Διγλωσσία / Bilingualism Δρ Άννα Χατζηπαναγιωτίδη Επίκουρη καθηγήτρια “η ελληνική ως δεύτερη/ξένη γλώσσα σε ένα διαπολιτισμικό περιβάλλον”

Διγλωσσία Γλωσσική διμορφία

Διγλωσσία – Bilingualism «Η κατοχή και χρήση δύο ή περισσοτέρων γλωσσών «Η κατοχή και χρήση δύο ή περισσοτέρων γλωσσών από το ίδιο άτομο»

Τύποι διγλωσσίας και δίγλωσσων ατόμων πώς, πότε και με ποια σειρά μαθεύτηκαν οι δύο γλώσσες από το άτομο, πώς, πότε και με ποια σειρά μαθεύτηκαν οι δύο γλώσσες από το άτομο, ποια από τις δύο γλώσσες κυριαρχεί (εάν κυριαρχεί μία), ποια από τις δύο γλώσσες κυριαρχεί (εάν κυριαρχεί μία), ποιο είναι το αποτέλεσμα της εκμάθησης/κατάκτησης της δεύτερης γλώσσας (Γ2). ποιο είναι το αποτέλεσμα της εκμάθησης/κατάκτησης της δεύτερης γλώσσας (Γ2).

Tρόπος εκμάθησης των δύο γλωσσών «φυσική» «φυσική» «σχολική διγλωσσία» «σχολική διγλωσσία» (‘natural bilingualism’ vs ‘school bilingualism’). (‘natural bilingualism’ vs ‘school bilingualism’).

Φυσική διγλωσσία ένα άτομο έρχεται σε επαφή με δυο γλώσσες από νεαρή ηλικία και τις κατακτά αβίαστα μέσα από την επικοινωνία. Aυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι οι δύο γονείς του μιλούσαν διαφορετικές γλώσσες ή στο ότι η κοινότητα στην οποία ζούσε το άτομο μιλούσε μία διαφορετική γλώσσα από αυτήν της οικογένειας ή ακόμη, στο ότι περισσότερες από μία γλώσσες χρησιμοποιούνταν στην κοινότητα αυτή για την καθημερινή επικοινωνία ένα άτομο έρχεται σε επαφή με δυο γλώσσες από νεαρή ηλικία και τις κατακτά αβίαστα μέσα από την επικοινωνία. Aυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι οι δύο γονείς του μιλούσαν διαφορετικές γλώσσες ή στο ότι η κοινότητα στην οποία ζούσε το άτομο μιλούσε μία διαφορετική γλώσσα από αυτήν της οικογένειας ή ακόμη, στο ότι περισσότερες από μία γλώσσες χρησιμοποιούνταν στην κοινότητα αυτή για την καθημερινή επικοινωνία

Σχολική διγλωσσία το αποτέλεσμα της εκμάθησης μιας ξένης γλώσσαs στο σχολείο το αποτέλεσμα της εκμάθησης μιας ξένης γλώσσαs στο σχολείο Μία υποκατηγορία αυτής της κατηγορίας είναι η «πολιτιστική διγλωσσία» (cultural bilingualism), που αφορά τους ενήλικες που μαθαίνουν μία άλλη γλώσσα για λόγους σπουδών, εργασίας ή για να γνωρίσουν έναν άλλο πολιτισμό. Μία υποκατηγορία αυτής της κατηγορίας είναι η «πολιτιστική διγλωσσία» (cultural bilingualism), που αφορά τους ενήλικες που μαθαίνουν μία άλλη γλώσσα για λόγους σπουδών, εργασίας ή για να γνωρίσουν έναν άλλο πολιτισμό.

Διγλωσσία -Bilingualism μία άλλη διάκριση -που αφορά ενήλικες- «διγλωσσία της ελίτ» και «λαϊκή διγλωσσία» (‘élite bilingualism’ vs ‘folk bilingualism’). Η διάκριση αυτή αφορά το πώς αλλά σε σχέση με το γιατί μαθεύτηκε η δεύτερη γλώσσα. μία άλλη διάκριση -που αφορά ενήλικες- «διγλωσσία της ελίτ» και «λαϊκή διγλωσσία» (‘élite bilingualism’ vs ‘folk bilingualism’). Η διάκριση αυτή αφορά το πώς αλλά σε σχέση με το γιατί μαθεύτηκε η δεύτερη γλώσσα.

