ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΞΑΠΛΑΝΤΕΡΗ, M.D., PhD. GRAM Αρνητικά βακτήρια

Enterobacteriaceae - Η οικογένεια αυτή περιλαμβάνει γένη και είδη που προκαλούν νόσους στον άνθρωπο που έχουν περιγραφεί με σαφήνεια (τυφοειδής πυρετός, δυσεντερία, πανώλη) - Πολλά προκαλούν ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις (πνευμονία, ουρολοιμώξεις, επιμόλυνση τραυμάτων, σήψη)

Enterobacteriaceae -Είναι Gram αρνητικά βακτήρια -Συνήθως κινητά -Προαιρετικά αναερόβια -Τα είδη διακρίνονται σε ορότυπους με βάση τα Ο, Η, Κ αντιγόνα τους.

Πάχος 0,5-1,5 μm Μήκος 24 μm Πολλά είναι περίτριχα. Το γένος Proteus έχουν τέτοια κινητικότητα που πάνω στο υλικό καλλιέργειας φαίνεται και το χαρακτηρίζουμε ως ερπυσμό (swarming) Κάποια έχουν έλυτρο Αναπτύσσονται εύκολα στα κοινά θρεπτικά υλικά (χρόνος διπλασιασμού γενεάς in vitro min)

Μορφολογικά χαρακτηριστικά των βακτηρίων Βακτηρίδια

Περίτριχα βακτηριακό κύτταρο (peritrichous flagellation) 2.Λοφιότριχα (lophpthrichous flagellation) 3.Μονότριχα (monotrichous flagellation) Τα βακτήρια που φέρουν flagella, ανάλογα με τον τρόπο που είναι τοποθετημένες διακρίνονται σε:

Η οικογένεια περιλαμβάνει 41 γένη, με εκατοντάδες είδη.

Ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα στα μέλη αυτής της βακτηριακής οικογένειας είναι ότι ζυμώνουν τη λακτόζη (εκτός από Salmonellae, Shigellae)

Αντιγονική δομή Τα πιο σημαντικά αντιγόνα των Enterobacteriaceae είναι: O antigens: ειδικές πολυσακχαριδικές αλυσίδες του LPS στην εξωτερική μεμβράνη H antigens: Πρωτεϊνικά αντιγόνα του μαστιγίου K antigens: Γραμμικά πολυμερή της εξωτερικής μεμβράνης F antigens: Πρωτεϊνικά αντιγόνα των βλεφαρίδων (attachment fimbriae)

Ο λιποπολυσακχαρίτης ή ενδοτοξίνη (lipopolysaccharide, LPS), αποτελείται από το Lipoid A, core polysaccharide, O-specific polysaccharide chain (σωματικό αντιγόνο Ο)

Salmonella Σχεδόν όλες οι ανθρώπινες σαλμονελλώσεις οφείλονται στην S. enterica, subsp. enterica

Οι ορολογικοί τύποι καθορίζονται από τα O και H antigens

Εντερικές σαλμονελλώσεις Το βακτήριο προσκολλάται στον ειλεό και κόλον, εισδύει στο βλεννογόνο. Παράγει εντεροτοξίνη, η οποία είναι υπεύθυνη για την τοπική φλεγμονή. Ακολουθεί διάρροια, έμετος, πολλές φορές υψηλός πυρετός. Τα συμπτώματα υποχωρούν μετά από μερικές ημέρες. Σπάνια απαιτείται χορήγηση αντιβιοτικής αγωγής Διάγνωση: καλλιέργεια κοπράνων. Ο ύποπτος μικροοργανισμός απομονώνεται από τα κόπρανα και ταυτοποιείται μέσω μεταβολικών χαρακτηριστικών του και ειδικών αντιορών

Τυφοειδείς σαλμονελλώσεις Το βακτηρίδιο προσκολλάται στα κύτταρα της νήστιδας (Μ κύτταρα). Φαγοκυτταρώνεται από τα μακροφάγα της περιοχής και μεταφέρεται στους μεσεντέριους λεμφαδένες. Εκεί πολλαπλασιάζεται Η λοίμωξη εκδηλώνεται με πολύ υψηλό πυρετό, stupor (τύφος = ομίχλη), λευκοπενία, βραδυκαρδία, σπληνομεγαλία, εξάνθημα στην κοιλιά (roseola)

Shigella (βακτηριακή δυσεντερία) - Είναι το αίτιο της βακτηριακής δυσεντερίας - Περιλαμβάνει τα είδη: S.dysenteriae, S. flexneri, S. boydii, S. sonnei - Είναι ακίνητα βακτηρίδια - Ταξινομούνται με αντιορούς με βάση το Ο σωματικό αντιγόνο τους. (Επειδή δεν έχουν μαστίγιο, δεν έχουν και H antigen)

