Επεξεργασία και διαχείριση στερεών αποβλήτων Ενότητα 2: Διαχείριση στερών αποβλήτων – Νομικό πλαίσιο. Καθηγητής ΝικόλαοςΜουσιόπουλος Εργαστήριο Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών

Διαχείριση στερεών αποβλήτων – Νομικό πλαίσιο.

Περιεχόμενα ενότητας Διαχείριση απορριμμάτων. Γενικά. Υφιστάμενη κατάσταση. Διαχείριση στερεών αποβλήτων στην Ελλάδα. Διαχείριση στερεών αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σχεδιασμός διαχείρισης. Νομικό πλαίσιο διαχείρισης στερεών αποβλήτων . Οι κατευθυντήριες γραμμές της κοινοτικής πολιτικής. Βασικές νομοθετικές διατάξεις. Διεθνής δράση. Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Σκοποί ενότητας Γενικά περί της διαχείρισης. Σκοποί ενότητας Γενικά περί της διαχείρισης. Υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Κατευθυντήριες γραμμές της Κοινοτικής πολιτικής. Βασικές νομοθετικές διατάξεις και ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Παράγοντες που επηρεάζουν τη διαχείριση απορριμμάτων

Δίκτυο διακίνησης για ολοκληρωμένη ανάκτηση πόρων Πηγή: http://eclass.auth.gr/modules/document/file.php/MENG320/Σημειώσεις%20μαθήματος/1%20ΠΑΡΑΓΩΓΗ%20ΣΤΕΡΕΩΝ%20ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ.pdf, 09/06/2015.

Ιεράρχηση επιλογών για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων Πηγή: http://www.eoan.gr/el/content/19/ti-einai-anakuklosi, 10/06/2015

Στάδια ενασχόλησης με τα στερεά απόβλητα

Διαχείριση στερεών αποβλήτων στην Ελλάδα Ανάκτηση υλικών και ενέργειας Τελική διάθεση στο έδαφος Ανακύκλωση – κομποστοποίηση: 23% (40-60% σε αναπτυγμένες χώρες της ΕΕ). Θερμική επεξεργασία – ανάκτηση ενέργειας: 0% (30-45% σε αναπτυγμένες χώρες της ΕΕ). Τελική διάθεση στο έδαφος / ταφή: 77% (1-2% σε αναπτυγμένες χώρες της ΕΕ).

Διάγραμμα ροής, παραγωγής και διαχείρισης ΑΣΑ (t) R: Recycling, D: Disposal, ΜΠΕΑ: Μικρές Ποσότητες Επικίνδυνων Αποβλήτων Πηγή: ΥΠΕΚΑ, 2013.

Παράνομοι χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων στην Ελλάδα http://www.ypeka.gr/Default.aspx?tabid=389&sni%5B524%5D=3420&language=el-GR, 01/10/2015.

Κέντρα διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών Πηγές: ΥΠΕΚΑ, 2013, Αμμάρι, 2012.

Πληθυσμιακή κάλυψη από χώρους υγειονομικής ταφής (2011) Πηγή: ΥΠΕΚΑ, 2013.

Υφιστάμενη κατάσταση υποδομών μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων Πηγή: ΥΠΕΚΑ, 2013.

Ολοκληρωμένες Εγκαταστάσεις Διαχείρισης Αποβλήτων (ΟΕΔΑ) Τρεις ΦοΔΣΑ λειτουργούν εγκαταστάσεις ολοκληρωμένης διαχείρισης: α) ΔΕΔΙΣΑ ΑΕ Δήμου Χανίων Κρήτης, β) Εταιρία Διαχείρισης Αποβλήτων Κεφαλονιάς και γ) ΕΣΔΚΝΑ με ΜΕΑ και ΧΥΤΥ στην ίδια θέση. ΔΕΔΙΣΑ ΑΕ - Πηγή: http://www.zarpanews.gr/tag/ΔΕΔΙΣΑ/, 02/06/2015. ΕΣΔΚΝΑ - Πηγή: http://www.aftodioikisi.gr/tag/esdkna, 03/06/2015.

Προβληματισμοί κατά τη διαδικασία σχεδιασμού Το πλαίσιο της συνήθους διεξαγωγής δραστηριοτήτων σχεδιασμού. Οι επιπτώσεις των χρονικών περιόδων σχεδιασμού. Τα επίπεδα δικαιοδοσίας, στα οποία οι μελέτες σχεδιασμού διεξάγονται. Οι επιπτώσεις εναλλακτικών δραστηριοτήτων και τεχνολογιών. Τα ήδη καθορισμένα προγράμματα και σχέδια.

