγελματικές του επιλογές μόνο σε δύο (ζωγράφος ή οικονομολόγος;) Ταύρου (Taurus)- Οδηγός Ρουτίνας (Routine Driver): Περιορισμένο-κλειστό σύστημα και πάλι αλλά κινείται σε μια σειρά από προκαθορισμένα αν και περισσότερα από πριν σημεία. Ρουτίνα- ακολουθώ αυστηρ’ες οδηγίες Παράξενους (Strange)- Οδηγός Αλλαγής (Change Driver): Παρουσιάζουν μια σειρά και σταθερότητα ανά περιόδους αλλά ταυτόχρονα βρίσκονται σε συνεχή αλλαγή. Σκεφτείτε το look σας πώς είσασταν 5 ετών, 10, 15, 25 κ.ο.κ. ενώ διαφέρετε ταυτόχρονα μοιάζεται (self-similar pattern). Θα πρέπει να ζουμάρεις και να ξεζουμάρεις στη συμπεριφορά σου για να ανακαλύψεις τα παρόμοια μοτίβα!---- ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΗ ΣΤΟΧΟΘΕΤΗΣΗ

Θ.Χ.Σ.- Βασικές Έννοιες Fractals- Μορφοκλάσματα: Είναι ένας χάρτης από τα ίχνη της λειτουργίας των ελκυστών. Είναι αμέτρητα κλασματικά γεωμετρικά σχήματα που δημιουργούν μια ολότητα.

Κλειστό σύστημα σκέψης Βασικές Έννοιες Κλειστό σύστημα σκέψης Ανοιχτό Σύστημα Σκέψης Το αναπάντεχο μπορεί να συμβεί Ανάληψη ρίσκου με εναλλακτική στρατηγική Η ζωή δεν έχει εγγυήσεις Αναγνώριση των ανθρώπινων ορίων Αναγνώριση των αλλαγών Μη-γραμμικότητα στις αλλαγές Οι εξαιρέσεις μπορεί να είναι αποφασιστικές και σημαντικές εισροές στην ανταπόκριση για αλλαγή Δημιουργικότητα ως αντίδραση στην αλλαγή Το αναπάντεχο δεν πρέπει να συμβεί Ανάληψη υψηλού ρίσκου χωρίς εναλλακτική στρατηγική Η ζωή πρέπει να είναι δίκαιη Δυνατή αίσθηση προσωπικού ελέγχου Γραμμικότητα στην αλλαγή Οι εξαιρέσεις είναι λάθη Ανελαστικότητα- Δυσκαμψία στις απρόβλεπτες αλλαγές

Συνεισφορά Παρέχει ένα πλαίσιο συμφιλίωσης του να «είσαι» και του να «γίνεσαι» Συμβάλλει στην κατανόηση του τυχαίου Ενισχύει την επίγνωση για το τι θεωρούμε “σοφία σταδιοδρομίας” Δημιουργεί ένα σύνδεσμο μεταξύ πνευματικότητας και επιστήμης Δίνει έμφαση στη μη-γραμμικότητα ως το κλειδί για την προσωπική αλλαγή Εξηγεί τον λόγο που οι μεταφορές είναι ένα τόσο ισχυρό εννοιολογικό και χρήσιμο εργαλείο στην ανάπτυξη σταδιοδρομίας Δίνει έμφαση κατά τη διάρκεια της Συμβουλευτικής Διαδικασίας στην αναγνώριση μοτίβων (patterns) και όχι στην πρόβλεψη Τονίζει τα όρια των σχεδίων και των δράσεων ως στρατηγικές της Συμβουλευτικής Διαδικασίας

Η Υδρόγειος - Πιθανοί εαυτοί Γυρνά ο συμβουλευόμενος την υδρόγειο και σταματά δείχνοντας με το δάχτυλό του τυχαία Σημειώνει τη χώρα Επαναλαμβάνει τη διαδικασία άλλες δύο φορές Φτιάχνει τρία διαφορετικά σενάρια ζωής ανάλογα με την κάθε χώρα Βρίσκει ομοιότητες (γιατί είναι πάντα το ίδιο άτομο) αλλά και διαφορές διότι υποθετικά λειτουργεί σε διαφορετικά περιβάλλοντα