Xρόνος και σειρά εκμάθησης των δυο γλωσσών «πρώιμη» και «όψιμη διγλωσσία». Eάν το παιδί έχει αποκτήσει τις δύο γλώσσες του μέχρι την εφηβεία περίπου, τότε χαρακτηρίζεται ως «πρώιμος» δίγλωσσος (early bilingual) σε αντίθεση με τον «όψιμο» δίγλωσσο (late bilingual). «πρώιμη» και «όψιμη διγλωσσία». Eάν το παιδί έχει αποκτήσει τις δύο γλώσσες του μέχρι την εφηβεία περίπου, τότε χαρακτηρίζεται ως «πρώιμος» δίγλωσσος (early bilingual) σε αντίθεση με τον «όψιμο» δίγλωσσο (late bilingual).

Σειρά «ταυτόχρονη» (‘simultaneous bilingualism’)-μέχρι 3 ετών «ταυτόχρονη» (‘simultaneous bilingualism’)-μέχρι 3 ετών «επάλληλη/διαδοχική» (consecutive bilingualism). «επάλληλη/διαδοχική» (consecutive bilingualism).

Ικανότητα στις δύο γλώσσες «αμφιδύναμη/ ισορροπημένη διγλωσσία» (‘balanced bilingualism’) και «αμφιδύναμη/ ισορροπημένη διγλωσσία» (‘balanced bilingualism’) και «κυρίαρχη διγλωσσία» (‘dominant bilingualism’). «κυρίαρχη διγλωσσία» (‘dominant bilingualism’).

Ε π ισημάνσεις (α) η κυρίαρχη γλώσσα δε μένει απαραίτητα σταθερή σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου (μετακίνηση, επαγγελματικές και οικογενειακές αλλαγές, κλπ) (α) η κυρίαρχη γλώσσα δε μένει απαραίτητα σταθερή σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου (μετακίνηση, επαγγελματικές και οικογενειακές αλλαγές, κλπ)

Επισημάνσεις ( β) ο δίγλωσσος μπορεί να έχει μεγαλύτερη ευχέρεια στη μία γλώσσα για κάποιες δραστηριότητες και μεγαλύτερη ευχέρεια στην άλλη για άλλες δραστηριότητες. Χρησιμότερη είναι ίσως η έννοια της προτιμώμενης γλώσσας, (preferred language), που αναφέρεται στο ότι μπορεί η Γ1 να προτιμάται για κάποιες δραστηριότητες και η Γ2 για άλλες.

Ψυχο-γλωσσικά αποτελέσματα της διγλωσσίας «προσθετική διγλωσσία» «προσθετική διγλωσσία» «αφαιρετική διγλωσσία» «αφαιρετική διγλωσσία»

Προσθετική διγλωσσία Εάν η εκμάθηση της Γ2 έρχεται να εμπλουτίσει τις γλωσσικές και νοητικές δυνατότητες του ατόμου και δεν του δημιουργεί εκπαιδευτικά προβλήματα ή προβλήματα ταυτότητας, πρόκειται για «προσθετική διγλωσσία» (‘additive bilingualism’). Εάν η εκμάθηση της Γ2 έρχεται να εμπλουτίσει τις γλωσσικές και νοητικές δυνατότητες του ατόμου και δεν του δημιουργεί εκπαιδευτικά προβλήματα ή προβλήματα ταυτότητας, πρόκειται για «προσθετική διγλωσσία» (‘additive bilingualism’).

Αφαιρετική διγλωσσία όταν η υποχρέωση εκμάθησης της Γ2 οδηγεί έμμεσα σε υποχώρηση της γλωσσικής ικανότητας του ατόμου στη Γ1 του, και ενδεχομένως και σε απαξίωση της κουλτούρας του, τότε μιλάμε για «αφαιρετική διγλωσσία» (‘subtractive bilingualism’). όταν η υποχρέωση εκμάθησης της Γ2 οδηγεί έμμεσα σε υποχώρηση της γλωσσικής ικανότητας του ατόμου στη Γ1 του, και ενδεχομένως και σε απαξίωση της κουλτούρας του, τότε μιλάμε για «αφαιρετική διγλωσσία» (‘subtractive bilingualism’).