Μεθοδολογία σχεδιασμού Ορισμός και εξειδίκευση του προβλήματος. Συλλογή και απογραφή δεδομένων. Αξιολόγηση και σύνθεση εναλλακτικών λύσεων. Επιλογή προγραμμάτων και σχεδίων. Ανάπτυξη χρονοδιαγράμματος υλοποίησης. Οργάνωση της πορείας υλοποίησης.

Σημαντικά επακόλουθα μιας απόφασης δράσεων διαχείρισης Υιοθέτηση ενός σχεδίου διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένων και των ειδικών προγραμμάτων. Υιοθέτηση ενός κατάλληλου χρονοδιαγράμματος υλοποίησης. Επιλογή ενός φορέα ή φορέων που θα διαχειριστούν το σχέδιο και θα χειρισθούν το σύστημα. Επιλογή προσωπικού, χρηματοδοτικών πόρων και μέσων.

Ιεραρχική δομή ενός συστήματος ολοκληρωμένης διαχείρισης

Εγκαταστάσεις ολοκληρωμένης διαχείρισης Σταθμός μεταφόρτωσης. Μονάδα θερμικής επεξεργασίας. Μονάδα ανάκτησης υλικών ή και κομποστοποίησης. Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ).

Αρμόδιοι φορείς Ν. 4042/2012: Το ΠΕΣΔΑ εκπονείται και υλοποιείται από τον αρμόδιο ΦοΔΣΑ που έχει την ευθύνη διαχείρισης των έργων, της προσωρινής αποθήκευσης, μεταφόρτωσης, επεξεργασίας, αξιοποίησης και τελικής διάθεσης των ΑΣΑ. Οι ΟΤΑ συμμετέχουν στους ΦοΔΣΑ.

Νομικό πλαίσιο που διέπει τη διαχείριση (1/4) Ν. 2939/2001 (ΦΕΚ 179/Α/06.08.2011) «Συσκευασίες και εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών άλλων προϊόντων – Ίδρυση Εθνικού Οργανισμού Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και άλλων Προϊόντων», όπως τροποποιήθηκε με το Ν. 3854/10 (ΦΕΚ 94/Α/23.06.2010) και το Ν. 4042/2012.

Νομικό πλαίσιο που διέπει τη διαχείριση (2/4) Ν. 4042/2012 (ΦΕΚ 24/Α/13.02.2012) «Ποινική Προστασία του Περιβάλλοντος – Εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/99/ΕΚ – Πλαίσιο παραγωγής και διαχείρισης αποβλήτων – Εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/98/ΕΚ – Ρύθμιση θεμάτων Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής» που ενσωματώνει στο εθνικό δίκαιο την οδηγία- πλαίσιο 2008/98/ΕΕ για τα απόβλητα, καθώς και από τις ειδικές προβλέψεις του Ν. 4014/11 (ΦΕΚ 209/Α/21.09.2011) «Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, ρύθμισης αυθαιρέτων σε συνάρτηση με τη δημιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος».

Νομικό πλαίσιο που διέπει τη διαχείριση (3/4) Ο Νόμος 4042/12 προβλέπει ότι για κάθε Περιφέρεια καταρτίζεται Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ), θέτοντας νέες απαιτήσεις σε σχέση με τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ. Σύμφωνα με το Νόμο, το ΠΕΣΔΑ αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης του συνόλου των αποβλήτων, τα οποία παράγονται σε μία Περιφέρεια, προσδιορίζει τις γενικές κατευθύνσεις για τη διαχείρισή τους, και υποδεικνύει τα κατάλληλα μέτρα που προωθούν ιεραρχικά και συνδυασμένα: α) την πρόληψη, β) την επαναχρησιμοποίηση, γ) την ανακύκλωση, δ) άλλου είδους ανάκτηση, όπως ανάκτηση ενέργειας, και ε) την ασφαλή τελική διάθεση σε επίπεδο Περιφέρειας Πηγή: ΠΚΜ, 2016

