Παρεμβάσεις αλληλεγγύης και ψευδό-αλληλεγγύης στην περίοδο της κρίσης Παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επιθετικότητα και ρατσιστική βία Παρεμβάσεις αλληλεγγύης και ψευδό-αλληλεγγύης στην περίοδο της κρίσης Χ. Πουλόπουλος, Αν/της καθηγητής Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Προστασία µε τη βία-ΕΣΗΕΑ «…το αυγό του φιδιού εκκολάπτεται και υπεύθυνοι γι’ αυτό είναι οι κυβερνήσεις και όλοι εκείνοι που µε τις πολιτικές επιλογές, συµπεριφορές και πρακτικές τους εξέθρεψαν την εκκόλαψή του και, δυστυχώς, τα ΜΜΕ στην πλειοψηφία τους που αντί να αποκαλύψουν µε τα στοιχεία που υπάρχουν, συγκάλυψαν µε τη σιωπή τους την πραγµατική δράση των νεοναζιστών στην Ελλάδα». Δείτε το Video: Is Greece turning into Nazi Germany? https://www.youtube.com/watch?v=M_ukaXTgI2o

Αιτίες και συμπτώματα Η κοινωνική συνοχή έχει διαρραγεί Kρίση ταυτότητας της ελληνικής κοινωνίας Oικονοµική κρίση Mνηµόνιο Έξωθεν αποφάσεις Συνεχείς υποχωρήσεις Απαξίωση του ελληνικού λαού Ρατσισµός, Ξενοφοβία, Φασισµός Προάσπιση της εθνικής ταυτότητας μέσω της ρατσιστικής αντίληψη της ανωτερότητας του έθνους, της φυλής, του χρώµατος. Άνοδος της ακροδεξιάς με ραγδαία άνοδο της ανεργίας Κίνδυνοι για τη δηµοκρατία, την ειρήνη και την κοινωνική συνοχή.

Μπάουµαν- πάταξη της εγκληµατικότητας Ο «µπαλαντέρ που κερδίζει όλα τα χαρτιά» Σχεδόν όλα τα κόµµατα την υιοθετούν «Περισσότερες φυλακές, περισσότερη αστυνοµία, µεγαλύτερες ποινές, περιστολή της µετανάστευσης, του δικαιώµατος του ασύλου, της χορήγησης υπηκοότητας».

Η κατάσταση στην Ελλάδα Η Ελλάδα βρίσκεται σε χαµηλή θέση όσον αφορά την εγκληµατικότητα. Θεωρείται µη-επικίνδυνη χώρα. Η Ελληνική Αστυνοµία αναφέρει ότι το 2012 καταγράφηκαν οι λιγότερες κλοπές, ληστείες, διαρρήξεις και ανθρωποκτονίες της περιόδου 2010-2012. H ρατσιστική βία θα βασιστεί στον συστηµατικά καλλιεργούµενο φόβο του εγκλήµατος που προέρχεται από τους ξένους «εγκληµατίες». Τα θύµατα της ρατσιστικής βίας προέρχονται στην πλειονότητά τους από την Ασία (Πακιστάν, Μπανγκλαντές, Αφγανιστάν) και τη Βόρεια Αφρική (Αίγυπτο, Μαρόκο, Αλγερία). Οι δράστες ή οι φερόµενοι ως δράστες των επιθέσεων ήταν Έλληνες πολίτες. Το χρώµα του δέρµατος αποτελεί το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που προκαλεί τις επιθέσεις Η περιοχή του Αγίου Παντελεήµονα και της Πλατείας Αττικής ορίζονται ως ζώνη υψηλού κινδύνου.

