Όμιλοι δημιουργικής γραφής και προφορικής έκφρασης : επιστρέφοντας στις λέξεις το νόημά τους Ρητορική και δημιουργική γραφή Βάλια Λουτριανάκη Φιλόλογος-εκπαιδευτικός (Αρσάκειο Ψυχικού), DEA, υπ. Δρ Εκπαιδεύτρια Ρητορικής και Δημιουργικής σκέψης Πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Προώθηση της Ρητορικής στην Εκπαίδευση ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ» Το περιεχόμενο χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα

Η δημιουργική γραφή και η ανάγνωση ως μέσο και ως μέθοδος : διεύρυνσης του λόγου και του στοχασμού, καλλιέργειας της δημιουργικής σκέψης και της φαντασίας, ανάπτυξης συναισθηματικής νοημοσύνης, διαμόρφωσης αισθητικών κριτηρίων, προαγωγής της βιβλιοφιλίας, εμπλουτισμού της προφορικής έκφρασης.

Η προφορική έκφραση / η Ρητορική ως παιχνίδι με τις λέξεις και τις ιδέες Ευρηματικότητα Ποικιλία Πειραματισμός Πρωτοτυπία Εικόνες Έμπνευση Συναίσθημα Πρόκληση Περιέργεια Διάθεση αυτοβελτίωσης

δημιουργική προφορική έκφραση δημιουργική γραφή έμπνευση παιχνίδια λόγου Παιχνίδια σκέψης δοκιμές μοίρασμα ομάδα ανάγνωση λογοτεχνικότητα προφορικότητα

δημιουργική προφορική έκφραση δημιουργική γραφή «Με ενδιαφέρει αυτή η διαδικασία της μεταφοράς, της μετουσίωσης μιας ρευστής εμπειρίας, μιας αίσθησης ή συγκεχυμένης σκέψης – γιατί όλα αυτά τα αποτυπώνουμε μη-λεκτικά κάπου στα βάθη του εγκεφάλου μας – με ενδιαφέρει λοιπόν αυτή η διαδικασία της μεταγλώττισης της εμπειρίας σε λόγο, λόγο επικοινωνήσιμο και αποτελεσματικό». «Ο αναγνώστης πρέπει να ζει αυτό που εσύ παγίδευσες σε λόγια. Πρέπει τα λόγια σου να τον παίρνουν μαζί τους, αβίαστα, να του δημιουργούν εικόνες, συναισθήματα, σκέψεις, που να του εντυπώνονται καθαρά».

Προφορικότητα (Ong, 1997) Κοινωνικός εγγραμματισμός (Rayna & Baudelot, 2011) Επικοινωνία και Διάλογος Μοίρασμα σκέψεων, ιδεών και συναισθημάτων Από κοινού ανάγνωση Προφορική αφήγηση Εκφραστική / νοηματική ανάγνωση Δημόσια ομιλία Η μετατροπή του εκφωνούμενου λόγου σε γραπτές λέξεις απελευθερώνει και μεταβάλλει την ίδια την σκέψη (Βυγκότσκι) Φιλαναγνωσία Μοναχική ανάγνωση Συνεργατική γραφή Δημιουργική γραφή Φάση προανάγνωσης Στάδιο ανάγνωσης

Το εργαστήριο Όμιλος δημιουργικής γραφής και προφορικής έκφρασης Δημοτική Βιβλιοθήκη Ψυχικού Μαθητές 5-7 και 8-11 ετών

Το πρόγραμμα (« Τεισίας ») Στόχος : η συστηματική και παράλληλη καλλιέργεια του προφορικού / γραπτού λόγου και της δημιουργικής σκέψης. Διεπιστημονική βάση : κλασική ρητορική, εκπαιδευτικό δράμα και θέατρο, τεχνικές παραγωγής ιδεών και δημιουργικής επίλυσης προβλήματος, θεωρίες επικοινωνίας, κοινότητες μάθησης. Εφαρμογή : από το 2003 σε ομίλους μαθητών, φοιτητών και ενηλίκων, από το 2008 ως design research σε 8 σχολεία και δείγμα 160 μαθητών, από το 2013 στο πλαίσιο της Αγωγής Προφορικού Λόγου.

