Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Εργαστήριο Πολιτικής Οικονομίας και Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης Πρακτική Άσκηση Ονοματεπώνυμο: Δουρουντάκη Αλίκη Α.Μ: Δ15350 Υπεύθυνος Καθηγητής: Ζωγραφάκης Σταύρος Χρονικό διάστημα: 1 η Σεπτεμβρίου-31 η Οκτωβρίου Έτος:2013

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Αντικείμενο της παρούσας Πρακτικής Άσκησης είναι η μελέτη των συνθηκών διαβίωσης στην Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα της φτώχειας και ανισότητας κατά τα έτη , παρατηρώντας στοιχεία και δείκτες από πίνακες και διαγραμματικές απεικονίσεις.

ΣΚΟΠΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Ο σκοπός της Πρακτικής Άσκησης είναι η εξοικείωση με τους δείκτες: Κίνδυνος φτώχειας μετά και πριν τις κοινωνικές μεταβιβάσεις Κατώφλι κινδύνου φτώχειας Βάθος (χάσμα) φτώχειας Ποσοστό ατόμων με υλικές στερήσεις Ισοδύναμο διαθέσιμο ατομικό εισόδημα Πληθυσμός σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό Πληθυσμός που διαβιεί σε νοικοκυριά με χαμηλή ένταση εργασίας Δείκτης κατανομής του εισοδήματος κατά πεντημόρια Δείκτης άνισης κατανομής του εισοδήματος

Βασική στατιστική πηγή πληροφόρησης: Διεύθυνση Στατιστικών Πληθυσμού και Αγοράς Εργασίας ΕΛΣΤΑΤ

Πηγή: Διεύθυνση Στατιστικών Πληθυσμού και Αγοράς Εργασίας ΕΛΣΤΑΤ Τα στοιχεία του πίνακα προέρχονται από την Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης (EU-SILC), η οποία διενεργείται από το έτος Πίνακας 1. Ελλάς: Κίνδυνος φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, Κατώφλι κινδύνου φτώχειας 4,7415,3005,6505,9106,1206,4806,8977,1786,591 Κατά φύλο Σύνολο 20,820,219,520,819,220,119,720,121,4 Άρρενες 20,019,018,119,818,419,619,119,320,9 Θήλεις 21,421,220,821,720,020,720,220,921,9 Κατά ομάδες ηλικιών ,520,720,322,822,123,023,723,023, ,018,117,118,418,7 18,119,020, ,328,427,825,522,022,321,421,323,6

Κίνδυνος φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις: το ποσοστό των ατόμων σε νοικοκυριά, των οποίων το διαθέσιμο εισόδημα είναι χαμηλότερο του κατωφλίου της φτώχειας. Ισοδύναμο διαθέσιμο ατομικό εισόδημα: το συνολικό διαθέσιμο εισόδημα του νοικοκυριού μετά τη διαίρεσή του με το ισοδύναμο μέγεθος του νοικοκυριού Κοινωνίκές μεταβιβάσεις: η κοινωνική βοήθεια, τα οικογενειακά επιδόματα, τα επιδόματα/ βοηθήματα ανεργίας, ασθένειας, αναπηρίας- ανικανότητας και οι εκπαιδευτικές παροχές

Ως κίνδυνος φτώχειας πριν τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, ορίζεται το ποσοστό των ατόμων που ζουν σε νοικοκυριά των οποίων το συνολικό διαθέσιμο εισόδημα είναι μικρότερο του 60% του εθνικού διάμεσου ισοδύναμου διαθέσιμου εισοδήματος Πηγή: Διεύθυνση Στατιστικών Πληθυσμού και Αγοράς Εργασίας ΕΛΣΤΑΤ Πίνακας 2. Ελλάς: Κίνδυνος φτώχειας πριν τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, Κατά φύλο Σύνολο 23,722,522,623,423,723,322,723,824,8 Άρρενες 22,921,221,122,122,722,321,622,724,2 Θήλεις 24,523,824,124,7 24,323,724,925,4 Κατά ομάδες ηλικιών ,722,522,624,927,125,825,226, ,819,619,821,121,621,720,823, ,032,832,230,028,026,626,728,9

Κίνδυνος φτώχειας μετά και πριν τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, κατά φύλο