Ψευδεπίγραφη αλληλεγγύη Συγκεκριµένα µέσα ενηµέρωσης προωθούν το κοινωνικό προσωπείο της Χρυσής Αυγής Tα µέλη της εμφανίζονται ως εθελοντές παροχής κοινωνικών υπηρεσιών. Το στηµένο ρεπορτάζ προσπαθεί να περάσει το µήνυµα για την «ασφάλεια και πρόνοια» που παρέχουν οι αυτόκλητοι σωτήρες. Αποκρύπτονται οι απόψεις και οι πρακτικές της Χρυσής Αυγής που ιδεολογικά πρόσκεινται στον φασισµό και στον νεοναζισµό. Η εικόνα της ξεπλένεται µε ωραιοποιηµένα ρεπορτάζ lifestyle. Δηµιουργείται ο µύθος µιας περιοχής στην οποία έχει µειωθεί η εγκληµατικότητα και επικρατεί αλληλεγγύη και ασφάλεια. Υπογραµµίζεται η αδράνεια του κράτους. Αναδεικνύεται η οργάνωση ως µία νέα πολιτική δύναµη που µπορεί να «εξυγιάνει» τον τόπο.

Παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επιθετικότητα και ρατσιστική βία Η κρίση κάνει πολύ δύσκολη την καθηµερινότητα πολλών ανθρώπων που αναζητούν διέξοδο. Η ανασφάλεια και ο φόβος είναι διάχυτοι. Οι άνεργοι αυξάνονται. Η αβεβαιότητα, ο θυµός και η απελπισία είναι πρόσφορο έδαφος για τους σπόρους της βίας, του ρατσισµού και της ξενοφοβίας. Η οργή και η επιθετικότητα φέρνουν σταδιακά τη βία στο επίκεντρο της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Η άνοµη και αυθαίρετη ιδεοληπτική αυτοδικία προωθείται ως αποδεκτό και το µόνο αποτελεσµατικό εργαλείο. Οι εικόνες βίας µε πρωταγωνιστές τραµπούκους µε µαύρα µπλουζάκια στα ηλεκτρονικά και έντυπα µέσα είναι συνηθισµένες. Η βία είναι το µέσο και το µήνυµα της επιθετικής στρατηγικής της οργάνωσης . Επιχειρεί να εµφανιστεί ως αυτόκλητος προστάτης της ελληνικής κοινωνίας.

Πρωτόγονη βία Η έλλειψη ουσιαστικού διαλόγου στην κοινωνία, οι αυταρχικές πολιτικές λιτότητας και η συνεχής µετάθεση ευθυνών από την πολιτική ηγεσία τροφοδοτούν το φαινόµενο. Απαξιώνονται οι θεσµοί και ατονεί η υποχρέωση της πολιτείας να προστατεύει τους πολίτες. Οι εκφραστές αναλαµβάνουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιτική και κοινωνική ζωή, προτρέποντας ανοικτά σε βία. Η πρωτόγονη βία, συνοδεύεται από υβριστική υποτίµηση των αντιπάλων και ρητορεία µίσους, Φοράει αντι-συστηµικό πολιτικό «µανδύα». Προτρέπει σε δράση για την «επίλυση» του µεταναστευτικού. Διαστρεβλώνει την ιστορία και καπηλεύεται τα σύµβολά της. Νοσταλγοί και υµνητές φασιστικών και δικτατορικών καθεστώτων επιχειρούν να πάρουν τον νόµο και την τάξη στα χέρια τους. Ο εχθρός βρίσκεται ανάµεσα σε εκείνους που αποκλίνουν από το φαντασιωτικό πρότυπο του «καθαρόαιµου» Έλληνα. Στο στόχαστρο πρωτίστως αθώοι και ανυπεράσπιστοι.

Δόγμα: «µόνο για Έλληνες» Πόλεµος εναντίον των µεταναστών και των προσφύγων Πόλεμος εναντίον πολιτικών προσώπων, ιδεολογικών αντιπάλων και οποιουδήποτε αντιτίθεται στη φασιστική λογική και πρακτική. Επιδοκιμασία από ένα µέρος της κοινωνίας Απόγνωση Απουσία ελπίδας και προοπτικών ανάκαµψης Ανοχή και αδράνεια της πολιτείας.

