9Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΡΑΨΩΔΙΑ ε στίχοι 311-420

ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ Ο Ποσειδώνας γνωρίζει και ο ίδιος πως είναι της μοίρας του Oδυσσέα να σωθεί, όταν φτάσει στους Φαίακες, και ότι τη μοίρα του δεν μπορεί να την αλλάξει. Αποφασίζει λοιπόν αυτό που μπορεί: να τον βασανίσει όσο ακόμη βρίσκεται στον χώρο του με τα όπλα που διαθέτει, την τρίαινα που συνταράσσει τον πόντο κτλ. (311-320). Έτσι, όταν –μετά το ναυάγιο–  είδε το θύμα του σε δύσκολη θέση, σάρκασε χαιρέκακα για την εκδίκηση που πήρε και το εγκατέλειψε, για να καταφύγει στο παλάτι του στις Aιγές (413-420). ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ

Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΠΑΛΕΥΕΙ ΜΕ ΤΑ ΚΥΜΑΤΑ (για δύο μέρες και δύο νύχτες , ύστερα από επταήμερο ταξίδι με νηνεμία)

Η ΙΝΩ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ (πληροφορίες – εικόνες) ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ε (β΄μέρος): Η σχεδία του Οδυσσέα, το ναυάγιο (video της Ελένης Μουτάφη) ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 1. [Ο Αινείας σε τρικυμία] 2. O άντρας της Aνεράιδας Η ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ (βίντεο) ΠΟΛΥΜΕΣΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Η παρεμβολή της Λευκοθέας (Ινώς) μέσα στο σώμα της αφήγησης είναι έξυπνο ποιητικό εύρημα, που μπαίνει σε ενέργεια ακριβώς τη στιγμή που η δράση οδηγείται σε καταστροφή.  Ο «από μηχανής θεός», που αργότερα χρησιμοποίησαν τόσο πολύ οι μεγάλοι Έλληνες τραγικοί ποιητές, την αφετηρία του έχει σ' αυτό ακριβώς το εύρημα του Ομήρου. Η παρέμβαση της Ινώς

Η Ινώ-Λευκοθέα σώζει τον Οδυσσέα δίνοντάς του το μαγικό μαγνάδι.

Κλιμάκωση  των επιθέσεων του Ποσειδώνα σε 3 φάσεις Α φάση: 321-345 / Β φάση: 346-366 / Γ φάση: 402-412

Με την αφηγηματική τεχνική του εσωτερικού μονολόγου παρουσιάζεται ο διάλογος των ηρώων με τον εαυτό τους, όταν σε κρίσιμες φάσεις είναι μόνοι και δεν είναι δυνατός ο διάλογος. Δραματοποιείται η αφήγηση με τον μονόλογο (= διάλογος του ήρωα με την ψυχή του). Με τον εσωτερικό μονόλογο αποκαλύπτονται με αμεσότητα και ζωντάνια οι σκέψεις και τα συναισθήματα των ηρώων. Ο ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ

ΜΟΝΟΛΟΓΟΙ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ Ποια προβλήματα απασχολούν τον Oδυσσέα στους δικούς του μονολόγους και πώς τα αντιμετωπίζει; (327-345 και 390-401) O Oδυσσέας, μονολογώντας πάλι, σκέφτεται και ζυγίζει όσα άκουσε, για να βρει την καλύτερη λύση: • Η συμβουλή της Iνώς να εγκαταλείψει τη σχεδία και να κολυμπήσει τον κάνει να υποψιάζεται δόλο, γιατί βλέπει μακριά τη στεριά, όπου του είπε πως είναι της μοίρας του να σωθεί. Αποφασίζει, λοιπόν, να μείνει στη σχεδία, και μόνο όταν το κύμα την καταλύσει, τότε να πέσει στο νερό(390-401). Δύσπιστο και επιφυλακτικό δείχνει τον Oδυσσέα αυτός ο μονόλογος αλλά και αποφασιστικό. Με την τεχνική του μονολόγου ο ποιητής βάζει τον ήρωα να αυτοεκφράζεται, αποκαλύπτοντας τον ψυχικό του κυματισμό. Ο πρώτος μονόλογος δείχνει την ψυχική κάμψη του ήρωα, ο οποίος, αν και είχε προειδοποιηθεί από την Καλυψώ, είχε την ελπίδα ότι τα παθήματα του τελείωσαν. Αλλά η κάμψη δε γίνεται λιποψυχία. Βρίσκει γενναία διέξοδο μακαρίζοντας τους Δαναούς που έπεσαν στην Τροία. Ο δεύτερος μονόλογος αποκαλύπτει την αγωνιστική διάθεση του ήρωα, που στηρίζεται μόνο και αποκλειστικά στην πνευματική δύναμη.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ ΟΔΥΣΣΕΑΣ Στην άνιση πάλη του με την άγρια δύναμη των ανέμων και των κυμάτων ο Οδυσσέας αναδεικνύεται αληθινός ήρωας. Υπάρχουν στιγμές, βέβαια, που επειδή είναι άνθρωπος, κάμπτεται, αλλά ποτέ δε χάνει την ελπίδα του και την αγωνιστικότητα του, ποτέ δεν υποκύπτει. Δυο είναι οι πηγές απ' όπου αντλεί δύναμη: α) η εμπιστοσύνη στις πνευματικές του δυνάμεις και β) η αγάπη του για τη ζωή. Στο τέλος με την τεχνική του και την ψυχική του καρτερία νικά.

H αντίληψη του ηρωισμού στην Oδύσσεια σε αντίθεση με τον ηρωισμό της Iλιάδας Hρωισμός στην Iλιάδα θα πει να κερδίσεις τη δόξα, ακόμα και αν είναι να το πληρώσεις με τη ζωή σου. [...] O Oδυσσέας, αντίθετα, δεν έχει να κάνει μιαν επιλογή σαν των ηρώων της Iλιάδας. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως και τη δική του τη ζωή την απειλούν κίνδυνοι· πριν από τον γυρισμό του στην Iθάκη όμως δεν κινδυνεύει από αντίμαχους, που θα μπορούσε και θα έπρεπε να πολεμήσει. Aντιμετωπίζει μόνος κινδύνους, που βρίσκονται πέρα από τα ανθρώπινα μέτρα. Tο να υποκύψει πολεμώντας δεν θα του έφερνε καμιά δόξα· το να νικήσει δεν θα είχε παρά ένα μόνο νόημα: να εξασφαλίσει την επιβίωσή του. Mία μόνο φορά ο Oδυσσέας κάνει στην Oδύσσεια μιαν επιλογή ηρωική: ενώ θα μπορούσε να μείνει στην Kαλυψώ με την αγάπη της, προτιμάει μια ζωή που τον περιμένει γεμάτη δυσκολίες, μόνο και μόνο για να ξαναβρεί τη θνητή γυναίκα του, την Πηνελόπη. Έτσι διαλέγει τη μοίρα του ως ανθρώπου με όλα τα βάσανα που της αναλογούν. H επιλογή όμως αυτή δεν γίνεται για την τιμή· γίνεται γιατί αυτή είναι η μοίρα του, η ταυτότητά του, η ζωή του. Romilly, J. de (μτφρ. E. Kακριδή), «Mαγικά αντικείμενα στην Iλιάδα και στην Oδύσσεια»

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Η Ινώ σαν από μηχανής θεός ενθαρρύνει τον Οδυσσέα. Αποκαλύπτει στον Οδυσσέα ότι ο αίτιος της συμφοράς του είναι ο …………………………… αλλά και ότι δεν θα μπορέσει …………………….…………… Τον συμβουλεύει να ………………………, να …….……… …………………………………………… και να …………… ………………………………………………………………………… Πληροφορεί τον Οδυσσέα ότι η μοίρα του ……………………………………………………………………. Του δίνει ……………………………………. ζητώντας του να ……………………………………………………………….