Πηγή: Διεύθυνση Στατιστικών Πληθυσμού και Αγοράς Εργασίας ΕΛΣΤΑΤ Πίνακας 3. Ελλάς: Κίνδυνος φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, Κατά συνήθη κατάσταση απασχόλησης Εργαζόμενοι 13,513,112,913,814,214,313,8 11,9 Μη εργαζόμενοι 27,025,8 25,924,724,523,925,028,1 Άνεργοι 33,830,832,333,135,436,838,138,544,0 Συνταξιούχοι 28,025,824,924,321,520,318,419,019,9 Λοιποί μη οικονομικά ενεργοί 24,924,825,225,725,326,026,527,430,0 Εργαζόμενοι Σύνολο 13,513,112,913,814,214,313,8 11,9 Άρρενες 14,514,013,814,715,515,916,116,413,2 Θήλεις 11,811,6 12,512,312,110,610,210,1 Χρόνος εργασίας Πλήρης απασχόληση 12,611,812,012,812,913,512,511,710,4 Μερική απασχόληση 26,122,524,226,427,226,026,929,421,4

Κίνδυνος φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, κατά συνήθη κατάσταση απασχόλησης, 2011

Πηγή: Διεύθυνση Στατιστικών Πληθυσμού και Αγοράς Εργασίας ΕΛΣΤΑΤ Πίνακας 4. Ελλάς: Κίνδυνος φτώχειας κατά τον τύπο νοικοκυριού, Τύπος νοικοκυριού Χωρίς εξαρτώμενα παιδιά 20,019,518,818,618,018,417,417,019,5 Μονομελή 27,128,927,924,627,325,326,527,225,2 Μονομελές: Θήλυ 30,234,232,227,928,726,728,327,725,8 Μονομελές: Άρρεν 21,018,818,618,024,622,723,026,324,3 1 ενήλικας >65 ετών 36,736,635,134,033,230,6 30,129,7 2 ενήλικες(τουλάχιστον ο ένας>65 ετών) 30,028,627,424,321,320,721,020,922,3 2 ενήλικες <65 ετών 16,014,215,015,515,016,017,218,016,2 3 ή περισσότεροι ενήλικες 14,513,812,914,914,615,912,712,517,2 Με εξαρτώμενα παιδιά 21,420,220,622,622,722,122,322,923,2 1 άτομο με εξ.παιδιά 34,337,943,529,634,227,132,133,443,2 2 ενήλικες με 1 εξ. Παιδί 14,615,414,115,219,817,522,321,617,7 2 ενήλικες με 2 εξ.παιδιά 17,118,618,220,722,121,922,420,324,2 2 ενήλικες με 3 ή περισσότερα εξ. Παιδιά 34,032,7 38,029,727,228,626,720,8 3 ή περισσότεροι ενήλικες με εξ.παιδιά 28,925,828,429,622,925,118,629,324,6

Πίνακας 4. Ελλάς: Κίνδυνος φτώχειας κατά τον τύπο νοικοκυριού,

Πηγή: Διεύθυνση Στατιστικών Πληθυσμού και Αγοράς Εργασίας ΕΛΣΤΑΤ Πίνακας 5. Ελλάς: Κίνδυνος φτώχειας κατά επίπεδο εκπαίδευσης, Επίπεδο εκπαίδευσης Προσχολική, πρωτοβάθμια και πρώτο στάδιο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης 28,327,227,027,126,227,2 27,029,5 Δεύτερο στάδιο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση 13,613,914,215,615,5 16,418,519,8 Πρώτο και δεύτερο στάδιο τριτοβαμιας εκπαίδευσης 6,15,15,65,77,56,85,35,87,1

Κίνδυνος φτώχειας κατά επίπεδο εκπαίδευσης

Το βάθος(χάσμα) φτώχειας, αναφέρεται στην εισοδηματική κατάσταση των ατόμων που βρίσκονται κάτω από το κατώφλι της φτώχειας και είναι η διαφορά του κατωφλιού του κινδύνου φτώχειας για το σύνολο του πληθυσμού και του διάμεσου ισοδύναμου διαθέσιμου εισοδήματος του φτωχού πληθυσμού και εκφράζεται ως ποσοστό επί του κατωφλιού του κινδύνου φτώχειας. Πηγή: Διεύθυνση Στατιστικών Πληθυσμού και Αγοράς Εργασίας ΕΛΣΤΑΤ Πίνακας 6. Ελλάς: Χάσμα κινδύνου φτώχειας κατά ομάδες ηλικιών, Ομάδες ηλικιών Σύνολο28,724,623,826,127,224,724,123,426, ,821,322,425,328,926,026,426,027, ,125,324,527,027,325,926,124,828, ,426,123,324,423,620,814,714,621,1