Ερμηνείες Υπεύθυνος για την απώλεια της ασφάλειας είναι ο µετανάστης, ο πρόσφυγας, ο άλλος και ο διαφορετικός. Προσωποποιείται το πρόβληµα. Τροφοδοτείται η αντιπάθεια, οι αντιπαραθέσεις και το τυφλό µίσος. Οι ευάλωτες οµάδες γίνονται «αποδιοποµπαίος τράγος». Η τακτική τιµωρίας και αφανισµού πυροδοτεί αντανακλαστικά ανοχής. Η µνηµονιακή εποχή διατάραξε τις διαχωριστικές γραµµές µεταξύ εκείνων που ήδη βίωναν τη µιζέρια και την απόλυτη ένδεια και εκείνων που βλέπουν «το φάντασµα του δικού τους µέλλοντος». Οι τελευταίοι επιτίθενται προσπαθώντας να εξοντώσουν και να εξορκίσουν το «κακό».

Συνήγορος του Πολίτη Έντονη ανησυχία για τα περιστατικά ρατσιστικής βίας εις βάρος των κοινωνικά αδύναµων οµάδων από οργανωµένες ακραίες οµάδες. «…ολιγωρία αντιµετώπισης παρόµοιων συµπεριφορών από τις αρµόδιες κρατικές αρχές» . «…εσφαλµένη εντύπωση ότι αυτές µπορεί να είναι ανεκτές…» «…εντάσεις που διαρρηγνύουν την κοινωνική συνοχή και ειρήνη και υπονοµεύουν την αξία και τα θεµέλια του ίδιου του κράτους δικαίου».

Η αδράνεια της πολιτείας κοστίζει Η οργανωµένη πολιτεία φαίνεται αδύναµη να προλάβει οργανωµένες συµπεριφορές βίας. Όσοι στελεχώνουν τους µηχανισµούς είναι και οι ίδιοι διπλά θύµατα της κατάστασης. Οικονοµικής κρίση Χειραγώγηση Δημαγωγία µίσους και διχασµού. Απρόθυμες αστυνοµικές δυνάµεις Αδράνεια πολιτείας και αστυνοµίας,. Ρατσιστική βίας Περιστατικά κακοποίησης µεταναστών στα αστυνοµικά τµήµατα. Καταδίκες της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό ∆ικαστήριο για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωµάτων Καταγγελία Μούιζνιεκς για σύνδεση ακροδεξιάς οργάνωσης µε την Ελληνική Αστυνοµία Αναπαραγωγή μελανής εικόνας της Ελλάδας του ρατσισµού και της ξενοφοβίας από τα ξένα µέσα ενηµέρωσης.

Η θέση της πολιτείας Η πολιτική και η πρακτική της µηδενικής ανοχής από τους φορείς της πολιτείας απέναντι σε οµάδες που δεν έχουν πολιτική ισχύ ενισχύει την επιθετικότητα και τη ρατσιστική βία. Η επίσηµη αντίδραση στη βία συνδέεται µε αύξηση των µέτρων καταστολής και καθηµερινή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Η αποστέρηση των ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωµάτων δεν ενισχύει τη δηµόσια ασφάλεια, τη νοµιµότητα και τη σταθερότητα. Η κοινωνική κρίση µπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές. Η βία, ο φόβος και η σύγκρουση μετατρέπονται σε καθηµερινό φαινόµενο στα σχολεία, τις γειτονιές, την κοινωνία. Κίνδυνος κοινωνικής νοµιµοποίησης της βίας

Ρατσιστική στρατηγική και Φιλανθρωπία Κου Κλουξ Κλαν Ναζιστικό κόµµα στη Γερµανία, Ακροδεξιό κόµµα στην Αγγλία. Πείραµα Darley και Latané - όσο περισσότερα άτοµα γίνονται µάρτυρες ενός δυσάρεστου γεγονότος βίας απέναντι σε έναν αβοήθητο άνθρωπο, τόσο µειώνονται οι πιθανότητες να αναλάβει κάποιος από αυτούς πρωτοβουλία που θα την εµποδίσει.

