Πρακτικές οδηγίες ακτινοπροστασίας για το προσωπικό στην Επεμβατική Ακτινολογία 13 Φεβρουαρίου 2016 Ευστάθιος Π. Ευσταθόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής Ιατρικής Φυσικής Β’ Εργαστήριο Ακτινολογίας Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ Αγάπη Πλουσή Ακτινοφυσικός Ιατρικής Β’ Εργαστήριο Ακτινολογίας Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ

Εισαγωγή Οι νέες εξελίξεις στην απεικόνιση με ακτινοσκόπηση καθώς και η ανάπτυξη νέων μεθόδων και τεχνικών (π.χ βελτίωση του σχεδιασμού των καθετήρων) αύξησε τον αριθμό των επεμβατικών διαδικασιών την περίοδο 1998-2008 κατά 78% (247.000 vs 442.000). Ασθενείς και προσωπικό εκτίθενται σε υψηλές δόσεις ακτινοβολίας λόγω της πολυπλοκότητας των επεμβατικών διαδικασιών (μεγάλοι χρόνοι ακτινοσκόπησης, υψηλοί ρυθμοί δόσης, μεγάλος αρθμ εικόνων...). Hart et al. Frequency and collective dose for medical and dental X-ray examinations in the UK, 2008. Health Protection Agency. HPA-CRCE-012 (2010).

Καθορισμένα (?) αποτελέσματα

Δόσεις ακτινοβολίας στο προσωπικό 9.4 mSv Δεδομένα από το Εθνικό Αρχείο Δόσεων, ΕΕΑΕ, 2013.

Πηγή ακτινικής επιβάρυνσης για το προσωπικό Κυριότερη πηγή ακτινικής επιβάρυνσης για το προσωπικό αποτελεί η σκεδαζόμενη ακτινοβολία από το σώμα του ασθενούς. ~1% της ακτινοβολίας φτάνει στον ενισχυτή εικόνας, ~10-20% σκεδάζεται, ~ 80% απορροφάται από το σώμα του ασθενούς

Ανάγκη λήψης μέτρων ακτινοπροστασίας Οι υψηλές δόσεις ακτινοβολίας που δέχονται τόσο οι ασθενείς όσο και το προσωπικό κατά τις επεμβατικές διαδικασίες καθιστούν αναγκαία τη λήψη μέτρων ακτινοπροστασίας τα οποία θα είναι αποτελεσματικά και θα μπορούν να εφαρμοζόνται εύκολα στην κλινική ρουτίνα.

10 Πρακτικοί τρόποι ακτινοπροστασίας του προσωπικού κατά τις επεμβατικές διαδικασίες 10

1. Καλή χρήση της αρχής χρόνος-απόσταση-θωράκιση

1. Καλή χρήση της αρχής χρόνος-απόσταση-θωράκιση Χρόνος Η ακτινική επιβάρυνση αυξάνεται ανάλογα με το χρόνο που ο εργαζόμενος βρίσκεται κοντά στην πηγή ακτινοβολίας.

1. Καλή χρήση της αρχής χρόνος-απόσταση-θωράκιση Απόσταση Όσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση από την πηγή τόσο μικρότερη είναι η ακτινική επιβάρυνση. Ο ρυθμός δόσης από μία πηγή ακτινοβολίας είναι αντιστρόφως ανάλογος του τετραγώνου της απόστασης από αυτή.

1. Καλή χρήση της αρχής χρόνος-απόσταση-θωράκιση Απόσταση 1 m  0.64 μSv/h 2 m  0.13 μSv/h 1.5 m  0.27 μSv/h

1. Καλή χρήση της αρχής χρόνος-απόσταση-θωράκιση Θωράκιση Όσο μεγαλύτερη είναι η θωράκιση που παρεμβάλλεται μεταξύ της πηγής και του εκτιθέμενου τόσο μικρότερη είναι και η έκθεση.

1. Καλή χρήση της αρχής χρόνος-απόσταση-θωράκιση Θωράκιση Χωρίς θωράκιση: 0.76 μSv/h Με θωράκιση: 0.011 μSv/h

2. Κρατήστε τη λυχνία ακτίνων-Χ κάτω από το τραπέζι http://www.slideshare.net/agungno/dosis-personal-pada-pemeriksaan-radiologi-intervensional

3. Τοποθετήστε τον ενισχυτή εικόνας κοντά στον ασθενή ✓ Σωστή πρακτική ✗ Λάθος πρακτική Hirshfeld et al. ACCF/AHA/HRS/SCAI clinical competence statement on physician knowledge to optimize patient safety and image quality in fluoroscopically guided invasive cardiovascular procedures: a report of the American College of Cardiology Foundation/American Heart Association/American College of Physicians Task Force on Clinical Competence and Training. Circulation. 2005 Feb 1;111(4):511-32.