Χάσμα κινδύνου φτώχειας κατά ομάδες ηλικιών

Πληθυσμός σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό: Ο δείκτης αναφέρεται στο ποσοστό πληθυσμού που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή στερείται υλικών αγαθών ή διαβιεί σε νοικοκυριά με χαμηλή ένταση εργασίας. Πληθυσμός που διαβιεί σε νοικοκυριά με χαμηλή ένταση εργασίας: Ο δείκτης αναφέρεται στο ποσοστό πληθυσμού ηλικίας που διαβιεί σε νοικοκυριά που τα μέλη τους εργάστηκαν λιγότερο από το 20% της συνήθους απασχόλησης κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους. Η ένταση εργασίας του νοικοκυριού ορίζεται ως ο λόγος μεταξύ του αριθμού των μηνών του προηγούμενου έτους κατά τη διάρκεια των οποίων όλα τα μέλη εργάχονταν και του συνολικού αριθμού των μηνών που θα μπορούσαν θεωρητικά να έχουν εργαστεί κατά την ίδια περίοδο. Οικονομικά ενεργά μέλη θεωρούνται τα μέλη του νοικοκυριού ηλικίας ετών. Πηγή: Διεύθυνση Στατιστικών Πληθυσμού και Αγοράς Εργασίας ΕΛΣΤΑΤ Πίνακας 7. Ελλάς: Πληθυσμός σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό, Πληθυσμός σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό 3,3023,1243,1742,9893,0463,0073,0323,403 Σε χιλιάδες %31,029,329,527,728,127,627,731,0 Πληθυσμός που διαβιεί σε νοικοκυριά με χαμηλή ένταση εργασίας Σε χιλιάδες %7,47,58,1 7,46,57,511,8

Πληθυσμός σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό

Με έτος βάσης το έτος Ν. Ως κίνδυνος φτώχειας υπολογιζόμενος με το κατώφλι φτώχειας του έτους 2005 ορίζεται το ποσοστό των ατόμων των οποίων το συνολικό ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα του συγκεκριμένου έτους είναι χαμηλότερο από το κατώφλι της φτώχειας, υπολογιζόμενο για το έτος 2005, προσαρμοσμένο για τον πληθρωισμό με στοιχεία από τον εναρμονισμένο δείκτη τιμών καταναλωτή. Πηγή: Διεύθυνση Στατιστικών Πληθυσμού και Αγοράς Εργασίας ΕΛΣΤΑΤ Πίνακας 8. Ελλάς: Κίνδυνος φτώχειας υπολογιζόμενος με το κατώφλι φτώχειας του έτους 2005 (πληθωρισμένο με τον εναρμονισμένο δείκτη τιμών καταναλωτή), κατά φύλο, Σύνολο20,019,118,616,416,322,9 Άρρενες19,118,2 15,915,722,4 Θήλεις20,919,819,016,8 23,5

Κίνδυνος φτώχειας υπολογιζόμενος με το κατώφλι φτώχειας του έτους 2005 (πληθωρισμένο με τον εναρμονισμένο δείκτη τιμών καταναλωτή),κατά φύλο

Ο δείκτης «ποσοστό ατόμων με υλικές στερήσεις» εκτιμά το επίπεδο διαβίωσης μετρώντας το ποσοστό του πληθυσμού που δεν μπορεί να ανταποκριθεί οικονομικά ή στερείται λόγω οικονομικής αδυναμίας, τουλάχιστον 4 από ένα κατάλογο 9 αγαθών και υπηρεσιών. Πηγή: Διεύθυνση Στατιστικών Πληθυσμού και Αγοράς Εργασίας ΕΛΣΤΑΤ Πίνακας 9. Ελλάς: Άτομα με υλικές στερήσεις, Ομάδες ηλικιών Σύνολο31,025,126,323,522,021,823,024,128, ,821,122,821,620,018,724,425,329, ,123,624,721,720,620,421,823,328, ,434,435,631,228,929,725,525,828,6

