ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΦΥΤΩΝ ΘΕΜΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ: «ΕΛΕΓΧΟΣ ΒΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΤΟΠΙΚΩΝ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ» Γιακουμεττής Ιάκωβος Α.Μ.: Αθήνα 2013

Ορισμός τοπικής ποικιλίας: Μια τοπική ποικιλία αποτελεί ένα δυναμικό πληθυσμό με ιστορική προέλευση, διακριτή ταυτότητα και στερείται επιστημονικής βελτιωτικής παρέμβασης, όπως επίσης είναι συχνά γενετικά ποικιλόμορφη, έχει τοπική προσαρμοστικότητα και συνδέεται με παραδοσιακά συστήματα καλλιέργειας (CamachoVilla et al. 2005).

Όλοι οι σπόροι που χρησιμοποιήθηκαν στην πειραματική διαδικασία της πρακτικής άσκησης προέρχονταν από τη συλλογή του Εργαστηρίου Βελτίωσης Φυτών και Γεωργικού Πειραματισμού. Οι σπόροι διατηρούνται σε ψυκτικές εγκαταστάσεις, υπό συνθήκες σκότους και θερμοκρασίας μικρότερης των 10 ο C.

Τα τρυβλία πλύθηκαν και στέγνωσαν καλά πριν τη χρήση τους, ενώ το διηθητικό χαρτί κόπηκε σε σχήμα κυκλικών δίσκων διαμέτρου ίσης με τη μικρότερη βάση των τρυβλίων.

Οι σπόροι κάθε ποικιλίας τοποθετήθηκαν σε τρυβλία, καθένα από τα οποία έφερε δύο φύλλα διηθητικού χαρτιού, διαποτισμένα με απεσταγμένο νερό.

Τα τρυβλία με τους επιστρωματωμένους σπόρους τοποθετήθηκαν προς εκβλάστηση υπό συνθήκες σκότους και θερμοκρασίας 25 ο C στο εσωτερικό θαλάμου εκβλάστησης.

Εξετάστηκε η φυτρωτική ικανότητα τριών ποικιλιών γλυκάνισου, προερχόμενων από τα νησιά της Λέσβου και της Λήμνου.

Για κάθε ποικιλία γλυκάνισου, στρωματώθηκαν τέσσερα τρυβλία με δέκα σπόρους στο καθένα, η φυτρωτική ικανότητα των οποίων εξετάστηκε σε ένα διάστημα διάρκειας περίπου δύο εβδομάδων, όπως φαίνεται στον επόμενο πίνακα.

Η εκβλάστηση του ριζιδίου στο σπόρο γλυκάνισου φαίνεται στις παρακάτω εικόνες.

Εξετάστηκε η φυτρωτική ικανότητα των σπόρων πλήθους τοπικών ποικιλιών φασολιού και κολοκυνθοειδών από το νησί της Λέσβου, με αποτελέσματα που φαίνονται στον επόμενο πίνακα.

Η εκβλάστηση του ριζιδίου στο σπόρο φασολιού φαίνεται στις παρακάτω εικόνες.

Η εκβλάστηση του ριζιδίου στο σπόρο κολοκυνθοειδών φαίνεται στις παρακάτω εικόνες.

Μετά το φύτρωμα των σπόρων στα τρυβλία, οι τελευταίοι μεταφυτεύτηκαν σε γλαστράκια, στα οποία τοποθετήθηκε εδαφικό υπόστρωμα σύστασης 1 (φυτόχωμα):1 (περλίτης).

Τα γλαστράκια παρέμειναν στο θερμοκήπιο, όπου ποτίζονταν τακτικά, οπότε βλάστησαν οι σπόροι και αναπτύχθηκαν τα νεαρά φυτάρια για χρονικό διάστημα διάρκειας περίπου δύο εβδομάδων. Η βλάστηση και η ανάπτυξη των φυταρίων για τις ημέρες 1, 2, 3 και 5 φαίνεται στις παρακάτω εικόνες αντίστοιχα.

Η βλάστηση και η ανάπτυξη των φυταρίων για τις ημέρες 8, 10, 12 και 15 φαίνεται στις παρακάτω εικόνες αντίστοιχα.

Η προετοιμασία και καλλιέργεια του εδάφους για την εγκατάσταση των φυταρίων έγινε σε δύο στάδια: α) κοπή και ενσωμάτωση ζιζανίων με τρακτέρ και β) φρεζάρισμα με φρεζάκι.

Τα φυτάρια κολοκυνθοειδών φυτεύτηκαν σε γραμμές, με αποστάσεις 60cm επί της γραμμής και 2m μεταξύ των γραμμών αντίστοιχα.

Τα φυτάρια φασολιού φυτεύτηκαν σε γραμμή, με αποστάσεις 50cm επί τη γραμμής.