-Ο άνθρωπος μολύνεται από τροφή ή νερό (αρκούν μόλις λίγες 100άδες βακτήρια για να προκληθεί λοίμωξη -Διεισδύουν στον εντερικό βλεννογόνο στον τελικό ειλεό και στο κόλον. Φαγοκυτταρώνονται από τα μακροφάγα, επάγουν απόπτωση των μακροφάγων και απελευθερώνονται από τα νεκρά μακροφάγα εισέρχονται στα εντεροκύτταρα, όπου αναπαράγονται και καταστρέφουν το κύτταρο. -Επιπλέον παράγει την shigatoxin, η οποία επιπρόσθετα καταστρέφει το επιθήλιο του εντέρου και προκαλείται διάρροια και πυρετός

Ο ύποπτος μικροοργανισμός απομονώνεται από καλλιέργεια κοπράνων και ταυτοποιείται

Yersinia - H Yersinia pestis είναι το αίτιο της πανώλης (λοιμός, black death, bubonic plague) - Είναι ακίνητο και φέρει έλυτρο - Η πανώλη μεταδίδεται στον άνθρωπο με τους ψύλλους. Μπαίνει στο δέρμα, μεταφέρεται σους επιχώριους λεμφαδένες και πολλαπλασιάζεται. Οι λεμφαδένες 2-5 ημέρες μετά διογκώνονται και παίρνουν χαρακτηριστική μορφή. Πάνω από το 90% διογκώνονται οι βουβωνικοί λεμφαδένες (βουβωνική πανώλη) - Στο 50-90% των ασθενών χωρίς θεραπεία παρατηρείται μικροβιαιμία και σήψη. Προσβολή των πνευμόνων προκαλεί αποβολή του μικροοργανισμού με τα πτύελα και πρόκληση πρωτοπαθούς πνευμονίας. Εάν μείνει χωρίς αντιμετώπιση έχει 100% θνητότητα - Ο ύποπτος μικροοργανισμός απομονώνεται από λεμφαδένες, αίμα πτύελα και ταυτοποιείται

Yersinia -H Y.enterocolitica προσβάλλει τον άνθρωπο όταν καταναλώνει μολυσμένο τρόφιμο ή νερό. - Προκαλεί εντερίτιδα και μεσεντέρια λεμφαδενίτιδα. - Μπορεί να εμφανισθεί αρθρίτιδα και οζώδες ερύθημα - Άλγος δεξιού λαγόνιου βόθρου, κλινική εικόνα που μιμείται τη σκωληκοειδίτιδα

Escherichia coli Ανήκει στη φυσιολογική χλωρίδα του εντέρου Είναι σημαντικό παθογόνο για τον άνθρωπο και το πιο συχνά απομονούμενο Είναι περίτριχο Όταν εντοπίζεται σε περιοχές που δεν είναι ΄συστατικό της φυσιολογικής χλωρίδας προκαλεί: -Ουρολοιμώξεις -Πνευμονία -Βακτηριαιμία -Σήψη

Τα στελέχη που προκαλούν εντερικές λοιμώξεις χωρίζονται στα: - Enteropathogenic E. coli (EPEC) -Enterotoxic E.coli (ETEC) -Enteroinvasive E.coli (EIEC) -Enterohemorragic E. coli (EHEC) -Enteroaggregative E. coli (EAggEC) (βρέφη και μικρά παιδιά)

Τα Enterobacteriaceae ως ευκαιριακά παθογόνα Citrobacter freundii Klebsiella pneumoniae Klebsiella ozoenae Enterobacter cloacae Proteus mirabilis Proteus vulgaris Morganella morganii Providencia rettgeri Providencia stuartii

Vibrio cholerae Προκαλεί τη νόσο χολέρα Είναι βακτηρίδιο με σχήμα σαν κόμμα Είναι μονότριχο

Vibrio cholerae - Διαιρείται σε οροτύπους με βάση το Ο σωματικό αντιγόνο (συνήθως Ο:1) -Παράγει την τοξίνη της χολέρας (cholera toxin), που είναι το αίτιο της ασθένειας – στα εντεροκύτταρα επάγεται εκκριτική διάρροια και αποβάλλονται μεγάλα ποσά ηλεκτρολυτών και νερού -Για να εκδηλωθεί η νόσος ο άνθρωπος πρέπει να καταναλώσει >10 8 μικροοργανισμούς, καθώς καταστρέφονται από το όξινο γαστρικό υγρό

Vibrio parahemolyticus Προκαλεί γαστρεντερίτιδα σε άτομα που καταναλώνουν ωμά ψάρια ή θαλασσινά Vibrio vulnificus Ζει στο νερό και προκαλεί μολύνσεις κυρίως σε ανοσοκατασταλμένους ασθενείς

