Εργασία Ιατρικής Εκπαίδευσης ''Twelve tips for conducting collaborative research in medical education'' Βλαχάκης Παναγιώτης Ζήσου Ιωάννης Χατζηματθαίου Μιχάλης

Σκοπός και Στόχοι του άρθρου Εκπαιδευτικό - διδακτικό άρθρο Παρουσιάζεται η μεθοδολογία για την αποτελεσματική συνεργατική έρευνα στην Ιατρική Εκπαίδευση Προτείνονται 12 συμβουλές ή βήματα που εξασφαλίζουν μια επιτυχημένη συνεργασία Οι συμβουλές οργανώνονται στους εξής 3 άξονες: σχεδιασμός, εφαρμογή, διάδοση των αποτελεσμάτων Ενθαρρύνεται η συνεργασία και παρουσιάζονται τα οφέλη της

Κύρια προβλήματα που επιχειρεί να επιλύσει το άρθρο Ασαφείς στόχοι και κακός σχεδιασμός Ελλείψεις σε υλικοτεχνική υποδομή Απουσία χρηματοδότησης Έλλειμμα οργάνωσης και ηγεσίας Κακή συννενόηση και ανισόβαρος καταμερισμός του φόρτου εργασίας Μη αξιοποίηση των ιδιαίτερων ικανοτήτων του κάθε μελους Χαμένο ενδιαφέρον μετά από ενθουσιώδες ξεκίνημα

Σχεδιασμός Συμβουλή 1: Επιλογή του θέματος της έρευνας Σαφής προσδιορισμός των στόχων και των επιδιώξεων της έρευνας Εντοπισμός των ενδιαφερόντων των μελών της έρευνας και συζήτηση με προτάσεις Επιβεβαίωση πως πρόκειται για ένα εφικτό, ενδιαφέρων, καινοτόμο, ηθικό και σχετικό (επίκαιρο) ερώτημα που πρόκειται να διερευνηθεί Διαχωρισμός σε υποερωτήματα και ιεράρχηση προτεραιοτήτων σύμφωνα με τα διαθέσιμα μέσα

Συμβουλή 2: Εντοπισμός αφοσιωμένων και ενθουσιωδών μελών για το ξεκίνημα Λόγω έλλειψης χρηματοδότησης η νέα ιδέα θα πρέπει να προσφέρει κίνητρα όπως η περιέργεια κι ο ενθουσιασμός για να βασιστεί στον εθελοντισμό αρχικά Μελέτες για τα κίνητρα των ακαδημαϊκών ερευνητών και διεπιστημονικών συνεργασιών καταλήγουν πως η προσωπική και εσωτερική ανάγκη του ερευνητή να πάρει απαντήσεις, είναι εκείνη που αποτελεί το βασικό κίνητρο, και όχι τόσο οι κλασικές ανταμοιβές και η αναγνώριση που συνοδεύουν την ακαδημαϊκή έρευνα

Συμβουλή 3: Καταμερισμός των ρόλων, χρονοδιαγράμματα, προσδοκίες Ισότητα των μελών και αξιοποίηση των ικανοτήτων στον τομέα του καθενός Μοίρασμα των ευθυνών, των ρόλων και καθορισμός των προσδοκιών της ομάδας, κυρίως σε ό,τι αφορά τα χρονοδιαγράμματα Δημιουργία μιας διαδικασίας επίλυσης προβλημάτων, διαφωνιών και συζήτησης – ορισμός συντονιστή Καθορισμός του τρόπου εργασίας και επικοινωνίας (e- mail, προγραμματισμένες συσκέψεις κτλ)

Συμβουλή 4: Καθορισμός συγγραφικών δικαιωμάτων και συνεισφοράς από νωρίς Ο συγγραφέας οφείλει να έχει συμμετάσχει ουσιαστικά στον σχεδιασμό, στη συλλογή δεδομένων, στην ανάλυσή τους, στην εξαγωγή συμπερασμάτων, στην αναθεώρηση και τελική έγκριση της επιστημονικής εργασίας Οι συνεισφέροντες που δεν είναι συγγραφείς θα πρέπει να αναγνωρίζονται με σχετική αναφορά Η σειρά των ονομάτων θα πρέπει να καθοριστεί ή να εναλλάσεται στις παρουσιάσεις - δημοσιέυσεις, καθώς ο πρώτος καθίσταται υπεύθυνος των διαδικασιών προώθησης και δημοσίευσης της εργασίας