Αλληλεγγύη και Φιλανθρωπία Η έννοια της αλληλεγγύης είχε ταυτιστεί µε τους φορείς κοινωνικής φροντίδας, δηµόσιου, ειδικού ή φιλανθρωπικού χαρακτήρα. Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών ήταν περιορισµένος στο περιβάλλον επίπλαστης και δανεικής ευηµερίας το οποίο προωθούσε τον ατοµικισµό, την υπερκατανάλωση, την αδιαφορία και την παθητικότητα. Κυριαρχούσε η καταναλωτική συµπεριφορά που εξαντλείτο στην “εδώ και τώρα’’ , Ικανοποίηση κατασκευασµένων αναγκών, χωρίς σχεδιασµό για την αντιµετώπιση οποιασδήποτε µελλοντικής δυσκολίας. Ο υπερδανεισµός προσοµοιάστηκε µε εύκολο πλουτισµό. Η πρόσκαιρη, σαθρή ευµάρεια διαµόρφωσε έναν τρόπο ζωής οικοδοµηµένο σε αδύναµα θεµέλια. Κοινωνική παθογένεια και κοινωνική αποδιοργάνωση Ανάπτυξη νοσηρών φαινοµένων. Η συνειδητοποίηση και ενίσχυση της συλλογικής ευθύνης είναι µηχανισµός εκπαίδευσης στην αλληλεγγύη. Συµβάλλει στην αντιµετώπιση της απάθειας και στην ανάληψη δράσης από τους πολίτες.

Κριτική στάση και κοινωνική αλληλεγγύη Συρρίκνωση κράτους πρόνοιας Εκρηκτική αύξηση των προνοιακών αναγκών Πρωτοβουλίες αλληλεγγύης σε επίπεδο καθηµερινής πρακτικής. Η κοινωνική αλληλεγγύη και δικαιοσύνη βρίσκονται στην αντίπερα όχθη του ρατσισµού, της βίας, των διακρίσεων, της ξενοφοβίας και του κοινωνικού αποκλεισµού. Η κρίση αποτελεί σοβαρό κίνδυνο κοινωνικής αποδιοργάνωσης, Μπορεί να αποτελέσει και µία ευκαιρία για να επαναπροσδιοριστούν οι βασικές ανθρώπινες ανάγκες και αξίες και να αναζητηθούν νέοι τρόποι συλλογικής ζωής και δράσης. Εµπιστοσύνη, φιλία, αλληλοβοήθεια, αλληλοσεβασµός και αλληλεγγύη. Προσπάθεια ανασυγκρότησης του κοινωνικού κράτους Ανεξάρτητα από τις προθέσεις και τα κίνητρα, η βία τραυµατίζει τη δηµοκρατία είτε προέρχεται από µεµονωµένα άτοµα είτε από οργανωµένες οµάδες.

Η ελπίδα για το αύριο Ένα διευρυµένο αντιφασιστικό µέτωπο µη-βίας, µε ευρεία συµµ ετοχή ατόµων και φορέων της κοινωνίας. Κριτική στάση απέναντι στην κρίση, τους φορείς της και τις πολιτικές λιτότητας Συλλογική µνήµη για τον φασισµό και τον ναζισµό και Συλλογική δράση, ισότητα και κοινωνική αλληλεγγύη.

Βιβλιογραφία ΕΣΗΕΑ (2012). ΟΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΙ ΔΕΝ ΦΟΒΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΟΥΝ ΜΑΧΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, 8 Μαΐου 2012. http://www.esiea.gr/gr/2arxeio/2012/05/15. Ευρυγένης, Γ.∆. (2014). Αντίπαλον δέος. Έξωθεν φόβος και συλλογική δράση. Ηράκλειο: Εκδόσεις Πανεπιστηµίου Κρήτης. Ψαρράς, ∆. (2012). Η µαύρη βίβλος της Χρυσής Αυγής. Ντοκουµέντα από την ιστορία και τη δράση µιας ναζιστικής οµάδας. Αθήνα: Εκδόσεις Πόλις. Μπάουµαν, Ζ. (2006). Ρευστή αγάπη. Για την ευθραυστότητα των ανθρώπινων δεσµών. Αθήνα: Βιβλιοπωλείο της Εστίας.