Προσοχή ! Παρατηρείται σε συνθήκες κυριαρχίας της μίας γλωσσικής κοινότητας έναντι της άλλης (λ.χ. μειoνότητες, μετανάστες), εκεί όπου η πλειονότητα αντιμετωπίζει με αδιαφορία ή και αντίδραση τη γλώσσα και τον πολιτισμό των μειονοτικών ομάδων Παρατηρείται σε συνθήκες κυριαρχίας της μίας γλωσσικής κοινότητας έναντι της άλλης (λ.χ. μειoνότητες, μετανάστες), εκεί όπου η πλειονότητα αντιμετωπίζει με αδιαφορία ή και αντίδραση τη γλώσσα και τον πολιτισμό των μειονοτικών ομάδων

Tύποι δίγλωσσων παιδιών Aνάλογα με: Aνάλογα με: (α) την πίεση που δέχεται ένα άτομο για να γίνει δίγλωσσο, (α) την πίεση που δέχεται ένα άτομο για να γίνει δίγλωσσο, (β) το τι απαιτείται για να γίνει δίγλωσσο, (β) το τι απαιτείται για να γίνει δίγλωσσο, (γ) τον τρόπο με τον οποίο το άτομο έγινε δίγλωσσο, και (γ) τον τρόπο με τον οποίο το άτομο έγινε δίγλωσσο, και (δ) τις συνέπειες που έχει η αποτυχία του να γίνει δίγλωσσο, διακρίνονται οι εξής τύποι δίγλωσσων παιδιών: (δ) τις συνέπειες που έχει η αποτυχία του να γίνει δίγλωσσο, διακρίνονται οι εξής τύποι δίγλωσσων παιδιών:

Τύ π οι δίγλωσσων π αιδιών A. Τα δίγλωσσα παιδιά από ομάδες της ελίτ A. Τα δίγλωσσα παιδιά από ομάδες της ελίτ B. Παιδιά που ανήκουν στην κυρίαρχη γλωσσικά ομάδα B. Παιδιά που ανήκουν στην κυρίαρχη γλωσσικά ομάδα Γ. Παιδιά από δίγλωσσες οικογένειες (μεικτοί γάμοι) Γ. Παιδιά από δίγλωσσες οικογένειες (μεικτοί γάμοι) Δ. Παιδιά που ανήκουν σε γλωσσικές μειονότητες Δ. Παιδιά που ανήκουν σε γλωσσικές μειονότητες

Aποτελέσματα της διγλωσσίας στη γνωστική και ψυχική ανάπτυξη του ατόμου. το φαινόμενο της διγλωσσίας δεν είναι κατ' ανάγκη επιβλαβές για το άτομο στο οποίο παρουσιάζεται και πιθανότατα, έχει και κάποια θετική επίδραση στην ανάπτυξη κάποιων νοητικών και ψυχικών δραστηριοτήτων.

H όποια μαθησιακή και γλωσσική υστέρηση ή ψυχοσωματικό πρόβλημα παρατηρείται σε κάποια δίγλωσσα παιδιά θεωρείται μάλλον συνάρτηση πολλών εξωγλωσσικών παραγόντων που σχετίζονται με το πώς, πότε και γιατί μαθαίνει το παιδί τις δύο του/της γλώσσες. H όποια μαθησιακή και γλωσσική υστέρηση ή ψυχοσωματικό πρόβλημα παρατηρείται σε κάποια δίγλωσσα παιδιά θεωρείται μάλλον συνάρτηση πολλών εξωγλωσσικών παραγόντων που σχετίζονται με το πώς, πότε και γιατί μαθαίνει το παιδί τις δύο του/της γλώσσες.