Haemophilus -Ονομάζονται έτσι διότι για την ανάπτυξή τους το θρεπτικό υλικό πρέπει να έχει παράγοντες του αίματος X και V -Ο Haemophilus influenzae είναι το συχνότερο παθογόνο για τον άνθρωπο - Είναι ακίνητο, συχνά με έλυτρο -Ο πιο συχνά απομονωμένος τύπος είναι ο Η.influenzae type b (με βάση το έλυτρο) -Προκαλεί σοβαρές λοιμώξεις στα βρέφη, σε παιδιά κάτω των 4 ετών, και στους ανοσοκατασταλμένους

Προκαλεί σε βρέφη και παιδιά κάτω των 4 ετών: Μηνιγγίτιδα Επιγλωττίτιδα Πνευμονία Σηπτική αρθρίτιδα Οστεομυελίτιδα Περικαρδίτιδα Κυτταρίτιδα Μέση ωτίτιδα Παραρρινοκολπίτιδα

Προκαλεί σε ενήλικες (σπάνια, ιδίως σε ανοσοκαταστολή: Λοιμώξεις του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού συστήματος

Pseudomonas aeruginosa -Είναι αερόβιο βακτήριο -Κινητό, μονότριχο ή λοφιότριχο -Είναι ευκαιριακό παθογόνο για τον άνθρωπο -Είναι ευρέως διαδεδομένη στη φύση -Προκαλεί πνευμονία σε ασθενείς με κυστική ίνωση, επιμολύνει εγκαύματα, προκαλεί ενδοκαρδίτιδα σε χρήστες IV ναρκωτικών ουσιών, επιμολύνει χειρουργικά τραύματα -Σε ανοσοεπαρκείς ασθενείς προκαλεί κακοήθη εξωτερική ωτίτιδα και κερατοεπιπεφυκίτιδα

Brucella -Είναι μικρά, κοκκώδη Gram αρνητικά βακτηρίδια, αυστηρώς αερόβια, ακίνητα -Οι B. abortus, B.melitensis, B. suis προκαλούν τη νόσο βρουκέλλωση στον άνθρωπο. -Η βρουκέλλωση είναι ζωονόσος και μεταδίδεται στον άνθρωπο από το κρέας, και το μη παστεριωμένο γάλα και παράγωγα γάλακτος από ζώα που νοσούν.

Brucella -Στο εργαστήριο απομονώνεται από αιμοκαλλιέργειες και με την ορολογική δοκιμασία Wright

Bordetella pertussis - Προκαλεί τη νόσο κοκκύτη

Treponema pallidum (Τρεπόνημα το ωχρό) - Προκαλεί τη νόσο σύφιλη, που είναι σεξουαλικώς μεταδιδόμενη νόσος - Έχει σπειροειδή μορφή -Δεν καλλιεργείται στα συνηθισμένα καλλιεργητικά υλικά -Δεν βάφεται κατά Gram

Παρατηρούνται τα εξής στάδια: Στάδιο Ι: εμφανίζεται ανώδυνο εξάνθημα στην περιοχή και λεμφαδενίτιδα (μπορεί να περάσει απαρατήρητο) Στάδιο ΙΙ: πολυλεμφαδενοπάθεια, εξάνθημα (συφιλιδική ροδάνθη) Στάδιο ΙΙΙ: διαιρείται στη νευροσύφιλη, προσβολή καρδιαγγειακού, δημιουργία κοκκιωμάτων

Chlamydia trachomatis Προκαλούν στον άνθρωπο: 1. Τη νόσο τράχωμα: προσβολή του οφθαλμού (κερατοεπιπεφυκίτιδα). Εάν δε θεραπευτεί προκαλεί χρόνιες αλλοιώσεις που οδηγούν σε ουλοποίηση του κερατοειδούς και τύφλωση

Chlamydia trachomatis Προκαλούν στον άνθρωπο: 2. Το lymphogranuloma venereum. Είναι σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα (αφροδίσιο νόσημα). Εμφανίζεται επώδυνο έλκος και λεμφαδενίτιδα 3. Μη γονοκοκκική ουρηθρίτιδα (άνδρες), σαλπιγγίτιδα, τραχηλίτιδα (γυναίκες) 4. Λοιμώξεις αναπνευστικού (Chlamydia pneumoniae)

Mycoplasma pneumoniae -Το κυτταρικό τους τοίχωμα δεν έχει πεπτιδογλυκάνη - Προκαλούν στον άνθρωπο και ιδίως σε νεαρούς ενήλικες άτυπη πνευμονία Mycoplasma hominis, Ureaplasma urealyticum - Προκαλούν μη γονοκκοκική ουρηθρίτιδα (άνδρες), τραχηλίτιδα (γυναίκες)