Παραδόσεις εφαρμοσμένης Δασοκομικής Μάθημα 4: Φυσικά δάση. Δομή, Δυναμική και αναγέννηση τους. Στέργιος Βέργος, καθηγητής Καρδίτσα, 25 Οκτωβρίου 2011 ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ – ΠΑΡ/ΜΑ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡ/ΝΤΟΣ “Εφαρμοσμένη Δασοκομική”

Δομή - Ανάλυση δομής φυσικών δασών Η ανάλυση της δομής των φυσικών συστάδων και η έρευνα των νόμων που διέπουν τη δυναμική εξέλιξής τους, έχουν ιδιαίτερη αξία για τη δασοκομική έρευνα και πράξη. Οι όποιες καλλιεργητικές επεμβάσεις, μπορούν να έχουν μόνο τότε θετικά αποτελέσματα όταν από την αρχή είναι γνωστοί οι φυσικοί νόμοι αντίδρασης των επιμέρους δένδρων, αλλά και ολόκληρων των συστάδων. Ουσιαστικό στοιχείο αυτής της ανάλυσης αποτελεί η αποτύπωση της κατατομής και κάτοψης των συστάδων (προφίλ, 10x50 m).

Κατανομή και κάτοψη (προφίλ) σε γηραία συστάδα (φάση γηρασμού) μαύρης Πεύκης στην Κρανιά Γρεβενών (Βέργος, 1979)

Εξέλιξη και διαμόρφωση της δομής - Δυναμική των φυσικών δασών Για την καλύτερη κατανόηση της εξελικτικής πορείας ενός φυσικού δάσους, σκόπιμο είναι να αρχίσει κανείς τις παρατηρήσεις του από μια γυμνή επιφάνεια, που προέκυψε μετά από πυρκαγιά, πολύχρονη βόσκηση, πρόσχωση, καταιγίδα κ.ά. Αρχικό δάσος. Μεταβατικό δάσος. Τελικό δάσος. Τελική φυτοκοινωνία KLIMAX, χαρακτηριστικά σημεία-φάσεις: του αρίστου, του γηρασμού, της καταστροφής ή της διάσπασης (όχι βίαιας) και της αναγέννησης.

Σχηματική παράσταση της εξελικτικής πορείας ενός φυσικού δάσους μετά από βίαιη καταστροφή.

Διαδικασία αναγέννησης των φυσικών δασών Στο φυσικό, αδιατάρακτο από τον άνθρωπο, δάσος συναντά κανείς διάφορες στο χώρο και στο χρόνο μορφές αναγέννησης. Η διαρκής αναγέννηση, η οποία εμφανίζεται σε χαλαρά συγκομωμένες συστάδες. Η αναγέννηση σε ομάδες και λόχμες, όταν η διάσπαση της κομοστέγης αρχίζει να εμφανίζεται σε μικροεπιφάνειες. Η αναγέννηση σε μεγάλες επιφάνειες, όταν η διάσπαση της κομοστέγης είναι ομοιόμορφη σ' ολόκληρη την επιφάνεια της συστάδας.

Συσταδικοί τύποι του φυσικού δάσους Ανάλογα με τον τρόπο και την ταχύτητα αναγέννησης δημιουργούνται στο φυσικό δάσος διάφοροι τύποι συστάδων - ομοιόμορφοι και ανομοιόμορφοι. Ομοιόμορφες συστάδες εμφανίζονται σε μεγάλες επιφάνειες και είναι κατά κανόνα μονόροφες έως διόροφες αμιγείς. Ως προς την ηλικία μπορεί να είναι ομήλικες ή ανομήλικες. Ανομοιόμορφες συστάδες προκύπτουν όταν εμφανίζεται διαρκής αναγέννηση ή όταν έχουμε αναγέννηση σε μικρά διάκενα για πολλά χρόνια. Ως προς την ηλικία οι συστάδες αυτές είναι ανομήλικες μεικτές ή και αμιγείς.

Συσταδικοί τύποι του φυσικού δάσους Η μέχρι σήμερα πείρα από τη μελέτη των φυσικών δασών έδειξε πως οι ομοιόμορφες συστάδες είναι εκτεθειμένες σε περισσότερους κινδύνους, ενώ οι ανομοιόμορφες εμφανίζονται πιο σταθερές. Γι' αυτό από δασοκομική άποψη αποτελεί πάντοτε πλεονέκτημα να χρησιμοποιούνται στην πράξη κατά το δυνατόν μεγαλύτεροι γενικοί χρόνοι αναγέννησης (30-60 χρόνια). Εφαρμόζοντας μεγάλους γενικούς χρόνους αναγέννησης δημιουργούμε ανομήλικες υποκηπευτές συστάδες με μεγάλη βιογεωκοινοτική σταθερότητα.