Όταν τα παιδιά έρχονται σε επαφή με τις δύο γλώσσες κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες (οικογενειακό, κοινωνικό και εκπαιδευτικό περιβάλλον που προωθεί και ενθαρρύνει τη διγλωσσία) όχι μόνο δεν υστερούν νοητικά σε σχέση με τα μονόγλωσσα αλλά ενδέχεται να υπερέχουν απέναντί τους (α) στην ανάπτυξη της 'μεταγλωσσικής συνείδησης', (β) στη ‘δημιουργική σκέψη’ και γ) στον τομέα της ‘επικοινωνιακής ευαισθησίας’. Όταν τα παιδιά έρχονται σε επαφή με τις δύο γλώσσες κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες (οικογενειακό, κοινωνικό και εκπαιδευτικό περιβάλλον που προωθεί και ενθαρρύνει τη διγλωσσία) όχι μόνο δεν υστερούν νοητικά σε σχέση με τα μονόγλωσσα αλλά ενδέχεται να υπερέχουν απέναντί τους (α) στην ανάπτυξη της 'μεταγλωσσικής συνείδησης', (β) στη ‘δημιουργική σκέψη’ και γ) στον τομέα της ‘επικοινωνιακής ευαισθησίας’.

H σχέση μεταξύ των δύο γλωσσών Σύμφωνα με τις νεότερες απόψεις για τη διγλωσσία, οι γλώσσες που κατέχει κάποιο άτομο συνδέονται μεταξύ τους στον εγκέφαλο και δεν λειτουργούν ανταγωνιστικά. Σύμφωνα με τις νεότερες απόψεις για τη διγλωσσία, οι γλώσσες που κατέχει κάποιο άτομο συνδέονται μεταξύ τους στον εγκέφαλο και δεν λειτουργούν ανταγωνιστικά.

H σχέση μεταξύ των δύο γλωσσών (1) Aνεξάρτητα από τη γλώσσα που χρησιμοποιεί ένα άτομο κάθε στιγμή, οι σκέψεις που συνοδεύουν τη δραστηριότητα της ομιλίας, της κατανόησης προφορικού λόγου, της ανάγνωσης ή της γραφής προέρχονται από τον ίδιο κεντρικό μηχανισμό. Aκόμη κι όταν ένα άτομο γνωρίζει περισσότερες από μία γλώσσες, διαθέτει μία σύνθετη πηγή σκέψης. (1) Aνεξάρτητα από τη γλώσσα που χρησιμοποιεί ένα άτομο κάθε στιγμή, οι σκέψεις που συνοδεύουν τη δραστηριότητα της ομιλίας, της κατανόησης προφορικού λόγου, της ανάγνωσης ή της γραφής προέρχονται από τον ίδιο κεντρικό μηχανισμό. Aκόμη κι όταν ένα άτομο γνωρίζει περισσότερες από μία γλώσσες, διαθέτει μία σύνθετη πηγή σκέψης.

H σχέση μεταξύ των δύο γλωσσών (2) H ύπαρξη δίγλωσσων και πολύγλωσσων ομιλητών είναι δυνατή, επειδή τα άτομα έχουν την ικανότητα να αποθηκεύουν με ευκολία δύο ή περισσότερες γλώσσες. Eπίσης, οι άνθρωποι έχουν την ικανότητα να λειτουργούν σε δύο ή περισσότερες γλώσσες χωρίς ιδιαίτερη επιβάρυνση του εγκεφάλου. (2) H ύπαρξη δίγλωσσων και πολύγλωσσων ομιλητών είναι δυνατή, επειδή τα άτομα έχουν την ικανότητα να αποθηκεύουν με ευκολία δύο ή περισσότερες γλώσσες. Eπίσης, οι άνθρωποι έχουν την ικανότητα να λειτουργούν σε δύο ή περισσότερες γλώσσες χωρίς ιδιαίτερη επιβάρυνση του εγκεφάλου.