Άτομα με υλικές στερήσεις

Πηγή: Διεύθυνση Στατιστικών Πληθυσμού και Αγοράς Εργασίας ΕΛΣΤΑΤ Πίνακας 10. Ελλάς: Νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν δυσμενείς συνθήκες στην κατοικία τους, Νοικοκυριά που διαβιούν σε κατοικίες που αντιμετωπίζουν: Θόρυβο 20,518,520,219,921,722,323,523,225,2 Διαροή στη στέγη, υγρασία σε τοίχους, πατώματα, θεμέλια ή σάπιες κάσες στα παράθυρα ή σάπια πατώματα 21,019,720,920,419,418,617,617,115,3 Σκοτεινά δωμάτια 7,1 6,17,77,56,86,77,16,7 Έλλειψη λουτρού και μπάνιου 2,02,11,61,41,21,61,10,91,4 Έλλειψη εσωτερικής τουαλέτας 3,53,6 3,2 2,51,81,41,7

Δείκτης κατανομής του εισοδήματος κατά πεντημόρια: Συγκρίνει το μερίδιο του εισοδήματος του πλουσιότερου 20% του πληθυσμού με το 20% του φτωχότερου. Δείκτης άνισης κατανομής του εισοδήματος: Ο συντελεστής Gini ορίζεται ως ο λόγος των αθροιστικών μεριδίων του πληθυσμού, κατανεμημένου ανάλογα με το ύψος του εισοδήματος, προς το αθροιστικό μερίδιο του συνολικού ποσού που λαμβάνουν. Τιμή: 0(πλήρης ισότητα- 100%(πλήρης εισοδηματική ανισότητα) Πηγή: Διεύθυνση Στατιστικών Πληθυσμού και Αγοράς Εργασίας ΕΛΣΤΑΤ Πίνακας 11. Ελλάς: Ανισοκατανομή εισοδήματος, Ανισοκατανομ ή εισοδήματος σε πεντημόρια 5,76,16,45,95,86,16,05,95,85,66,0 Ανισοκατανομ ή εισοδήματος σε πεντημόρια συνατξιούχων 6,05,85,75,15,04,8 4,54,1 4,5 Συντελεστής Gini % 33,034,834,733,033,234,3 33,433,132,933,6

Πηγή: Διεύθυνση Στατιστικών Πληθυσμού και Αγοράς Εργασίας ΕΛΣΤΑΤ Πίνακας 12 ΕΕ (α): Πληθυσμός σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό, , Ευρωζώνη Χώρες ΕΕ-2725,625,224,423,623,123,524,20 Αυστρία17,516,817,816,718,617,016,616,90 Βέλγιο21,622,621,521,620,820,220,821,00 Γαλλία19,818,918,819,018,618,419,319,30 Γερμανία18,420,220,620,120,019,719,90 Ελλάς30,929,429,328,328,127,627,731,00 Εσθονία26,325,922,0 21,823,421,723,10 Ιρλανδία24,825,023,323,123,725,729,9 Ισπανία24,423,423,323,122,923,425,527,00

Πηγή: Διεύθυνση Στατιστικών Πληθυσμού και Αγοράς Εργασίας ΕΛΣΤΑΤ Πίνακας 12. ΕΕ (β): Πληθυσμός σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό, , Ευρωζώνη Χώρες Ιταλία26,425,025,926,125,324,724,528,20 Κύπρος25,325,425,222,422,923,623,50 Λουξεμβρούργο16,117,316,515,915,517,817,116,80 Μάλτα20,219,119,419,620,220,621,40 Ολλανδία16,716,015,714,915,1 15,70 Πορτογραλία27,526,125,0 26,024,925,324,40 Σλοβακία32,026,721,320,619,620,620,60 Σλοβενία18,517,1 18,517,118,319,30 Φινλανδία17,2 17,117,4 16,9 17,90

Πληθυσμός σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό, , Ευρωζώνη

Πηγή: Διεύθυνση Στατιστικών Πληθυσμού και Αγοράς Εργασίας ΕΛΣΤΑΤ Πίνακας 12: ΕΕ(γ): Πληθυσμός σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό, , Εκτός Ευρωζώνης Χώρες Βουλγαρία61,360,744,846,241,649,10 Δανία 16,5 17,216,716,816,317,618,318,90 Ηνωμένο Βασίλειο 24,823,722,623,222,023,122,70 Λετονία45,841,436,033,837,438,140,10 Λιθουανία41,035,928,727,629,533,433,40 Ουγγαρία32,131,429,428,229,629,931,00 Πολωνία45,339,534,430,527,8 27,20 Ρουμανία45,944,243,141,440,30 Σουηδία16,914,416,313,914,915,915,016,10 Τσεχική Δημοκρατία 19,618,015,815,314,014,415,30