Το περιεχόμενο των συναντήσεων Επιλογή βιβλίων («αναγνωστική αυτοπεποίθηση») Α΄ μέρος Ασκήσεις για ομάδες (συνεργασίας και επικοινωνίας – κοινότητα αναγνωστών, «discourse community»). Κριτική και δημιουργική παρουσίαση βιβλίων με διάφορες μορφές (π.χ. διαφημιστικό σποτ, παιχνίδι ρόλων, αφίσα, παντομίμα, ηλεκτρονική παρουσίαση, τηλεοπτικό πάνελ, συνέντευξη με έναν ήρωα / τον συγγραφέα). Εκφραστική / νοηματική ανάγνωση αποσπάσματος (συστηματική άσκηση – προσωπική ερμηνεία και κατανόηση). Β΄ μέρος Δραστηριότητες δημιουργικής γραφής και προφορικού λόγου σε ομάδες. Εικαστικές δραστηριότητες.

Ενώ διαβάζεις το βιβλίο που επέλεξες, είναι καλό να κρατάς σημειώσεις σχετικά με ό, τι σου κάνει εντύπωση ή απλώς να καταγράφεις λέξεις και φράσεις που σου έρχονται στο μυαλό ( πάνω στο βιβλίο ή σε ένα τετράδιο ). Μετά την ολοκλήρωση της ανάγνωσης θα μπορείς να κοιτάξεις όλες τις σημειώσεις σου από την αρχή και να αναρωτηθείς για όλες τις φάσεις που πέρασες κατά την ανάγνωση : Άλλαξε κάτι μέσα σου και στο μυαλό σου από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα ; Στη συνέχεια επίλεξε τρεις δραστηριότητες που σε εμπνέουν. ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ - ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ – ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ, ΠΕΡΙΛΗΨΗ Αναγνωστικό ημερολόγιο (reading journal) Θυμήσου! «Διαβάζω» σημαίνει: 1. «αισθάνομαι ό,τι υπάρχει πίσω από τις λέξεις» 2. «δίνω στις λέξεις δικό μου νόημα». Θυμήσου! «Διαβάζω» σημαίνει: 1. «αισθάνομαι ό,τι υπάρχει πίσω από τις λέξεις» 2. «δίνω στις λέξεις δικό μου νόημα».

Δώσε έναν διαφορετικό τίτλο στο βιβλίο. Φτιάξε ένα καινούριο εξώφυλλο / οπισθόφυλλο για το βιβλίο σου. Ποια σκηνή θυμάσαι περισσότερο και γιατί ; Εάν θες, μπορείς να τη ζωγραφίσεις / να την τραγουδήσεις / να τη δραματοποιήσεις. Ποιος είναι ο αγαπημένος σου ήρωας ; Σε ποιο σημείο του έργου θα ήθελες να μπορούσες να του μιλήσεις και τι θα του έλεγες ; Ετοίμασε ένα μικρό διάλογο ή συνέντευξη με έναν ή και περισσότερους από τους ήρωες. Μια σελίδα από το ημερολόγιο ενός ήρωα ( σε ποια στιγμή του έργου πιστεύεις πως θα είχε ανάγκη να γράψει ;) Ποιος ήρωας πιστεύεις ότι στο μέλλον θα μετανιώσει για τα λόγια ή τις επιλογές του ; Φαντάσου τις σκέψεις και τα λόγια του. Αναγνωστικό ημερολόγιο ( συνέχεια )