H σχέση μεταξύ των δύο γλωσσών (3) H ανάπτυξη της ικανότητας επεξεργασίας πληροφοριών αλλά και δεξιοτήτων σχετικών με τη σχολική επιτυχία μπορεί να επιτευχθεί τόσο μέσω μίας γλώσσας όσο και μέσω δύο γλωσσών. Oι γνωστικές λειτουργίες και η επίδοση στα σχολικά μαθήματα μπορούν να τροφοδοτηθούν από έναν αγωγό σε μία γλώσσα ή, το ίδιο επιτυχώς, από δύο καλά ανεπτυγμένους γλωσσικούς αγωγούς, που τροφοδοτούν το ίδιο κεντρικό σύστημα επεξεργασίας πληροφοριών (3) H ανάπτυξη της ικανότητας επεξεργασίας πληροφοριών αλλά και δεξιοτήτων σχετικών με τη σχολική επιτυχία μπορεί να επιτευχθεί τόσο μέσω μίας γλώσσας όσο και μέσω δύο γλωσσών. Oι γνωστικές λειτουργίες και η επίδοση στα σχολικά μαθήματα μπορούν να τροφοδοτηθούν από έναν αγωγό σε μία γλώσσα ή, το ίδιο επιτυχώς, από δύο καλά ανεπτυγμένους γλωσσικούς αγωγούς, που τροφοδοτούν το ίδιο κεντρικό σύστημα επεξεργασίας πληροφοριών

H σχέση μεταξύ των δύο γλωσσών (4) H γλώσσα την οποία χρησιμοποιεί το παιδί στην τάξη πρέπει να είναι επαρκώς ανεπτυγμένη ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις γνωστικές προκλήσεις που αντιπροσωπεύει η διδασκαλία. (4) H γλώσσα την οποία χρησιμοποιεί το παιδί στην τάξη πρέπει να είναι επαρκώς ανεπτυγμένη ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις γνωστικές προκλήσεις που αντιπροσωπεύει η διδασκαλία.

H σχέση μεταξύ των δύο γλωσσών (5) H εκμάθηση της ομιλίας, της κατανόησης προφορικού λόγου, της ανάγνωσης και της γραφής είτε στην πρώτη είτε στη δεύτερη γλώσσα βοηθούν συνολικά την ανάπτυξη του γνωστικού συστήματος του παιδιού. Ωστόσο, εάν το παιδί υποχρεωθεί να λειτουργήσει γλωσσικά στην τάξη μέσω μιας γλώσσας που δεν είναι επαρκώς ανεπτυγμένη (συνήθως μέσω της δεύτερης γλώσσας του), τότε το γνωστικό του σύστημα δε θα λειτουργεί στο βαθμό που μπορεί. (5) H εκμάθηση της ομιλίας, της κατανόησης προφορικού λόγου, της ανάγνωσης και της γραφής είτε στην πρώτη είτε στη δεύτερη γλώσσα βοηθούν συνολικά την ανάπτυξη του γνωστικού συστήματος του παιδιού. Ωστόσο, εάν το παιδί υποχρεωθεί να λειτουργήσει γλωσσικά στην τάξη μέσω μιας γλώσσας που δεν είναι επαρκώς ανεπτυγμένη (συνήθως μέσω της δεύτερης γλώσσας του), τότε το γνωστικό του σύστημα δε θα λειτουργεί στο βαθμό που μπορεί.

H σχέση μεταξύ των δύο γλωσσών (6) Όταν η μία ή και οι δύο γλώσσες δεν έχουν αναπτυχθεί στο μάξιμουμ των δυνατοτήτων τους, επειδή, για παράδειγμα, οι γονείς ή τα παιδιά έχουν αρνητική στάση απέναντι στη διδασκαλία μέσω της δεύτερης γλώσσας ή επειδή ασκείται πίεση για να αντικατασταθεί η οικογενειακή γλώσσα με τη γλώσσα της πλειονότητας, τότε τόσο η γνωστική ανάπτυξη όσο και η σχολική επιτυχία του παιδιού μπορεί να επηρεαστούν αρνητικά. (6) Όταν η μία ή και οι δύο γλώσσες δεν έχουν αναπτυχθεί στο μάξιμουμ των δυνατοτήτων τους, επειδή, για παράδειγμα, οι γονείς ή τα παιδιά έχουν αρνητική στάση απέναντι στη διδασκαλία μέσω της δεύτερης γλώσσας ή επειδή ασκείται πίεση για να αντικατασταθεί η οικογενειακή γλώσσα με τη γλώσσα της πλειονότητας, τότε τόσο η γνωστική ανάπτυξη όσο και η σχολική επιτυχία του παιδιού μπορεί να επηρεαστούν αρνητικά.

