8. Ανταγωνισμός

I. Εισαγωγικές έννοιες Το δίκαιο του ανταγωνισμού γεννήθηκε στις ΗΠΑ, Στην ΕΕ μέσω Γερμανίας, 1956, από τη Συνθ ΕΟΚ, Στην Ελλάδα το ΗΠΑ, ήδη το Ανώτατο Δικαστήριο από το 1877 (Munn v. Illinois), έθεσε όρια στην επιχειρηματική ελευθερία. Όταν παρέχεις μια υπηρεσία στο κοινό, πρέπει να ελέγχεσαι (Θέσπιση μέγιστων τιμών στην αποθήκευση και μεταφοράς σίτου. Παρέμβαση της Πολιτείας κατόπιν πιέσεων ένωσης των αγροτών. Όχι μόνο ομοσπονδιακή αρμοδιότητα). Μετά την οικονομική κρίση του 1929, πιο συστηματική παρέμβαση στην αγορά.

Ο ανταγωνισμός στην Ευρώπη Η αυστριακή σχολή (Freiburg Ordoliberal School), αρχές του 20 ου αιώνα, επεξεργάζεται την έννοια του οικονομικού συντάγματος. Πρόβλεψη κανόνων που να περιορίζουν την οικονομική και πολιτική εξουσία. Αρχή του κράτους δικαίου: δικαίωμα στην οικονομική ελευθερία, εγγυήσεις προστασίας όπως τα πολιτικά δικαιώματα. Άρθρα 5 και 106 του Ελληνικού Συντάγματος. Ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας. Νομιμοποίηση παρέμβασης του κράτους στις αγορές.

Α. Έννοια του ανταγωνισμού Ο οικονομικός ανταγωνισμός προϋποθέτει την ελεύθερη λειτουργία της αγοράς. Βασικοί νόμοι της αγοράς: 1) ελεύθερη προσφορά και ζήτηση, 2) (κατά προέκταση) απεριότιστη ποσότητα και ελεύθερη διαμόρφωση τιμής. Σκοπός του ανταγωνισμού: η ευημερία των καταναλωτών. Εάν οι προσφέροντες και οι ζητούντες λειτουργούν συνειδητά και ορθολογιστικά.

Σχολή του Σικάγου (perfect competition) Σκοπός του ανταγωνισμού: η μεγιστοποίηση της ευημερίας των καταναλωτών μέσω της επίτευξης οικονομικής αποτελεσματικότητας. Κανένας άλλος σκοπός. Οικονομική αποτελεσματικότητα = άριστη κατανομή των αγαθών (allocative efficiency)+ άριστη λειτουργία παραγωγής(productive efficiency). Κριτήριο αξιολόγησης της οικονομικής αποτελεσματικότητας είναι οι τιμές. Όσο το δυνατόν ολιγότερο κράτος.

Διδαχές Πρόσθετες απαιτήσεις: 1) αποδοχή μονοπωλίων, 2)αυτόματη απαγόρευση οριζόντιων συμπράξεων που καθορίζουν τις τιμές, 3)ναι στις συγκεντρώσεις (κάθετες και οριζόντιες) πλην εάν οδηγούν σε μονοπώλια. Πρότυπο: μια ιδανική αγορά (πολλές επιχειρήσεις- πολυπώλιο, πλήρη πληροφόρηση, ορθολογική συμπεριφορά, ελεύθερη πρόσβαση στην αγορά).

Βελτιωμένη εκδοχή της σχολής του Σικάγου Η λειτουργία των αγορών είναι ατελής, η οικονομική αποτελεσματικότητα δεν έχει απόλυτη αξία, δεν υπάρχει ο τέλειος homo economicus. Οπότε νέα προσέγγιση. Πως συμπεριφέρονται οι επιχειρήσεις σε κατάσταση ατελούς ανταγωνισμού και ασύμμετρης πληροφόρησης. Ανάλυση: θεωρία των παιγνίων, των διεκδικήσιμων αγορών, της οικονομικής συμπεριφοράς, της τάσης των μονοπωλίων να αυξάνουν το κόστος εισόδου. Γίνεται αποδεκτή η ανάγκη επέμβασης Κράτους

Η σχολή του Harvard (workable competition) Ανάλυση της οικονομικής πραγματικότητας και διόρθωσή της μέσω μιας πολιτικής ανταγωνισμού. Αναλύει τη δομή της αγοράς (συγκέντωση οικονομικής ισχύος) για να διαμορφώσει μια αγορά ανταγωνιστική δομημένη. Οικονομικοί σκοποί: η διατήρηση ή αποκατάσταση συνθηκών ανταγωνισμού (άριστη κατανομή του εισοδήματος, ικανότητα προσαρμογής, τεχνολογική πρόοδος.