Νομικό πλαίσιο που διέπει τη διαχείριση (4/4) Έχουν προκύψει σημαντικές αλλαγές σε διοικητικό επίπεδο με την έναρξη ισχύος του Νόμου 3852/2010 (ΦΕΚ. 87 Α΄/7-6-2010) ’’Νέα αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Πρόγραμμα Καλλικράτης’’ και το Νόμο 4071/2012 (ΦΕΚ Α΄85/11.4.2012) «Ρυθμίσεις για την τοπική ανάπτυξη, την αυτοδιοίκηση και την αποκεντρωμένη διοίκηση Ενσωμάτωση Οδηγίας 2009/50/ΕΚ», όπου ρυθμίζονται θέματα που αφορούν στη σύσταση και λειτουργία των νέων Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ). Πηγή: ΠΚΜ, 2016

Ενσωμάτωση οδηγιών της ΕΕ στο εθνικό δίκαιο ΚΥΑ 29407/3508/2002 (ΦΕΚ 1572 Β) «Μέτρα και όροι για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων» προς ενσωμάτωση της Οδηγίας 1999/31/ΕΚ. ΚΥΑ 22912/1117/2005 (ΦΕΚ 759 Β) «Μέτρα και όροι για την πρόληψη και τον περιορισμό της ρύπανσης του περιβάλλοντος από την αποτέφρωση των αποβλήτων» προς ενσωμάτωση της Οδηγίας 2000/76/ΕΚ. Ευρωπαϊκός Κατάλογος Αποβλήτων (ΕΚΑ) σύμφωνα με το Παράρτημα της Απόφασης 2002/532/ΕΚ.

ΚΥΑ που έχουν τροποποιηθεί με Ν. 4042/2012 50910/2727/2003 «Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων. Εθνικός και Περιφερειακές Σχεδιασμός Διαχείρισης». 13588/725/2006 «Μέτρα, όροι και περιορισμοί για τη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων, σε συμμόρφωση με την Οδηγία 91/689/ΕΟΚ. 146163/2012 «Μέτρα και όροι για τη Διαχείριση Αποβλήτων Υγειονομικών Μονάδων».

Τροποποίηση του Ν. 4042/2012 (1/2) Υ.Α. 181627/1185/2016, (ΦΕΚ 2494/Β/12.8.2016) «Τροποποίηση του Παραρτήματος II της Ενότητας Β' του άρθρου 60 του Ν.4042/2012 (24/Α), σε συμμόρφωση με την οδηγία 2015/1127/ΕΕ «για την τροποποίηση του παραρτήματος II της οδηγίας 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων οδηγιών» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 10ης Ιουλίου 2015 και άλλες συναφείς διατάξεις»

Τροποποίηση του Ν. 4042/2012 (2/2) Ν. 4409/2016, (ΦΕΚ 136/Α/28.7.2016) «Πλαίσιο για την ασφάλεια στις υπεράκτιες εργασίες έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων, ενσωμάτωση της Οδηγίας 2013/30/ΕΕ, τροποποίηση του Π.δ. 148/2009 και άλλες διατάξεις». N. 4389/2016, (ΦΕΚ 94/Α/27.5.2016) «Επείγουσες διατάξεις για την εφαρμογή της συμφωνίας δημοσιονομικών στόχων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και άλλες διατάξεις».

Προϋποθέσεις για την Προγραμματική Περίοδο 2014-2020 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καθορίσει 4 προϋποθέσεις / κριτήρια προκειμένου τα κράτη –μέλη να μπορούν να εντάξουν προς χρηματοδότηση, στη νέα Προγραμματική Περίοδο 2014-2020, έργα για τη διαχείριση αποβλήτων: Υποβολή έκθεσης στην Ε.Ε. για την πρόοδο σχετικά με τους στόχους που θέτει η Οδηγία 2008/98 (Άρθρο 11) και τις προτάσεις μέτρων για την επίτευξη των στόχων Η ύπαρξη ενός ή περισσοτέρων Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων όπως επιβάλλεται από το Άρθρο 28 της Οδηγίας (να σημειωθεί ότι η Ελλάδα με το Νόμο 4042/12, ορίζει δύο είδη σχεδίων Διαχείρισης, το ΕΣΔΑ και τα ΠΕΣΔΑ). Να έχουν ολοκληρωθεί Προγράμματα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων σύμφωνα με το Άρθρο 29 της Οδηγίας. Να έχουν υιοθετηθεί μέτρα για την επίτευξη των στόχων επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης για το έτος 2020 σύμφωνα με το Άρθρο 11 της Οδηγίας.