Συνοψίζοντας η σχέση μεταξύ των δύο γλωσσών είναι τόσο στενή ώστε όσο καλύτερα ανεπτυγμένες είναι οι δεξιότητες της γραφής και της ανάγνωσης αλλά και της χρήσης προφορικού λόγου στη μία γλώσσα, τόσο ευκολότερα θα αναπτυχθούν και σε μία δεύτερη. Kι αυτό γιατί οι δεξιότητες αυτές μπορούν να μεταφερθούν από τη μία γλώσσα στην άλλη. Eάν όμως το παιδί δεν μπορέσει να αναπτύξει αυτές τις δεξιότητες στη γλώσσα της πρώτης του κοινωνικοποίησης, στη γλώσσα στην οποία εκφράζει καλύτερα τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, τότε η επαφή του με μια δεύτερη γλώσσα ενδέχεται να είναι μια τραυματική και αναποτελεσματική εμπειρία. η σχέση μεταξύ των δύο γλωσσών είναι τόσο στενή ώστε όσο καλύτερα ανεπτυγμένες είναι οι δεξιότητες της γραφής και της ανάγνωσης αλλά και της χρήσης προφορικού λόγου στη μία γλώσσα, τόσο ευκολότερα θα αναπτυχθούν και σε μία δεύτερη. Kι αυτό γιατί οι δεξιότητες αυτές μπορούν να μεταφερθούν από τη μία γλώσσα στην άλλη. Eάν όμως το παιδί δεν μπορέσει να αναπτύξει αυτές τις δεξιότητες στη γλώσσα της πρώτης του κοινωνικοποίησης, στη γλώσσα στην οποία εκφράζει καλύτερα τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, τότε η επαφή του με μια δεύτερη γλώσσα ενδέχεται να είναι μια τραυματική και αναποτελεσματική εμπειρία.

Μοντέλα Δίγλωσσηs Εκπαίδευσηs Tα μοντέλα ποικίλουν ανάλογα με το: Tα μοντέλα ποικίλουν ανάλογα με το:  ｷ εάν απευθύνονται σε μαθητές κάποιας γλωσσικής (ή εθνοτικής) μειονότητας ή και σε μαθητές της πλειονότητας,  ｷ εάν έχουν στόχο τη διατήρηση και ανάπτυξη της Γ1 του παιδιού παράλληλα με την εκμάθηση της Γ2, που είναι συνήθως η επίσημη γλώσσα του κράτους/η γλώσσα της πλειονότητας (προγράμματα ‘διατήρησης’) ή αν δεν ενδιαφέρονται ουσιαστικά για τη Γ1 του παιδιού (προγράμματα ‘μετάβασης’)

 ｷ εάν η Γ1 (ή η Γ2 αντίστοιχα) διδάσκεται ως ξένη γλώσσα ή αποτελεί τη γλώσσα στην οποία γίνονται τα μαθήματα,  ｷ εάν η Γ1 διδάσκεται για μέρος μόνο του ωρολόγιου προγράμματος στις πρώτες τάξεις του δημοτικού και στη συνέχεια ο χρόνος της διδασκαλίας της σταδιακά μειώνεται ή εάν η διδασκαλία της ως αντικειμένου ή η διδασκαλία σε αυτήν καταλαμβάνει το μισό ή και περισσότερο του προγράμματος για όλες τις τάξεις του δημοτικού ή και του γυμνασίου κ.ο.κ.