3. Τοποθετήστε τον ενισχυτή εικόνας κοντά στον ασθενή I.I. 30 cm 0.75 mSv/h

3. Τοποθετήστε τον ενισχυτή εικόνας κοντά στον ασθενή I.I. 40 cm 0.82 mSv/h

4. Τοποθετήστε τον εαυτό σας στη σωστή θέση! Distribution of scatter radiation from a lateral x-ray source. Plan of interventional radiology procedure room showing distribution of scatter radiation from a lateral C-arm. There were higher concentrations of scatter on the side with an x-ray source, for each step increase of 0.5 m from the patient. Measurements were taken from a cardiac catheterization laboratory. Units are μSv radiation exposure to personnel per Gy · cm2of total radiation emitted by the x-ray tube. Stay as far away from the X-ray beam as possible. (Remember the inverse square law!) When using angulated or lateral projections, keep in mind that the highest intensity of scattered radiation is located on the X-ray beam entrance side of the patient. When using these projections, the X-ray tube should be on the side opposite the operator whenever possible. Avoid using equipment with over-the-table X-ray tubes for interventional procedures. ✗Λάθος θέση Anastasian et al. Radiation Exposure of the Anesthesiologist in the Neurointerventional Suite. Anesthiology 2011;114: 512-20.

4. Τοποθετήστε τον εαυτό σας στη σωστή θέση! http://rpop.iaea.org/RPOP/RPoP/Content/Documents/ Whitepapers/poster-patient-radiation-protection-gr.pdf

5. Κρατήστε τα χέρια σας μακριά από την πρωτογενή δέσμη http://rpop.iaea.org/RPOP/RPoP/Content/Documents/ Whitepapers/poster-patient-radiation-protection-gr.pdf

6. Δώστε προσοχή κατά τη διαδικασία της ακτινοσκόπησης Ελαχιστοποιήστε το χρόνο ακτινοσκόπησης Ελαχιστοποιήστε τον αριθμό των ακτινοσκοπικών εικόνων που λαμβάνετε Χρησιμοποιήστε τον κατευθυντήρα. Περιορίστε τη δέσμη ακτίνων- χ στην περιοχή ενδιαφέροντος Χρησιμοποιήστε παλμική ακτινοσκόπηση με τον ελάχιστο δυνατό ρυθμό Ελαχιστοποιήστε τη χρήση λειτουργίας cine καταγραφής

Ατομικός ακτινοπροστατευτικός εξοπλισμός 7. Χρήση των μέσων ακτινοπροστασίας Ατομικός ακτινοπροστατευτικός εξοπλισμός Thyroid protection collar Outside personal dosimeter (in the pocket) Protective eyeglasses Radiation panoramic full face mask for face shielding Protective one-piece apron Additional protection for the gonads Η χρήση ακτινοπροστατευτικής ποδιάς μπορεί να προκαλέσει μείωση της δόσης από 50-90% ανάλογα με την Ε και το πάχος της ποδιάς. Caluk et al. Radiation Principles and Safety. cdn.intechopen.com

Ακτινοπροστατευτικός εξοπλισμός χώρου 7. Χρήση των μέσων ακτινοπροστασίας Ακτινοπροστατευτικός εξοπλισμός χώρου

7. Χρήση των μέσων ακτινοπροστασίας πέτασμα κρεβατιού MacCaffrey et al. Radiation shielding materials and radiation scatter effects for interventional radiology (IR) physicians. Med Phys. 2012 Jul;39(7):4537-46

8. Χρήση του ατομικού σας δοσιμέτρου και γνώση της δόσης σας! Είναι απαραίτητο να γνωρίζετε τη δόση που λαμβάνετε προκειμένου να δείτε αν δουλεύετε σωστά ή όχι. Στην περίπτωση χρήσης 2 δοσιμέτρων τότε το ένα πρέπει να τοποθετείται έξω από την ποδιά στο ύψος του κολλάρου του θυροειδούς και το άλλο μέσα από την ποδιά στο ύψος του στήθους. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και 3ο δοσίμετρο στα μάτια ενώ χρήσιμα θεωρούνται και τα δοσίμετρα δακτύλου γαι διαδικασίες που απαιτούν τα χέρια κοντά στην 1γενή δέσμη, Leyton et al. Radiation Risks and the Importance of Radiological Protection in Interventional Cardiology: A Systematic Review. Rev Bras Cardiol Invasiva. 2014;22(1):87-98

9. Συνεχής εκπαίδευση σε θέματα ακτινοπροστασίας Ιατροί, νοσηλευτές και τεχνολόγοι.... Επαρκείς γνώσεις πάνω σε θέματα ακτινοπροστασίας και να γνωρίζουν τις ασφαλείς πρακτικές Πλήρως εξοικειωμένοι με τα συστήματα ακτινοσκόπησης που χρησιμοποιούν Γνώση του εξοπλισμού που διαθέτουν στο εργαστήριο

10. Προγράμματα ελέγχου ποιότητας Διασφαλίζουν υψηλή ποιότητα εικόνας με τη λιγότερη δυνατή έκθεση ασθενών και προσωπικού σε ακτινοβολία.

Να θυμάστε! Υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της δόσης ακτινοβολίας που λαμβάνει ο ασθενής και της δόσης που δέχεται το προσωπικό: μειωμένη δόση ακτινοβολίας στον ασθενή μειωμένη δόση ακτινοβολίας στο προσωπικό Στόχο πρέπει να αποτελεί όχι μόνο η μείωση της δόσης ακτινοβολίας αλλά και η διασφάλιση μιας αποδεκτής ποιότητας εικόνας.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!