Βιβλιογραφία Hunt, Pr., Kilmer, B. & Rubin, J. (2011). Development of a European Crime Report- Improving safety and justice with existing crime and criminal justice data. Prepared for the European Commission Directorate-General Home Affairs Contract Reference N JLS/2009/ISEC/PR/001. http://epp.eurostat.ec.europa.cu/portal/crime/data/database. Συνήγορος του Πολίτη (2013). ΕΙ∆ΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΡΑΤΣΙΣΤΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ. Αθήνα. http://www.synigoros.gr/resources/docs/eidikiekthesiratsistikivia.pdf. Ψαρράς, ∆. (2012). Τα µέσα ενηµέρωσης και η Χρυσή Αυγή. Διάλογος µε ναζιστές. http://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/ta-mesa-enimerosis-kai-i-xrysi-aygi-toydimitri-psarra, 9/4/2012. Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ (2013). Η µητέρα του χρυσαυγίτη τοπάρχη Αλ.Πλωµαρίτη πρωταγωνιστούσε στο ρεπορτάζ του Πρώτου Θέµατος για τους αδύναµους που ζητούνπροστασία από τη Χ.Α. http://www.efsyn.gr/?p=118424 23/09/13. Εµµ ανουηλίδης, Μ. και Κουκουτσάκη, Α. (2013). Χρυσή Αυγή και στρατηγικές δια- χείρισης της κρίσης. Αθήνα: future.

Βιβλιογραφία Country Reports on Human Rights Practices for 2013 GREECE 2013 HUMAN RIGHTS REPORT-EXECUTIVE SUMMARY United States Department of State. Bureau of Democracy, Human Rights and Labor. http://www.state.gov/documents/organization/220496.pdf. Κυρανούδη, ∆. (2014). «Χαρτογραφώντας» την ακροδεξιά στην Ελλάδα. http://www.dw.de/χαρτογραφώντας-την-ακροδεξιά-στην-ελλάδα/a-17745059, 30.06.2014. Μπαµιατζής, Στ. (2013). Αυξηµένη βία αστυνοµικών σε περιοχές που είναι ισχυρή η Χρυσή Αυγή, news247. Οκτώβριος 30 2013 14:24. http://news247.gr/eidiseis/koinonia/eglima/aykshmenh_via_astynomikwn_se_perioxes_poy_einai_isxyrh_h_xrysh_aygh.2478765.html?utm_source=news247home&utm_medium=impnews&utm_content=tab1&utm_campaign=HW. Μποζανίνου, Τ. (2013). Ρατσιστική συνεργασία αστυνοµίας - Χρυσής Αυγής και ατιµωρησία. Κόλαφος αναµένεται η έκθεση του Επιτρόπου για τα Ανθρώπινα Δικαιώµατα. http://www.tovima.gr/society/article/?aid=496162. ∆ΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 01/02/2013 18:27. Darley, J. M. & Latané, B. (1968). Bystander intervention in emergencies: Diffusion of responsibility. Journal of Personality and Social Psychology, 8:377-383. Latané, B. & Darley, J. Μ. (1970). The unresponsive bystander: Why doesn’t he help? New York: Appleton-Century-Crofts.

Βιβλιογραφία Ψαρράς, ∆. (2014). Η Χρυσή Αυγή µπροστά στη δικαιοσύνη. Αθήνα: Ίδρυµα Ρόζα ΛούξεµπουργκΣε εισαγγελέα και ανακριτή η ηγεσία των νεοναζί. Σιδηροδέσµιοι. http://www.tvxs.gr/news/ellada/synelifthi-o-mixaloliakos-kai-boyleytes-tis-xrysis-aygis, 09:11 | 28Σεπ. 2013. Βυθούλκας, ∆. (2013). Καρέ-καρέ η δολοφονία των µελών της Χρυσής Αυγής στο Νέο Ηράκλειο. Στην Εντατική ο τραυµατίας που διακοµίστηκε στο «Γεννηµατάς». ∆ΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 01/11/2013 19:23 | ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ: 02/11/2013 19:30. http://www.tovima.gr/society/article/?aid=537506. Κουναλάκη, Ξ. (2012). Το τέλος της ελληνικής εξαίρεσης. Στο Ξ. Κουναλάκη, Π.Μανδραβέλης, Μ. Μητσός, Τζ. Μοσχολιού και Τ. Παππάς, Η Βία (σελ. 9-50). Αθήνα:Εκδόσεις Πόλις.