. Tυπολογία δίγλωσσης εκπαίδευσης: ‘ασθενείς’ και ‘ισχυρές’ μορφές δίγλωσσης εκπαίδευσης Tα μοντέλα ποικίλουν ανάλογα με το: Tα μοντέλα ποικίλουν ανάλογα με το: εάν απευθύνονται σε μαθητές κάποιας γλωσσικής (ή εθνοτικής) μειονότητας ή και σε μαθητές της πλειονότητας, εάν απευθύνονται σε μαθητές κάποιας γλωσσικής (ή εθνοτικής) μειονότητας ή και σε μαθητές της πλειονότητας, εάν έχουν στόχο τη διατήρηση και ανάπτυξη της Γ1 του παιδιού παράλληλα με την εκμάθηση της Γ2, που είναι συνήθως η επίσημη γλώσσα του κράτους/η γλώσσα της πλειονότητας (προγράμματα ‘διατήρησης’) ή αν δεν ενδιαφέρονται ουσιαστικά για τη Γ1 του παιδιού (προγράμματα ‘μετάβασης’) εάν έχουν στόχο τη διατήρηση και ανάπτυξη της Γ1 του παιδιού παράλληλα με την εκμάθηση της Γ2, που είναι συνήθως η επίσημη γλώσσα του κράτους/η γλώσσα της πλειονότητας (προγράμματα ‘διατήρησης’) ή αν δεν ενδιαφέρονται ουσιαστικά για τη Γ1 του παιδιού (προγράμματα ‘μετάβασης’) εαν η Γ1 (ή η Γ2 αντίστοιχα) διδάσκεται ως ξένη γλώσσα ή αποτελεί τη γλώσσα στην οποία γίνονται τα μαθήματα, εαν η Γ1 (ή η Γ2 αντίστοιχα) διδάσκεται ως ξένη γλώσσα ή αποτελεί τη γλώσσα στην οποία γίνονται τα μαθήματα, εάν η Γ1 διδάσκεται για μέρος μόνο του ωρολόγιου προγράμματος στις πρώτες τάξεις του δημοτικού και στη συνέχεια ο χρόνος της διδασκαλίας της σταδιακά μειώνεται ή εάν η διδασκαλία της ως αντικειμένου ή η διδασκαλία σε αυτήν καταλαμβάνει το μισό ή και περισσότερο του προγράμματος για όλες τις τάξεις του δημοτικού ή και του γυμνασίου κ.ο.κ. εάν η Γ1 διδάσκεται για μέρος μόνο του ωρολόγιου προγράμματος στις πρώτες τάξεις του δημοτικού και στη συνέχεια ο χρόνος της διδασκαλίας της σταδιακά μειώνεται ή εάν η διδασκαλία της ως αντικειμένου ή η διδασκαλία σε αυτήν καταλαμβάνει το μισό ή και περισσότερο του προγράμματος για όλες τις τάξεις του δημοτικού ή και του γυμνασίου κ.ο.κ.

T υ π ολογία δίγλωσσης εκ π αίδευσης : ‘ ασθενείς ’ και ασθενείς ’ και ‘ ισχυρές ’ μορφές δίγλωσσης εκ π αίδευσης ‘ ισχυρές ’ μορφές δίγλωσσης εκ π αίδευσης ( βλ. Colin Baker ( ε π ιμ. Μ. Δαμνάκης, μετ. Α. Αλεξανδρο π ούλου ) (2001) « Εισαγωγή στη Διγλωσσία και στη Δίγλωσση Εκ π αίδευση », Αθήνα, Gutenberg.) ( βλ. Colin Baker ( ε π ιμ. Μ. Δαμνάκης, μετ. Α. Αλεξανδρο π ούλου ) (2001) « Εισαγωγή στη Διγλωσσία και στη Δίγλωσση Εκ π αίδευση », Αθήνα, Gutenberg.)

‘ Ασθενείς ’ μορφές δίγλωσσης εκ π αίδευσης Τύ π ος π ρογράμματος Καταβύθισης (Submersion) T υ π ικοί μαθητές Μαθητές α π ό μειονότητες Γλώσσες τάξης Κυρίαρχη γλώσσα Κοινωνικοεκ π. στόχοι Αφομοίωση Γλωσσ. στόχος Μονογλωσσία

‘ Ασθενείς ’ μορφές δίγλωσσης εκ π αίδευσης Τύ π ος π ρογράμματος Καταβύθισης με τάξεις απόσυρσης (Submersion with withdrawal classes) T υ π ικοί μαθητές Μαθητές α π ό μειονότητες Γλώσσες τάξης Κυρίαρχη γλώσσα με μαθήματα Γ 2 σε ξεχωριστές τάξεις Κοινωνικοεκ π. στόχοι Αφομοίωση Γλωσσ. στόχος ΜονογλωσσίαΜονογλωσσ ία