Τα φυτάρια φασολιού ήταν τύπου όρθιας, αναρριχώμενης ανάπτυξης, οπότε τοποθετήθηκαν καλάμια προκειμένου να υποστυλωθούν.

Κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας, εφαρμόζονταν ποτίσματα κάθε δύο με τρεις ημέρες, καθώς και τακτικά σκαλίσματα και βοτανίσματα.

Οι ποικιλίες κολοκυνθοειδών διακρίθηκαν ως προς τον τύπο ανάπτυξής τους σε θαμνώδους (Cucurbita pepo) και έρπουσας ανάπτυξης (Cucurbita maxima, Cucurbita moschata και Lagenaria siceraria).

Οι ποικιλίες των κολοκυνθοειδών χαρακτηρίζονται από διαφορετικό τύπο φύλλων, ανάλογα με το είδος στο οποίο ανήκουν. Οι κυριότεροι τύποι είναι: α) στρογγυλό, ολόκληρο, με μαρμάρωση (C. moschata), β) στρογγυλό, ολόκληρο, χωρίς μαρμάρωση (C. maxima και L. siceraria), γ) σφηνοειδές ή παλαμοειδές, με εγκολπώσεις (C. pepo).

Στα αρσενικά άνθη παρατηρείται στημονικός άξονας με πλούσια γύρη, ενώ στα θηλυκά άνθη παρατηρείται πολυσχιδές στίγμα. Επιπλέον, μπορεί να παρατηρηθεί και παρουσία ερμαφρόδιτου άνθους.

Οι βασικές μορφολογικές διαφορές μεταξύ των θηλυκών ανθέων των ειδών C. pepo και C. maxima φαίνονται στις επόμενες φωτογραφίες.

Οι βασικές μορφολογικές διαφορές μεταξύ των αρσενικών ανθέων των ειδών C. pepo, C. moschata και L. siceraria απεικονίζονται παρακάτω.

Προκειμένου να επιτευχθεί ο αναπολλαπλασιασμός μιας τοπικής ποικιλίας κολοκυνθοειδών, εφαρμόστηκε η μέθοδος της τεχνητής διασταύρωσης. Η διαδικασία περιλαμβάνει την επικονίαση, με το χέρι του ερευνητή, του στίγματος του θηλυκού άνθους με γύρη από το αρσενικό άνθος του ίδιου φυτού ή άλλου της ίδιας ποικιλίας.

Η διαδικασία της τεχνητής γονιμοποίησης στα κολοκυνθοειδή περιλαμβάνει τα εξής στάδια: i. Δέσιμο με σχοινάκι ή πλαστικό κλιπ του θηλυκού άνθους, πριν την ωρίμανσή του, ώστε να μη γονιμοποιηθεί με ξένη γύρη. ii. Σακούλιασμα με επικερωμένο σακουλάκι του αρσενικού άνθους, πριν την ωρίμανσή του, ώστε να μην «επιμολυνθεί» με ξένη γύρη. iii. Κατά την ωρίμανση των ανθέων, συνήθως νωρίς το πρωί, αφαιρείται το σακουλάκι, ο κάλυκας και η στεφάνη του αρσενικού άνθους, αποκαλύπτοντας το στημονικό του άξονα. iv. Την ίδια στιγμή, λύνεται το θηλυκό άνθος και ανοίγεται προσεκτικά, ώστε να αποκαλυφθεί το στίγμα του. v. Ο στημονικός άξονας του αρσενικού άνθους έρχεται σε επαφή και τρίβεται σε όλη την επιφάνεια του στίγματος του θηλυκού, έτσι ώστε να επιτευχθεί η επικονίαση του τελευταίου. vi. Το θηλυκό άνθος ξαναδένεται και αφήνεται να καρποδέσει.

Το δέσιμο των θηλυκών και το σακούλιασμα των αρσενικών ανθέων σε φυτό του είδους C. pepo απεικονίζεται παρακάτω.

Οι κύριες μορφολογικές διαφορές μεταξύ των ανώριμων καρπών των ποικιλιών C. pepo, C. maxima και L. siceraria φαίνονται στις παρακάτω φωτογραφίες.

Μεταξύ των ποικιλιών του ίδιου είδους παρουσιάζεται εξαιρετική ποικιλομορφία, όσον αφορά στα χαρακτηριστικά των καρπών. Ενδεικτικά, απεικονίζονται διάφοροι καρποί που προέρχονται από ποικιλίες του είδους C. pepo.

Η συγκομιδή των καρπών γίνεται στο στάδιο της πλήρους ωρίμανσης, ώστε οι παραγόμενοι σπόροι να έχουν αναπτυχθεί επαρκώς. Ενδεικτικά, παρουσιάζονται καρποί και σπόροι, από τον πειραματικό αγρό, του είδους C. pepo.