Συμβουλή 5: Εντοπισμός πόρων/αναζήτηση ευκαιριών χρηματοδότησης της συνεργασίας Για κάλυψη των στόχων της συνεργασίας είναι απαραίτητοι οι πόροι Πόροι μπορεί να βρεθούν στο διαδίκτυο πχ: www.grants.gov Τα ιδρύματα ενθαρρύνουν χρηματοδότηση πέρα από τα όρια του ιδρύματος Για να πάρουμε μια χορηγεία θα πρέπει να δώσουμε προσοχή στην συνάφεια των δεδομένων ,τα προσόντα των ερευνητών ,την επάρκεια προϋπολογισμού και χρονοδιαγράμματος Η χορηγεία που θα πάρουμε πρέπει να καλύπτει τις ανάγκες της έρευνας τόσο σε υλικό, όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό

Συμβουλή 6: Εξασφάλιση θεσμικής έγκρισης από το Διοικητικό Συμβούλιο Αναθεώρησης(ΙRB) Oι θεσμικές εγκρίσεις από τα IRB αναθεωρούν και εγκρίνουν όλες τις έρευνες που γίνονται στον άνθρωπο καθώς και τις εκπαιδευτικές έρευνες Η έγκριση από τα IRB είναι απαραίτητη από τα επιστημονικά περιοδικά και τους φορείς χορηγειών Η έγκριση δίνεται για προστασία των δικαιωμάτων των συμμετεχόντων στην έρευνα και για ζητήματα σχετικά με την πρόσληψη των συμμετεχόντων και των μεθόδων έρευνας

Εφαρμογή Συμβουλή 7: Τακτικές Συνεδριάσεις Τυχόν απόσταση μεταξύ των συμμετεχόντων μειώνει την παραγωγικότητα Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να βασιζόμαστε αποκλειστικά στις εικονικές συναντήσεις πχ: τηλέφωνο,ηλ. ταχυδρομείο κλπ Οι πρόσωπο με πρόσωπο συνεδριάσεις συμβάλλουν στη δημιουργία αισθήματος δέσμευσης στην έρευνα και πετυχαίνουν συννενόηση σε ό,τι αφορά την πρωτοβουλία Οι τακτικές συνεδριάσεις επιτρέπουν τη συνεχή ενημέρωση για την πρόοδο της έρευνας και οδηγούν στη σύνδεση αλλά και την παρακίνηση των συνεργατών

Συμβουλή 8: Ενημερώνετε το ίδρυμα, προβάλλετε τα πλεονεκτήματα της έρευνάς σας Η υποστήριξη των πρυτάνεων των πανεπιστημίων θα βοηθήσει στην έκβαση της έρευνας. Όσο περισσότερο αισθάνεται η ηγεσία ότι συμμετέχει στην έρευνα, τόσο πιο πιθανή είναι η ενεργή βοήθειά και στήριξή της με δημοσιονομικές αποφάσεις και με τον προϋπολογισμό. Το έργο της συνεργασίας θα πρέπει να εκφράζει τους στόχους και τα οράματα του ιδρύματος το οποίο εκπροσωπούμε.

Η εξασφάλιση της θεσμικής υποστήριξης μπορεί να εξασφαλιστεί με την ενεργό συμμετοχή μελών του ιδρύματος στην ερεύνά μας. Από τη συμμετοχή στην έρευνα δε θα πρέπει να αποκλείονται οι φοιτητές ή το προσωπικό του ιδρύματος.