Αναθεώρηση υφισταμένων ΠΕΣΔΑ Η επικαιροποίηση του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) βάσει της Οδηγίας 2008/98 και η κατάρτιση του Εθνικού Σχεδίου Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων επιβάλλουν την Αναθεώρηση και των Περιφερειακών Σχεδίων, σύμφωνα και με το Άρθρο 35 του Νόμου 4042/2012. Η Αναθεώρηση των ΠΕΣΔΑ λαμβάνει υπόψη το σύνολο των εθνικών στόχων που απορρέουν από την κοινοτική και εθνική νομοθεσία και εξειδικεύονται περαιτέρω σύμφωνα με τους στόχους που έχουν τεθεί στο πλαίσιο της επικαιροποίησης του ΕΣΔΑ αλλά και του Εθνικού Σχεδίου Πρόληψης

Στόχοι του νομικού πλαισίου για τα βιοαπόβλητα Πηγή: ΥΠΕΚΑ, 2013.

Νομοθεσία σχετικά με τα κτηνοτροφικά απόβλητα Κανονισμός 1069/2009/ΕΚ περί υγειονομικών κανόνων για ζωικά υποπροϊόντα και παράγωγα προϊόντα που δεν προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο.

Νομικό πλαίσιο – Οχήματα Τέλους Κύκλου Ζωής (ΟΤΚΖ) ΥΑ 105136/2004: Ίδρυση και λειτουργία της Εναλλακτικής Διαχείρισης Οχημάτων Ελλάδος (ΕΔΟΕ). Στόχοι ανακύκλωσης ΟΤΚΖ σύμφωνα με ΠΔ 116/2004: Πηγή: ΥΠΕΚΑ, 2013.

Υπόχρεοι παρακολούθησης της υλοποίησης του νέου ΕΣΔΑ Η παρακολούθηση της εφαρμογής του ΕΣΔΑ γίνεται από το Υπουργείο Περιβαλλοντικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΑΠΕΝ). Η παρακολούθηση της υλοποίησης των στόχων του ΕΣΔΑ είναι άμεσα συναρτώμενη με την παρακολούθηση της υλοποίησης των στόχων των Ειδικών Εθνικών Σχεδίων και των ΠΕΣΔΑ. Tο ΥΠΑΠΕΝ συνεργάζεται με τις αρμόδιες υπηρεσίες περιβάλλοντος των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και των Περιφερειών, τον ΕΟΑΝ, τους ΦοΔΣΑ και τα συναρμόδια Υπουργεία. Οι παραπάνω υπόχρεοι (ΥΠΑΠΕΝ, συναρμόδια Υπουργεία, Αποκεντρωμένες Διοικήσεις και Περιφέρειες) συνιστούν ένα εθνικό δίκτυο παρακολούθησης της εφαρμογής του ΕΣΔΑ, κατ’ αρμοδιότητα.

Πηγές http://www.eoan.gr/el/content/19/ti-einai-anakuklosi, 10/06/2015. http://www.skai.gr/news/folders/paranomes-homateres/fakeloi-arthro/224721/dimosiografiki-ereuna-kai- hartis-me-tis-paranomes-homateres/, 26.09.2014. Αμμάρι Ν., 2012, Εθνική βάση δεδομένων σε ΓΣΠ εγκαταστάσεων και χώρων απορριμματικού ενδιαφέροντος, Διπλωματική εργασία, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών, Πολυτεχνική Σχολή, ΑΠΘ. http://www.zarpanews.gr/tag/ΔΕΔΙΣΑ/, 02/06/2015. http://www.aftodioikisi.gr/tag/esdkna, 03/06/2015. ΥΠΕΚΑ, 2013, Αναθεώρηση Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων, Υφιστάμενη Κατάσταση Διαχείρισης Αποβλήτων και Αξιολόγηση της Υφιστάμενης Κατάστασης, 2ο παραδοτέο, Αθήνα gatoslav.blogspot.com, 05/10/2016. flashnews.gr, 05/10/2016. https://opencourses.auth.gr/courses/OCRS392/, 05/10/2016. tvxs.gr, 05/10/2016. www.thinkglobalgreen.org, 05/10/2016. www.theguardian.com, 05/10/2016. www.econews.gr, 05/10/2016.