Γράψε μια βιβλιοκριτική, που θα δημοσιευθεί στο περιοδικό του σχολείου. Δώσε ένα διαφορετικό τέλος στην ιστορία. Στείλε ένα γράμμα στο συγγραφέα με την πρότασή σου και γράψε και τη γνώμη σου για το βιβλίο του. Γράψε τις δέκα λέξεις που σου έρχονται στο μυαλό μετά την ανάγνωση αυτού του βιβλίου και με αυτές φτιάξε μια δική σου ιστορία. Ποια λέξη ή φράση του κειμένου σε εμπνέει ; Κάνε τη σύνθημα και χρησιμοποίησέ τη σε μια ομιλία με θέμα της επιλογής σου. Εναλλακτικά φτιάξε ένα κολάζ ή μια ηλεκτρονική παρουσίαση με θέμα το νόημα που έχει για εσένα αυτή η λέξη / φράση. Πρόσθεσε στο βιβλίο ένα κεφάλαιο / μία σελίδα / μία παράγραφο / μία πρόταση / μία λέξη / μία εικόνα / μουσική υπόκρουση … Μπορείς να συνδέσεις κάποια σκηνή ή και όλο το έργο με μια προσωπική εμπειρία σου ; Μίλησε σχετικά στην ομάδα.

Ασκήσεις φαντασίας Ασκήσεις αφήγησης Βόμβες από φαντασία ! Ας θυμηθούμε … με τη μύτη / με τα αυτιά / με το πόδι μας / με το δάχτυλο … Συλλογές λέξεων και νέες ιστορίες ( σε άλλο περιβάλλον ), με ρίμα ή χωρίς Δύο λέξεις – μία ομαδική ιστορία Το μαγικό τηλεχειριστήριο Τι έκανα / θα κάνω / κάνω όταν … ( διαδικαστικά κείμενα ) Τι προηγήθηκε ; Σκέψου το τέλος της ιστορίας. Και μετά σκέψου άλλο ένα ! Τι μπορεί να έχει συμβεί ; Πόσα « μπορεί » μπορείς να σκεφτείς ; Τι και τι μπορεί να συμβεί, όταν … Απροσδόκητες καταστάσεις Τηλεγραφήματα και κείμενα. Μια ιστορία μόνο με ρήματα / μόνο με επίθετα / μόνο με επιρρήματα. Μετάτρεψε ένα τηλεγράφημα σε κείμενο. Αλυσιδωτή ιστορία ( με 5-6 άτομα ) με ορισμένη αρχή ή / και τέλος Θεατρικές τεχνικές Ανακριτική καρέκλα Διάδρομος συνείδησης Παγωμένη εικόνα

Ασκήσεις δημιουργικής γραφής Μετασχηματισμοί ( ποίημα - πεζό ) Μίμηση / ασκήσεις ύφους ( Ρ. Κενώ ) Ο τίτλος / η φράση συνεχίζεται με αλφαβήτα ( η πρώτη λέξη της φράσης ξεκινάει με το επόμενο γράμμα ) Ακροστιχίδα - ιστορία Εγώ, Εσύ, Αυτός … Αυθόρμητος λόγος με αφορμή μια εικόνα Αγώνας αυτοσχεδιασμού Δημιουργία ραπ τραγουδιού με συγκεκριμένο θέμα Γραφείον ιδεών Μια πρόταση … χίλιες ερωτήσεις … ένα κείμενο Με αφορμή λογοτεχνικούς διαλόγους … σ υνεχίζουμε το διάλογο / μπαίνουμε στη θέση του ήρωα / μεταφέρουμε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο και φτιάχνουμε μονολόγους / ενδυναμώνουμε την επιχειρηματολογία / αλλάζουμε το ύφος / αλλάζουμε τους ρόλους / σκηνοθετούμε τη δική μας σκηνή

Αναμενόμενα οφέλη : αυτοπεποίθηση, ικανότητες εμβάθυνσης, φαντασία. « Σιγανή βροχή από λέξεις …» « Ποίηση είναι ένα βίωμα βαθύ που έγινε μαγικός λόγος »