Μαθαίνοντας από τα λάθη/ ευελιξία Ο συμβουλευόμενος θέτει ένα στόχο Φτιάχνει ένα πλάνο βήμα- βήμα για το πώς θα πετύχει το στόχο του Εντοπίζει πιθανά εμπόδια, λάθη, αποτυχίες σε κάθε ένα βήμα Καλείται να τα ξεπεράσει: να βρει εναλλακτικούς τρόπους για να πετύχει τον αρχικό του στόχο ακόμη και να αλλάξει ίσως σχέδια ,

Ετοιμότητα στο τυχαίο Α’ φάση: Σκέψου ένα τυχαίο γεγονός που είχε θετική επίδραση στη ζωή σου Ανέτρεξε στις ενέργειες που έκανες πριν συμβεί το γεγονός Τι χαρακτηριστικά και δεξιότητες χρησιμοποίησες; Πώς αξιοποίησες το τυχαίο γεγονός; Κατά πόσο το θεωρείς τελείως τυχαίο τώρα; Β’ φάση : Σκέψου ένα τυχαίο γεγονός που είχε αρνητική επίδραση στη ζωή σου Ποια ήταν η αντίδρασή σου Θα μπορούσες να είχες χρησιμοποιήσεις κάποιες από τις δεξιότητες που ανέφερες στην προηγούμενη άσκηση; Πώς θα τις εφάρμοζες και ποια θα ήταν η αντίδρασή σου αν συνέβαινε τώρα;

Δημιουργική Έκφραση Υλικά: Καμβάς, ακρυλικά, πινέλα, καλαμάκια, μπουκάλια πλαστικά με στόμια κ.α. Καλείται ο συμβουλευόμενος να πετάξει χρώμα στον καμβά με οποιοδήποτε τρόπο, υλικό Όταν ολοκληρώσει το έργο περιγράφει τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του Ονομάζει τυχόν δεξιότητες που ανέπτυξε κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας και σκέφτεται πού αλλού θα μπορούσε να τις χρησιμοποιήσει

Φτιάξε τον Υπερήρωά σου Διερεύνηση του μοτίβου συμπεριφοράς / Ελκυστές - Μορφοκλάσματα Πώς είναι ο υπερήρωας (φύλο/ χαρακτηριστικά/στυλ κλπ) Πώς θα τον/την λένε; Ποια είναι η υπερδύναμη του/της; Ποιος είναι ο σκοπός του/της; Το σήμα κατατεθέν; Η πηγή της υπερ- δύναμης; Ποιο είναι το υποστηρικτό του/της δίκτυο; Πώς είναι η ζωή του/της όταν δεν είναι σε αποστολές; Φτιάξε μια αφίσα με τον υπερήρωα (ζωγραφική- κολλάζ /φυσικά- ηλεκτρονικά μέσα)

Βιβλιογραφία Amundson, H. N., Bowlsbey, J., & Niles, S. (2008). Βασικές Αρχές Επαγγελματικής Συμβουλευτικής: Διαδικασίες και Τεχνικές. Αθήνα: Ε.Κ.Ε.Π. Ariely, D. (2008). Predictability irrational: The hidden forces that shape our decisions. New York: Harper. Balas Timar, D. (2014). Elements of Chaos Theory in Career Development. Human Trafficking in Hindsight and in Foresight. ISBN: 978-973-664-683-6. doi:10.13140/2.1.3170.2400 Bland, A. M., & Roberts-Pittman, B. J. (2014). Existential and Chaos Theory: ''Calling'' for Adaptability and Responsibility in Career Decision Making. Journal of Career Development. doi:10.1177/0894845313498303 Borg, T., Bright, J., & Pryor, R. (2006). The Butterfly Model of Careers' illustrating how planning and chance can be integrated in the careers of secondary school students. Australian Journal of Career Development, 15 (3).

