Έννοια και πεδίο εφαρμογών της εκπαιδευτικής πολιτικής Σ. Ηλιάδου-Τάχου Επίκουρη Καθηγήτρια Ιστορίας της Νεοελληνικής εκπαίδευσης Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας

Παιδεία  α) μάγμα θεσμίσεων & μίγμα σημασιών (Καζαμίας)β) Συνισταμένη ιδεών, στάσεων, συνειδήσεων & μιας ευρύτερης πνευματικής καλλιέργειας, ενός πολιτισμικού-μορφωτικού κεφαλαίου. Μια διαρκώς επαναδιαπραγματευόμενη, έκρυθμη κουλτούρα.(Παπαδάκης) γ) Μια μερικότερη όψη της παγκόσμιας καθολικής πραγματικότητας (Χουρδάκης)

Εκπαίδευση  Πρόκειται για διαδικασία η οποία  α) σχετίζεται με το κράτος το οποίο νομιμοποιεί δια της εκπαίδευσης την αναπαραγωγή της κοινωνίας και την αναδιανομή του πλούτου (Bourdieu)  β) σχετίζεται με την κοινωνία, επειδή αντλεί ερεθίσματα από αυτήν αλλά και τη μετασχηματίζει (Torsten Husen)

Eκπαιδευτικό σύστημα  Είναι ο τρόπος με τον οποίο έχει οργανωθεί η διαδικασία αγωγής-μάθησης μέσα σε μια κοινωνία (Πυργιωτάκης)  Χαρακτηριστικά : η ύπαρξη σκοπών & στόχων, οργανωμένων θεσμών, η ιεραρχική & διοικητική οργάνωση, οι δομές, τα περιεχόμενα, οι μέθοδοι, οι τεχνικές, οι διαδικασίες διδασκαλίας/μάθησης, εποπτείας/αξιολόγησης της αποτελεσματικότητάς του.

Αγωγή Διακρίνεται σε: Τυπική (formal) Άτυπη (Non formal) Επιμορφωτική Έχει α) εξελικτικό χαρακτήρα β) στόχους γ) αποτελέσματα (αλλαγή στάσεων, μάθηση)

Πλαίσιο λειτουργιών Κράτους Κράτος: ενοποιεί υλικές & συμβολικές πηγές Κοινωνικά πεδία Οικονομικά πεδία Εκ/κά/ πολιτιστικά πεδία Πολιτικά πεδία Εγκαθιδρύει τη συμβολική νομιμότητα (κοινό συμφέρον)

Κράτος & εκπαιδευτικό σύστημα Ρυθμίζει τη λειτουργία των πεδίων Μέσα από διακυμάνσεις πολιτικών, πολιτιστικών αξιών Μέσα από τους νόμους

Το Κράτος  Το πεδίο κυριαρχίας του προκύπτει ως πεδίο συσχετισμού δύναμης α) ανάμεσα στα είδη κεφαλαίου (Bourdieu) β) στα κοινωνικά/ιστορικά υποκείμενα, τις ομάδες πίεσης, τις συμπράξεις συμφερόντων και τις τεχνολογικές εξουσίες (Foucault)

H εκπαίδευση Προσλαμβάνεται ως δημόσιο αγαθό Αποτελεί όρο συγκρότησης του κράτους Σχετίζεται ουσιαστικά ή νομιμοποιητικά με την πρόοδο & το δημόσιο συμφέρον

Εκπαιδευτικό γεγονός  Πρόκειται για:  Το συμβάν evenement  Τη συγκυρία conjoncture  Τη δομή structure  Επειδή παρελθόν-παρόν θεωρούνται μέσα από τη διαλεκτική σχέση χώρου & χρόνου  Για όσους πράγματι ζουν εντός της η ανθρώπινη ύπαρξη δεν μπορεί να ολοκληρωθεί εντός της ούτε ως ιστορία ούτε ως παρόν (K. Jaspers)

Kοινωνική πραγματικότητα  Υπάρχει μια κοινωνικά & συμβολικά δομημένη πραγματικότητα  Επηρεάζει τη δράση των ατόμων μέσα από τις διαδικασίες διαμόρφωσης της σκέψης τους  Επηρεάζεται από τη δράση & τις παρεμβάσεις τους

Κοινωνική δομή  Κοινωνικός σχηματισμός που γίνεται αντιληπτός ως σύστημα σχέσεων, δυνάμεων & νοημάτων, κοινωνικών ομάδων, στρωμάτων, κοινωνικών κατηγοριών, νοούμενο ως μεταβλητό και υποκείενο σε μετασχηματισμούς.

Κοινωνικός μετασχηματισμός Η ολοκληρωμένη θεμελιώδης αλλαγή στη σύνθεση της κοινωνίας (Webster, La Belle) Χαρακτηριστικά: α) απορρέει από τη δράση προσώπων, συλλογικών & ιστορικών υποκειμένων πάνω στην κοινωνία και αντίστροφα β) σχετίζεται με την επίδραση των οικονομικών αλλαγών στις εκπαιδευτικές δομές, άρα και στην κοινωνία (Γκίβαλος)

Η έννοια της εξουσίας  Είναι το πλήθος των σχέσεων δύναμης που ενυπάρχουν στο χώρο όπου ασκούνται. Είναι τα στηρίγματα που βρίσκουν μεταξύ τους, ή οι αντιφάσεις που τις απομονώνουν,, οι στρατηγικές μέσα από τις οποίες ενεργοποιούνται και που το γενικό τους σχέδιο υλοποιείται στο μηχανισμό του κράτους, στους νόμους, στις κοινωνικές ηγεμονίες (Foucault)

Η σχέση εξουσίας-δικαίου  Διαστάσεις του δικαίου (Weber):  α) η κανονιστική λειτουργία  β) η ιδεoλογική-νομιμοποιητική λειτουργία (νεωτερικότητα: το δίκαιο δεν είναι αληθές ή όχι, ισχύει ή όχι)  Με τη δεύτερη λειτουργία του επιτρέπει στην εξουσία να εμφανίσει τις επιλογές της ως απρόσωπες, άρα νομιμοποιημένες και να τις επιβάλλει.