ΟΜΗΡΙΚΗ ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ ΔΟΜΗ α) Αποτελείται από δύο μέρη: το αναφορικό, το οποίο εισάγεται κυρίως με τις λέξεις «πως», «όπως» και το δεικτικό, το οποίο εισάγεται με τις λέξεις «έτσι», «παρόμοια». Συνήθως το αναφορικό μέρος της παρομοίωσης προηγείται και είναι μεγαλύτερο σε έκταση από το δεικτικό. β) Συνήθως η παρομοίωση έχει δύο κύριους όρους, έναν στο αναφορικό μέρος και έναν στο δεικτικό, οι οποίοι έχουν ένα κοινό σημείο και γι' αυτό παραλληλίζονται μεταξύ τους. Η μελέτη της ομηρικής παρομοίωσης πρέπει να ακολουθεί τα εξής στάδια: α) Τη διάκριση των δύο μερών της, αναφορικού και δεικτικού, β) Τον εντοπισμό των δύο κυρίων όρων, οι οποίοι συγκρίνονται, γ) Την επισήμανση του κοινού σημείου των δύο συγκρινόμενων όρων, δ) Τον προσδιορισμό του χώρου, από τον οποίο αντλείται το υλικό της.

ΟΜΗΡΙΚΗ ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ - Ο ρόλος της α)Χρησιμοποιείται για να ζωντανέψει μια εικόνα ή/ και να τονίσει μια ψυχική κατάσταση, κυρίως κατά τη διάρκεια κάποιας περιγραφικής αφήγησης. β) Εισάγει στοιχεία της καθημερινότητας στην επική αφήγηση, βοηθώντας έτσι τον αναγνώστη να ενημερωθεί γι' αυτά ή να κατανοήσει καλύτερα μέσω αυτών τα άγνωστα στοιχεία, που θέλει να παρουσιάσει ο ποιητής, γ) Ανακόπτει μεν τη δράση και εξέλιξη του έπους, αλλά εντείνει το συναίσθημα. δ) Ποικίλλει την αφήγηση. :

Η ΟΜΗΡΙΚΗ ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ Σε μια απλή παρομοίωση παρομοιάζονται δύο έννοιες, για παράδειγμα, η Iνώ με πουλί (371), ο κορμός του δέντρου με άλογο (407- 408), ο Oδυσσέας με καλό πατέρα (ε 15). Στην επική ποίηση όμως (και όχι μόνο) συναντούμε και παρομοιώσεις σύνθετες, που είναι εκτεταμένες/διεξοδικές· σ' αυτές, η εικόνα που θέλει να μας δείξει ο ποιητής παρομοιάζεται με μια άλλη εικόνα, παρμένη συνήθως από τη φύση ή από την αγροτική ζωή και γνωστή, άρα, στον ομηρικό, τουλάχιστον, ακροατή· λόγου χάρη, το στροβίλισμα της σχεδίας στη θάλασσα από τους ανέμους παρομοιάζεται με το στροβίλισμα των αγκαθιών στον κάμπο από τον βοριά (362-364). Kατά την ανάλυση μιας διεξοδικής παρομοίωσης διακρίνουμε: α. τι παρομοιάζεται (εδώ, π.χ., η σχεδία του Oδυσσέα στη θάλασσα) β. με τι παρομοιάζεται (με τα αγκάθια στον κάμπο) γ. ποιο είναι το κοινό τους σημείο (το στροβίλισμα από τον άνεμο) δ. ποιος ο ρόλος/η λειτουργία της παρομοίωσης (φωτίζει τη ζητούμενη εικόνα, συμπληρώνει και πλουτίζει την περιγραφή κ.ά.).