‘ Ασθενείς ’ μορφές δίγλωσσης εκ π αίδευσης Τύ π ος π ρογράμματος Μετάβασης (Transitional) T υ π ικοί μαθητές Μετάβασης (Transitional) Γλώσσες τάξης Α π ό τη μειονοτική στην κυρίαρχη Κοινωνικοεκ π. στόχοι Αφομοίωση Γλωσσ. στόχος Σχετική μονογλωσσία

Ασθενείς ’ μορφές δίγλωσσης εκ π αίδευσης Τύ π ος π ρογράμματος Διδασκαλία ξένων γλωσσών (Foreign Language Teaching) T υ π ικοί μαθητές Μαθητές α π ό την π λειονότητα Γλώσσες τάξης Κυρίαρχη γλώσσα με μαθήματα Γ 2/ ξένης γλώσσας Κοινωνικοεκ π. στόχοι Περιορισμένος εμ π λουτισμός Γλωσσ. στόχος Περιορισμένη διγλωσσία

‘ Ισχυρές ’ μορφές δίγλωσσης εκ π αίδευσης Τύ π ος π ρογράμματος Εμβάπτισης (Ιmmersion) T υ π ικοί μαθητές Μαθητές από την πλειονότητα Γλώσσες τάξης Και οι δύο, με αρχική έμφαση στη Γ2 Κοινωνικοεκ π. στόχοι Πλουραλισμός και εμπλουτισμός Γλωσσ. στόχος Διγλωσσία και αλφαβητισμός σε δύο γλώσσες

‘ Ισχυρές ’ μορφές δίγλωσσης εκ π αίδευσης Τύ π ος π ρογράμματος Διατήρησης γλωσσών πολιτιστικής κληρονομιάς (Maintenance/Heritage) T υ π ικοί μαθητές Μαθητές από μειονότητες Γλώσσες τάξης Και οι δύο, με έμφαση στη Γ1 Κοινωνικοεκ π. στόχοι Διατήρηση, πλουραλισμός και εμπλουτισμός Γλωσσ. στόχος Διγλωσσία και αλφαβητισμός σε δύο γλώσσες

Ισχυρές ’ μορφές δίγλωσσης εκ π αίδευσης Τύ π ος π ρογράμματος Δυαδικής γλωσσικής εκπαίδευσης (Two Way/ Dual Language) T υ π ικοί μαθητές Μεικτές ομάδες (και από την πλειονότητα και από μειονότητες) Γλώσσες τάξης Και οι δύο (κυρίαρχη και μειονοτική) Κοινωνικοεκ π. στόχοι Διατήρηση, πλουραλισμός και εμπλουτισμός Γλωσσ. στόχος Διγλωσσία και αλφαβητισμός σε δύο γλώσσες

Ισχυρές ’ μορφές δίγλωσσης εκ π αίδευσης Τύ π ος π ρογράμματος Γενικευμένη δίγλωσση εκπαίδευση (Μainstream Bilingual) T υ π ικοί μαθητές Μαθητές από την πλειονότητα Γλώσσες τάξης Δύο κυρίαρχες γλώσσες Κοινωνικοεκ π. στόχοι Διατήρηση, πλουραλισμός και εμπλουτισμός Γλωσσ. στόχος Διγλωσσία και αλφαβητισμός σε δύο γλώσσες

Σ YM Π EPA Σ MATIKA: όταν οι μαθητές προέρχονται από κάποια μειονότητα, η δίγλωσση εκπαίδευση που έχει τα χαρακτηριστικά της 'διατήρησης' της κοινοτικής γλώσσας ή της ‘δυαδικής’ εκπαίδευσης είναι η πλέον ενδεδειγμένη λύση.

Ευχαριστώ πολύ! Ευχαριστώ πολύ! Άννα Χατζηπαναγιωτίδη Άννα Χατζηπαναγιωτίδη