Οι όροι: ομάδες ενδιαφέροντος ή συμφερόντων Είναι ομάδες συνεργασίας, ανοιχτές για άτομα με παρόμοια ενδιαφέροντα, ημιδιαρθρωμένες με μερική οργάνωση, εκούσιες στη βάση σχηματισμού τους, περιοδικά συγκροτημένες, σχετικά υποκείμενες ή ανθιστάμενες στη διείσδυση της κυρίαρχης ιδεολογίας, εξαρτημένες από τη δράση του τυπικού ή άτυπου ηγέτη. Αποτέλεσμα: η διαπλοκή συμφερόντων, στρατηγικών, τεχνικών επίτευξης (αντιπαράθεση- συναλλαγή) επιδρά στις πολιτικές εξελίξεις.

Οι όροι: πολιτική κουλτούρα, ιδεολογία  πολιτική κουλτούρα (Kavanagh) : το σύστημα αξιών, γνώσεων ή δοξασιών μιας ομάδας τα οποία καθορίζουν τη συνολική κατανομή των προτύπων προσανατολισμών και συνειδησιακών στάσεων που υιοθετούν οι πολίτες και διαμορφώνουν την πολιτική τους συμπεριφορά.  Ιδεολογία πλέγμα αντιλήψεων θέσεων, ιδεωδών.  Η σχέση τους είναι ευδόκιμη ή συγκρουσιακή.

Πεδίο της εκπαιδευτικής πολιτικής  Εκπαιδευτική πολιτική είναι αυτό που ασκείται αλλά και αυτό στο οποίο στοχεύει η εξουσία δια της εκπαίδευσης (Ball)  Είναι ο τρόπος διαχείρισης του εκπαιδευτικού πεδίου (σαφήνεια στόχων, νομιμοποίηση άσκησης από παραγωγούς-αποδέκτες, αποτελεσματικότητα, επάρκεια, αξιολόγηση από ομάδες ενδιαφέροντος, διαδικασία & αποτέλεσμα)

Περιεχόμενο της εκπαιδευτικής πολιτικής  α) Η ιδεολογία για την εκπαίδευση που διέπει μια εκπαιδευτική πολιτική  β) Οι στόχοι της εκπαιδευτικής πολιτικής  γ) Οι δράσεις με τις οποίες θα υλοποιηθούν οι σκοποί  δ) Ο διάλογος που εκκινεί σε επίπεδο κοινωνίας  ε) Ο λόγος των εκπονητών και οι συνυποδηλώσεις του. Ο λόγος των αποδεκτών.

Το πλαίσιο της εκπαιδευτικής πολιτικής  Πλαίσιο(Context) εκπαιδευτικής πολιτικής : είναι οι κοινωνικές, πολιτικές, ιδεολογικές και οικονομικές συνθήκες που επηρεάζουν την αποδοχή ή την αναίρεση μιας εκπαιδευτικής πολιτικής. Το πλαίσιο καθορίζει α) τη στάση των αποδεκτών β) τις στάσεις των ομάδων ενδιαφέροντος γ) την πολιτική επιρροή τους που συναρτάται με την κοινωνική τους δυναμική

Οι εκπονητές  Προβάλλουν το πλαίσιο δράσης  Διαμορφώνουν και διαχέουν τη φιλοσοφία ή την ιδεολογία που καθορίζει το περιεχόμενό της  Πληροφορούν, ενθαρρύνουν  Νομοθετούν ή αποσαφηνίζουν το περιεχόμενο και τους στόχους της νομοθεσίας αυτής.  Ελληνική ιδιαιτερότητα: Οι ομάδες ειδικών ως εκπονητές αγνοούνται από την πολιτική ηγεσία που υιοθετεί τις δικές της σκοπιμότητες.

Οι αποδέκτες  Το σύνολο των διαφορετικών ομάδων ενδιαφέροντος που ενεργοποιούνται με σκοπό να αναστρέψουν το περιεχόμενο μαις εκπαιδευτικής πολιτικής η οποία θεωρείται αρνητική για τα συμφέροντά τους. Η συστράτευσή τους προσλαμβάνει διαστάσεις.

Ο λόγος των εκπαιδευτικών πολιτικών  Κωδικοποιείται μέσα από τις συγκρούσεις, τους συμβιβασμούς, τις ερμηνείες, με βάση την πολιτική ή τις σχέσεις εξουσίας.  Αποκωδικοποιείται μέσα από την ερμηνεία της σημασίας που αποδίδεται στο περιεχόμενο μια εκπαιδευτικής πολιτικής από τους πρωταγωνιστές, σε σχέση με την ιστορία, το κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο, τις εμπειρίες, την ιδεολογία, τους στόχους των κομμάτων (πολλαπλές αναγνώσεις: Godd)

Τα αποτελέσματα των εκπαιδευτικών πολιτικών  Πρώτης τάξεως αποτελέσματα:  Οι αλλαγές στη δομή και τη λειτουργία κάποιων εκφάνσεων του συστήματοςπου επηρεάζουν το σύνολο  Δεύτερης τάξης αποτελέσματα:  Ο αντίκτυπος των αλλαγών α) στην αποδοτικότητα του συστήματος β) στην πρόσβαση στο σύστημα γ) στον εκδημοκρατισμό και την κοινωνική δικαιοσύνη (Walker)