Βιβλιογραφία Ανάκτηση από http://www.freepatentsonline.com/article/Australian-Journal- Career-Development/167030971.html Bright, J. E. (2010). Ανάκτηση Μαϊου 15, 2015, από Bright and Associates Career Solutions: http://www.brightandassociates.com.au/wordpress/a- twitter-brief-summary-of-the-chaos-theory-of-careers/ Bright, J. E., & Pryor, R. G. (2008). Shiftwork: A Chaos Theory of Careers Agenda for Change in Careers Counseling. Australian Journal of Career Development, 17(3), 63-72. Gelatt, H. B. (1989). Positive uncertainty: A new decision-making framework for counseling. Journal of Counseling Psychology, 36(2), 252-6. Krumboltz, J. D. (2009). The Happenstance Learning Theory. Journal of Career Assessment, 17(135). doi:10.1177/1069072708328861

Βιβλιογραφία Krumboltz, J. D., & Levin, A. S. (2004). Luck is no Accident: Making the Most Happenstance in Your Life and Career. Ca: Impact. March, R. (1996). Φυσική για ποιητές. (Κ. Μεργιά, Μεταφρ.) Αθήνα: Δίαυλος. Poehnell, G., & Amundson, N. E. (2001). CareerCraft (η Τέχνη της Σταδιοδρομίας): Η συμμετοχή, η ενεργοποίηση και η ενδυνάμωση της δημιουργικότητας στη σταδιοδρομία. (ΕΚΕΠ, Επιμ.) Αθήνα: Ergon Communications. Pryor, R. G., & Bright, J. E. (2007). Applying Chaos Theory to Careers: Attraction and attractors. Journal of Vocational Behavior(71), 375–400. Pryor, R. G., & Bright, J. E. (2008). Archetypal narratives in career counselling: a chaos theory application. Educatiional Vocational Guidance, 8, 71–82. Pryor, R. G., & Bright, J. E. (2011). The Chaos Theory of Careers: A New Perspective on Working in the Twenty-First Century. New York: Routlege. Ανάκτηση 06 03, 2015, από https://books.google.gr

Βιβλιογραφία Pryor, R. G., & Bright, J. E. (2012). The value of failing in career development: a chaos theory perspective. Educational Vocational Guidance, 12, 67–79. doi:10.1007/s10775-011-9194-3 Rifkin, J. (1995). Το τέλος της εργασίας και το μέλλον της. Αθήνα: Νέα Σύνορα - Λιβάνης. Savickas, M. L. (2015). Carrer Counseling Paradigms: Guiding, Developing and Designing. Στο P. Hartung, M. Savickas, & W. Walsh (Επιμ.), The APA Handbook of Career Interventions. Washington, DC: APA. Sexton, T. L., & Griffin, B. L. (1997). Constructivist Thinking in Counseling Practice, Research, and Training. New York: Teachers College Press. Καλίρης, Α., & Κρίβας, Σ. (2013). Η Συμβολή των Μετανεωτερικών Προσεγγίσεων στη Θεωρία και Πράξη της Συμβουλευτικής Σταδιοδρομίας: Ο ρόλος τους σε μια κρίσιμη εποχή για τον κόσμο της εργασίας. Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού.

Βιβλιογραφία Κρίβας, Σ. (2011). Η συμβολή του Κονστρουκτιβισμού (Constructivism) και του Κοινωνικού Κονστρουξιονισμού (Social Constructionism) στη Συμβουλευτική για τη Σταδιοδρομία: Θεωρητικές και Πρακτικές Διαστάσεις. Στο Ε.ΛΕ.ΣΥ.Π (Επιμ.), Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού. 96-97, σσ. 51-62. Αθήνα: Πατάκη. Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Δ., Αργυροπούλου, Α., & Δρόσος, Ν. (2013). Ανάπτυξη δεξιοτήτων δια Βίου διαχείρισης Σταδιοδρομίας Θεωρητικό Πλαίσιο. Αθήνα: ΕΟΠΠΕΠ.

Σας ευχαριστώ !!!