Συμβουλή 9: Χρήση Τεχνολογίας Η χρήση της τεχνολογίας, σαφώς, δεν αποτελεί πανάκεια για τα προβλήματα που προκύπτουν στην έναρξη και την διατήρηση μιας συνεργασίας. Όμως μπορεί την διευκολύνει κατά πολύ. Στο διαδίκτυο υπάρχει πληθώρα διαθέσιμων εργαλείων, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν στην ενημέρωση και επικοινωνία των μελών, με αυτόματα μηνύματα, κοινόχρηστες βάσεις δεδομένων, κλπ. Η επιλογή των εργαλείων που θα χρησιμοποιηθούν θα πρέπει να γίνει με ιδιαίτερη προσοχή, έτσι ώστε να επιλεγούν τα πλεόν κατάλληλα, αλλά και ταυτόχρονα γνωστά και οικεία σε όλους τους χρήστες.

Συμβουλή 10: Προώθηση Συμμετοχής όλων των Μελών Για να είναι μια συνεργασία επιτυχής θα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά όλα τα μέλη της, καθώς έτσι εξοικονομείται χρόνος και διατηρείται ο αρχικός ενθουσιασμός. Η συνεργασία περνά από 5 στάδια : διαμόρφωση, σύγκρουση, δημιουργία κανόνων, επίδοση και τέλος, προαιρετικά, διάλυση. Μια ομάδα πρέπει να περάσει από όλα αυτά τα στάδια για να πετύχει τους στόχους της. Σημαντικότατος, επίσης, είναι ο ορισμός ενός αρχηγού, η συντονιστή, ο οποίος θα ελέγχει και θα συντονίζει την δουλειά των υπολοίπων μελών.

Συμβουλή 11: Αναγνώριση του Τέλους της Συνεργασίας Μια συνεργασία, είτε αυτή ήταν επιτυχημένη, είτε όχι, είναι πολύ πιθανόν να χρειαστεί κάποια στιγμή ανανέωση ή και τερματισμό. Για το τέλος αυτό μπορεί να οφείλονται πολλοί λόγοι, όπως έλλειψη χρηματοδότησης, προβλήματα χρόνου, κλπ. Σημαντικό είναι η ολοκλήρωση της συνεργασίας να γίνει σε πνεύμα ομόνοιας και κατανόησης και να αποφευχθεί η απόδοση ευθυνών και οι αλληλοκατηγορίες.

Διάδοση των αποτελεσμάτων Συμβουλή 12: Αναζήτηση ευκαιριών για Διάδοση των Αποτελεσμάτων. Η διάδοση των αποτελεσμάτων γίνεται γρηγορότερα και αποτελεσματικότερα όταν αυτή γίνεται από όλους τους συνεργάτες, ειδικά εάν αυτά ζουν και εργάζονται σε διαφορετικές περιοχές μιας χώρας, ή ακόμα και σε διεθνές επίπεδο. Είναι ευθύνη κάθε ενός ξεχωριστά, αλλά και όλων μαζί σαν ομάδα, να προωθήσουν την διάδοση των αποτελεσμάτων της έρευνάς τους. Η συνεχής επαγρύπνηση για την εύρευση ευκαιριών θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη επιτυχία και την δημιουργία ενός ευρύτερου δικτύου που θα ευνοήσει όλους τους συνεργάτες

Μαθησιακά Αποτελέσματα - Συμπεράσματα Η συνεργασία δεν παύει να παρουσιάζει προβλήματα στην ιατρική διδασκαλία. Η έλλειψη φυσικής επαφής και οικειότητας απαιτεί από τους συνεργάτες-μέλη της ομάδας να προσπαθήσουν να δημιουργήσουν ένα αίσθημα συνεργασίας. Επίσης οι εξ’ αποστάσεως συνεργασία δημιουργεί προβλήματα με την έγκριση IRB. Ωστόσο τα πλεονεκτήματα υπερνικούν τα μειονεκτήματα. Τελικά, όπως το έθεσαν οι Katz και Martin, «Η συνεργασία είναι κάτι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών της»

Twelve tips for conducting collaborative research in medical education KATHRYN N. HUGGETT, Creighton University School of Medicine, USA MARYELLEN E. GUSIC, Indiana University School of Medicine, USA RUTH GREENBERG,University of Louisville Schoolof Medicine, USA JILLIAN M. KETTERER, National Board of Medical Examiners, USA Medical Teacher Journal, September 2011, Vol 33, No 9, Pages 713-718