Διδαχές Κοινωνικοί σκοποί: αποκέντρωση οικονομικής ισχύος, μέσω κατάργησης φυσικών ή νομικών εμποδίων. Νομικά εμπόδια: κρατικά μονοπώλια Φυσικά εμπόδια: κόστος εισόδου, οικονομίες κλίμακας. Διάκειται αρνητικά στις συγκεντρώσεις, και στις κάθετες και οριζόντιες συμπράξεις. Σύγκλιση των δύο σχολών: μηχανισμοί ελέγχου της αγοράς, ΕΕ, οικονομική κρίση.

Β. Διαδικασία εφαρμογής Συμπράξεις, δεσπόζουσα θέση, συγκεντρώσεις. Κανονισμός 17/1962: 1) κοινοποίηση των συμφωνιών και χορήγηση εξαιρέσεων (101.3), 2) αδυναμίες εφαρμογής, πολλές κοινοποιήσεις, απόκρυψη των παράνομων συμφωνιών. Κανονισμός 1/2003: οι εθνικές αρχές του ανταγωνισμού εφαρμόζουν συνολικά το άρθρο 101. Όχι πλέον κοινοποίηση των συμφωνιών. Πρέπει να γνωρίζουν τη νομολογία και να εφαρμόζουν τους κανονισμούς απαλλαγής κατηγοριών συμπράξεων.

Κατανομή αρμοδιοτήτων Εθνικές αρχές: Αποφάσεις κατόπιν καταγγελιών ή και αυτεπαγγέλτως, προσωρινά μέτρα, παύση παράβασης, επιβολή προστίμων. Επιτροπή: μπορεί να παρέμβει για σημαντικές περιπτώσεις (απώλεια αρμοδιότητας για τις εθνικές αρχές) Διαδικασία συμβιβασμού. Ομολογία ενοχής: μείωση προστίμου έως 10%. Πρόγραμμα επιείκειας: εάν καταγγελθούν παράνομες συμφωνίες, μειωμένα πρόστιμα ή απαλλαγή.

Εξουσίες έρευνας Οι επιχειρήσεις οφείλουν να παρέχουν μη ανακριβείς, ελλιπείς ή παραπλανητικές πληροφορίες (και μέσω εξουσιοδοτημένων δικηγόρων). Έρευνα στους χώρους μιας επιχείρησης χωρίς προειδοποίηση. Έρευνα στα σπίτια με άδεια δικαστικής αρχής. Οι εθνικοί υπάλληλοι τηρούν το σχετικό εθνικό δίκαιο.

Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ανταγωνισμού Συμμετέχουν όλες οι αρχές εφαρμογής. Διαρκής διαβούλευση και πλήρης ενημέρωση, υπό το συντονισμό της Επιτροπής. Η Επιτροπή μπορεί αυτεπαγγέλτως να παρέμβει και να αποφανθεί για το ανεφάρμοστο των άρθρων 101 και 102. Όταν το απαιτεί το δημόσιο συμφέρον της Ένωσης. Αρχή της υπεροχής

Συνέπειες παραβίασης ΣΛΕΕ: αυτοδικαίως άκυρες. Λαμβάνεται υπόψη αυτεπάγγελτα. Αποζημίωση για παραβίαση των κανόνων του ανταγωνισμού. Οδηγία 2014/104/ΕΕ, για τις αγωγές αποζημίωσης. Ισχύ από τον Δεκέμβριο του Στις έννομες τάξεις η ποσοτικοποίηση της ζημίας.

Θεσμική αυτονομία Το βάρος απόδειξης βαρύνει την αρχή που ισχυρίζεται παραβίαση. Για το το βάρος είναι στις επιχειρήσεις. Επιτροπή και εθνικές αρχές: ανταλλαγή αποδεικτικών στοιχείων. Όχι χρήση πληροφοριών που οδηγούν στην επιβολή στερητικών της ελευθερίας ποινών. Υποχρέωση συνεργασίας της Επιτροπής. Οι εθνικές αρχές ως διάδικοι.